Kuramlar

Planlama kuramları genel olarak dört ana kategoriye ayrılır: 1. Kapsamlı Rasyonalizm: Geleceğe dair kararların geniş mantıklı aşamaların sıralanmasını gerektirir. 2. Karmaşık Gözlem: Planlamanın dikkati belirli konulara odaklanarak hareket alanının daraltılması yönünde bir yaklaşımdır. 3. Artırmacı Yaklaşım: Planlamanın politik yönüne ağırlık veren, farklı çıkar gruplarının değerlerini ve eylemlerini analiz eden bir yaklaşımdır. 4. Acil Durum Planlaması: Beklenmedik durumlara karşı hazırlıklı olmak için yapılan planlamadır.

Psikodinamik kurama örnek olarak aşağıdaki yaklaşımlar gösterilebilir: 1. Analitik Psikoloji: Carl Jung tarafından geliştirilen bu yaklaşım, özellikle cinsellik güdüsünün insan davranışlarını belirlemedeki önemi konusunda Freud ile fikir ayrılığı yaşamıştır. 2. Bireysel Psikoloji: Alfred Adler, insan doğasına sosyal-psikolojik yönden bakarak kişiliğin gelişiminde sosyal ve kültürel rollerin önemini vurgulamıştır. 3. Nesne İlişkileri Kuramı: Melanie Klein, Donald Winnicott ve Otto Kernberg gibi kuramcılar tarafından geliştirilen bu yaklaşım, kişiliğin gelişiminde ve nesne dünyasının oluşumunda kişiler arası deneyimin önemini vurgular. 4. Ego Psikolojisi: Anna Freud ve Hartmann gibi kuramcılar, uyumlu ego işlevlerinin rolüne odaklanmıştır. 5. Kısa Süreli Psikodinamik Terapi: Bu yöntem, psikodinamik yaklaşımın daha kısa süreli ve hedef odaklı bir versiyonudur ve anksiyete, depresyon ve kişilik bozukluklarının tedavisinde etkilidir.

Kişiliğin üç temel birimi Sigmund Freud'un yapısal kişilik kuramına göre şunlardır: 1. İd (Alt Benlik). 2. Ego (Benlik). 3. Süperego (Üst Benlik).

Ekonomi politiğin temel kuramları şu şekilde sıralanabilir: 1. Liberalizm: Devletin gücünün hukuksal olarak sınırlandırılmasını ve bireysel özgürlüklerin alanının genişletilmesini savunur. 2. Merkantilizm: Ülkenin gücünün ana göstergesinin elindeki değerli madenler olduğunu ve devletin servet ve güç kaynaklarına sahip olması gerektiğini öne sürer. 3. Marksizm: Kapitalist sistemin kendi içerisinde barındırdığı çelişkiler nedeniyle toplumlar ve devletler arasında sömürü ilişkisine yol açtığını ileri sürer. 4. Yapısalcı/Radikal Yaklaşım: Küreselleşme sürecinin, ekonomi ve politikada küresel bağımlı ilişkilerin kurulmasına yol açtığını savunur. 5. Eleştirel Ekonomi Politik: Ekonomik örgütlenme ile siyasal, toplumsal ve kültürel yaşam arasındaki etkileşimle ilgilenir.

Hemşirelik kuramları ve teorisyenleri şunlardır: 1. Florence Nightingale: "Çevre Teorisi"ni ortaya koymuştur. 2. Virginia Henderson: "Hemşirelik İhtiyaç Teorisi"ni geliştirmiştir. 3. Dorothea Orem: "Öz Bakım Teorisi" ile bireylerin sağlıklarını korumak veya iyileştirmek için kendilerine nasıl bakabileceklerini açıklar. 4. Hildegard Peplau: "Kişilerarası İlişkiler Teorisi"ni sunmuştur. 5. Rahibe Callista Roy: "Adaptasyon Modeli" ile bireylerin sağlık sorunlarıyla başa çıkmak için adaptasyon süreçlerini ele alır. 6. Madeleine Leininger: "Kültürel Bağlamda Bakım Teorisi" ile kültürel farkındalığın önemini vurgular. 7. Jean Watson: "İnsancıl Bakım Teorisi" ile hasta-bakıcı ilişkisinde merhamet ve anlayışı öne çıkarır. 8. Patricia Benner: "Usta Hemşirelik Modeli" ile hemşirelikte uzmanlaşmayı ve deneyime dayalı öğrenmeyi açıklar.

Gestalt ve yapısalcılık arasındaki temel fark, bütünlük anlayışı ve parçaların analizi yaklaşımlarındadır. Gestalt kuramı, olayları ve nesneleri bütünlük içinde algılamayı savunur ve bütünün, parçalarının toplamından farklı bir anlam taşıdığını öne sürer. Yapısalcılık ise, parçalara ayırarak analizi esas alır ve karmaşık algıların, onu oluşturan ilkel duyumların tanımlanmasıyla anlaşılabileceğini savunur.

