TürkHalkEdebiyatı

"Nasıl Yar Diyeyim" türküsünün sözleri, Pir Sultan Abdal'a aittir.

Genç Osman, destansı bir kahraman olarak kabul edilir çünkü Bağdat Seferi sırasında gösterdiği yiğitlik ve şehit oluşu, Türk halk edebiyatında önemli bir yer edinmiştir. Genç Osman Destanı, Kayıkçı Kul Mustafa tarafından yazılmıştır ve Osman'ın savaştaki kahramanlıklarını, kaleden atılan bir okla yaralanıp Dicle'ye düşerek şehit oluşunu anlatır. Ayrıca, IV. Murat'ın, Genç Osman'ın ölümü üzerine "Keşke Bağdat gibi kaleyi fethetmeseydim de Genç Osman’ım ölmeseydi." dediği rivayet edilir.

Koşma ve semai arasındaki temel farklar şunlardır: Hece Ölçüsü: Koşma 11'li hece ölçüsüyle, semai ise 8'li hece ölçüsüyle yazılır. Dörtlük Sayısı: Koşma 3-6 dörtlükten, semai ise 3-5 dörtlükten oluşur. Konu: Koşmada toplumsal olaylar işlenirken, semaide genellikle doğa, sevgi, güzellik ve ayrılık gibi duygusal temalar ele alınır. Ezgi: Semainin kendine özgü bir ezgisi vardır, koşma ise ezgisine göre farklı isimlerle anılır (Acem koşması, Kerem koşması, Ankara koşması vb.).

Koçaklama ve güzelleme arasındaki temel fark, işlenen konular ve temalardır. Koçaklama: Konusu savaş, yiğitlik, kahramanlık olan şiirlerdir. Güzelleme: İnsan, tabiat, aşk, sevgi gibi konuları işleyen lirik şiirlerdir. Bu nedenle, koçaklama daha çok kahramanlık ve yiğitlik temalarını işlerken, güzelleme daha çok sevgi ve övgü temalarını işler.

Koçaklama, konusu savaş, yiğitlik ve kahramanlık olan Türk halk edebiyatı şiirlerine verilen addır. Koçaklama örnekleri: Köroğlu'ndan: "Benden selam olsun Bolu Beyi’ne / Çıkıp şu dağlara yaslanmalıdır / Ok gıcırtısından kalkan sesinden / Dağlar gümbür gümbür seslenmelidir". "İki koçak bir araya gelende / Görelim ne içler meydan içinde / Kesilir kelleler boşalır kanlar / Yeğin olta leşker meydan içinde". Dadaloğlu'ndan: "Kalktı göç eyledi Avşar elleri / Ağır ağır giden eller bizimdir / Arap atlar yakın eyler ırağı / Yüce dağdan aşan yollar bizimdir". Koçaklamaların bazı özellikleri: Koşma nazım şeklinde yazılır. Genellikle 11'li hece ölçüsüyle söylenir, ancak semai gibi 8'li hece ölçüsüyle söylenen örnekleri de vardır. Kafiye düzeni aaab, cccb şeklindedir. Yiğitçe, meydan okuyan, coşkulu bir söyleyişi vardır.

Aşık Sümmani, özellikle aşk, sevgi, tasavvuf ve nasihat konularını işleyen şiirleriyle meşhurdur. En bilinen şiirlerinden bazıları şunlardır: "Ervah-ı Ezelde"; "Ela Gözlerine Kurban Olduğum"; "Ben Razı Değilem Hicrana Gama"; "Deli Gönül ile Düştük Bir Cenge"; "Usandım"; "İhsan Ederler". Ayrıca, Sümmani, hece ve aruz ölçüleriyle yazdığı şiirleriyle de tanınır.

Türk halk edebiyatı soru bankası yayınlayan bazı yayınevleri: Edebiyat TV Yayınları. Özdil Akademi. Atak Yayınları.

2025 yılı ÖABT Türk Halk Edebiyatı sorusu sayısı %10 olarak belirlenmiştir. ÖABT Türk Halk Edebiyatı kapsamında 50 soruluk testte 5 soru yer alacaktır. ÖABT sınav süresi ise Türkçe, Sosyal Bilgiler, Türk Dili ve Edebiyatı, Tarih, Coğrafya, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi, Rehberlik, Sınıf Öğretmenliği, Okul Öncesi, Beden Eğitimi testleri için 70 dakika; İlköğretim Matematik, Fen Bilimleri, Matematik, Fizik, Kimya/Kimya Teknolojisi testleri için 90 dakika olarak belirlenmiştir.

"Humar gözlüm" ifadesi, Türkçe'de günlük konuşma dili veya şive olarak kullanılan bir hitap şekli olabilir. Humar: Bazı yerel ağızlarda "humar" kelimesi "keyif, neşe, sevgi" gibi anlamlara gelebilir, ancak kesin bir karşılığı yoktur. Gözlüm: "Gözlüm" kelimesi, genellikle sevgi ifadesi olarak kullanılır ve "sevgilim", "göz bebeğim" anlamına gelir. Birlikte değerlendirildiğinde, "humar gözlüm" ifadesi, birine sevgi dolu, samimi ve neşeli bir şekilde hitap etmek için kullanılan yerel bir şive veya özel bir anlam taşıyabilir. Ayrıca, "humar gözlüm" deyimi, birinin hırslı veya aşırı sabırsız olduğunu ifade eden bir deyim olarak da kullanılabilir.

Hoyrat, halk edebiyatında maninin bir türü olup, Irak'ın Kerkük ve Erbil şehirleri ile Türkiye'nin Doğu ve Güneydoğu illerine aittir. Ağırlıklı olarak, Urfa, Diyarbakır, Elazığ, Erzurum ve Kars yörelerinde görülür.

Türk halk edebiyatında aşıkların karşılıklı atışmasına "atışma", "deyişme" veya "karşılaşma" denir. Bu tür karşılaşmalarda, en az iki aşık, belirli kurallar çerçevesinde ve dinleyicilerin huzurunda saz ve söz ile birbirlerini denerler.

Âşık Garip, keder ve üzüntüden kör olmuştur. Âşık Garip hikayesine göre, Garip'in annesi, oğlunun öldüğünü düşünen bir bezirgandan gelen mektup nedeniyle günlerce ağlamış ve bu durum sonucunda gözleri kör olmuştur.

"Kırklar üzerinden doğar sabah yıldızı" türküsünün hikayesi hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, bu türkünün Kırklareli yöresine ait olduğu ve TRT İzmir Radyosu tarafından derlendiği bilinmektedir. Türkü, 9/8'lik usule sahiptir ve aşk, sevda, ayrılık gibi temaları işler. Türkü sözleri şu şekildedir: > Kırklar üzerinden doğar sabah yıldızı Gonca güle benzer yanakları kırmızı Sen almazsan ben alırım (aman) o kızı İnme turnam inme susuz (aman) göllere Sen gidersen ben kalırım (aman) ellere Bülbül konmuş gül dalının (aman) başına Ağlaya ağlaya öter eşine Bana verdin verme (aman) eller başına.

Âşık kolları, usta-çırak ilişkisi içinde, birbiri ardınca yetişen âşıkların, odak hüviyetindeki usta âşığa bağlılık duyarak, onun üslup, dil, ayak, ezgi, konu, hatıralar ve hikâyelerini devam ettirdikleri mekteplerdir. Bazı önemli âşık kolları: Erzurumlu Emrah Kolu; Ruhsatî Kolu; Dertli Kolu; Sümmanî Kolu; Derviş Muhammed Kolu; Huzurî Kolu; Şenlik Kolu. Azerbaycan'da âşık kolları "mektep" olarak adlandırılır.

Cönk, Türk halk edebiyatında saz şairlerinin, kendilerinin veya başkalarının şiirlerini derledikleri, uzunlamasına açılan, çoğunlukla deri kaplı defterdir. Cönklerin içinde bulunanlar: Şiirler: Genellikle halk şairlerinin şiirleri yer alır, ancak az da olsa divan şairlerine ait şiirler de bulunur. Folklorik bilgiler: Mâniler, atasözleri, bilmeceler gibi anonim ürünler. Diğer içerikler: Dualar, şifa reçeteleri, büyü tarifleri, hikâyeler, günlük benzeri kayıtlar. Cönkler, Arap harfleriyle yazılmış olup, besmele ile başlar ve "temmet" (tamamlandı) ifadesiyle son bulur.

Bu dizeler, Aşık Dertli'ye ait "Şeytan Bunun Neresinde" adlı şiirden bir bölümdür. Şiirin tamamı şu şekildedir: > Telli sazdır bunun adı Ne ayet dinler, ne kadı Bunu çalan anlar kendi Şeytan bunun neresinde? > Abdest alsan aldın demez Namaz kılsan kıldın demez Kadı gibi haram yemez Şeytan bunun neresinde? > İstanbul'dan çıkar teli Ardıç ağacından kolu Be Allah'ın sersem kulu Şeytan bunun neresinde? > Boynuzu yok, kuyruksuzdur Ayağı da çarıksızdır Dertli gibi sarıksızdır Şeytan bunun neresinde?.

Köroğlu'nun en büyük destanı olarak kabul edilen bir eser bulunmamaktadır. Köroğlu Destanı, Türk Dünyası'nın en geniş alanına yayılan ve farklı versiyonları olan bir destandır. Köroğlu Destanı'nın bazı özellikleri: Konu: Destan, Köroğlu ve onun etrafında toplanan yiğitlerin maceralarını, haksızlığa karşı mücadelelerini anlatır. Yaygınlık: Türkiye, Azerbaycan, Türkmenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan gibi birçok Türk bölgesinde ve ayrıca Fars, Kürt, Tacik gibi farklı milletlerin anlatı geleneklerinde yer alır. Anlatım: Destan, farklı anlatıcılar tarafından aktarılan metinlerin birleşimiyle oluşmuştur ve her anlatıda yeni bir olay örgüsü veya kahraman macerası işlenir.

Karacaoğlan, 17. yüzyılda yaşamış bir halk ozanıdır.

Son ejderhayı Salur Kazan adlı bir kahraman Dede Korkut Hikayelerinde öldürmüştür.

Konuşma Metni: "Arkadaşlar, bugün size, özgürlük ve cesaretin simgesi olan bir kahramanı tanıtmak istiyorum: Kara Memiş. O, bir dağ gibi güçlü ve sarsılmaz; tıpkı bir nehir gibi özgürlük için akışına devam eden bir hayat. Fiziksel Özellikleri: Uzun boylu ve güçlü bir fiziğe sahip. Savaş yıllarında aldığı yara izleri, onun cesur ve zorlu bir geçmişi olduğunu gösteriyor. Ruhsal Özellikleri: Sabırlı, cesur ve inançlı bir yapıya sahip. Zorluklar karşısında kararlılığını korur ve asla pes etmez. İçindeki vatan sevgisi ve özgürlük tutkusu, onu diğer insanlardan ayıran en önemli özelliğidir. Sahip Olduğu Değerler: Özgürlük, onur, sadakat ve vatanseverlik gibi değerlere büyük önem verir. İnsanlara yardım etmeyi ve onların yaşamlarına dokunmayı görev bilir. Kara Memiş, tıpkı Maximus gibi, adaletsizliğe boyun eğmeyen bir liderdir. Bu kahramanın hikâyesi, bizlere umudun ve cesaretin, hayatın en karanlık anlarında bile nasıl bir ışık olduğunu hatırlatıyor."