Dil edinim kuramları dört ana başlık altında toplanabilir: 1. Davranışçı Kuram: Çocukların dili, çevreden gelen ses uyaranlarının taklit edilmesi ve pekiştirilmesi yoluyla öğrendiklerini savunur. 2. Bilişsel Kuram: Dilin, zihinsel gelişim süreçleriyle paralel olarak edinildiğini öne sürer. 3. Doğuştancı Kuram (Nativist Kuram): Noam Chomsky tarafından geliştirilen bu kurama göre, çocuklar doğuştan dil edinme yeteneğine sahiptir ve bu yetenek, beyinde özel bir dil edinim düzeneği (LAD) ile donatılmıştır. 4. Toplumsal Etkileşimci Kuram: Dilin, sosyal etkileşim ve çevre etkisiyle öğrenildiğini savunur.

Tarihi Coğrafi Fin Kuramı ve Tarihi Kültürel Kuram arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Tarihi Coğrafi Fin Kuramı: İskandinav ülkelerinde ortaya çıkmış, sözlü halk anlatılarının nerede ve ne zaman yaratıldığını belirlemeyi amaçlar. 2. Tarihi Kültürel Kuram: Farklı toplumlarda ortak kültür unsurlarının nedenlerini araştırır ve dünyada tek bir "ilk medeniyet" olup olmadığını sorgular.

Kişilik kuramları kitapları, bireylerin davranış, düşünce ve duygu farklılıklarını açıklamaya çalışan çeşitli yaklaşımları ele alır. Bu kitaplarda genellikle dört ana başlık altında toplanan kuramlar incelenir: 1. Psikodinamik kuramlar: Freud, Adler, Jung, Horney, Fromm, Sullivan ve Erikson'un kuramları. 2. Davranışçı ve bilişsel kuramlar: Skinner, Miller ve Dollard, Bandura ve Kelly'nin kuramları. 3. Araştırma odaklı kuramlar: Allport, Cattell, Eysenck ve McCrea ile Costa'nın kuramları. 4. İnsancıl/varoluşçu kuramlar: Rogers, Maslow ve May'in kuramları. Kitaplarda ayrıca, kişilik kavramının tanımı, bireysel farklılıkların önemi ve kişiliğin tutarlı davranış kalıplarını açıklayan bir özellikler bütünü olduğu gibi konular da ele alınır.

Klasik ve neoklasik yönetim kuramları arasındaki temel farklar şunlardır: Klasik Yönetim Kuramı: - Odak Noktası: Organizasyonun yapısı, düzen, biçimsel organizasyon ve ekonomik faktörler. - Varsayım: İnsan unsurunu ikinci plana atar, çalışanları robot gibi görür. - Yönetim Fonksiyonları: Planlama, örgütleme, yöneltme ve kontrol. Neoklasik Yönetim Kuramı: - Odak Noktası: İnsan davranışları ve ilişkileri, sosyal faktörler. - Varsayım: İnsanı psikolojik ve sosyal bir varlık olarak kabul eder, çalışanların ihtiyaçlarının verimlilikte önemli bir yer tuttuğunu savunur. - Yönetim Yaklaşımı: Katılımcı yönetim, çalışanların karar süreçlerine dahil edilmesi.

Albert Bandura, sosyal öğrenme kuramını savunur. Bu kurama göre, insanlar başkalarının davranışlarını gözlemleyerek ve bunlardan bir sonuç çıkararak öğrenebilirler.

Milliyetçilik paradigmaları üç ana kurama ayrılır: 1. İlkçi (Primordialist) Kuram: Milletlerin doğal olarak kadim zamanlardan beri var olduğunu savunur. 2. Modernist Kuram: Millet ve milliyetçilik gibi kavramları modern döneme ait yapılar olarak görür. 3. Sembolcü (Etno-Sembolcü) Kuram: Milliyetçiliği modernizmin bir ürünü olarak kabul ederken, aynı zamanda etnik bağlılıkların kalıcılığını da dikkate alır.

Etik kuramlar üç ana kategoriye ayrılır: 1. Uygulamalı Etik: Belirli özel alanlarda ortaya çıkan etik sorunların tartışılması için kriterler yaratır ve bu kriterlerin insan davranışlarında uygulanmasını inceler. 2. Metaetik: Etiğin doğası ve ahlaki gerekçelendirme hakkında yorumlar yapar, etik değerlerin doğasını ve özelliklerini analiz eder. 3. Normatif Etik: Eylemlere rehberlik sağlamayı amaçlar ve ahlaki eylemlerimizin içeriğine karar vermemizle ilgilenir. Normatif etiğin altında ise üç alt kuram bulunur: 1. Teleolojik (Sonuççu) Kuram: Karar ve davranışların sonuçlarına önem verir, "en fazla sayıda insanın en yüksek mutluluğa ulaşması" ilkesini temel alır. 2. Deontolojik (Kural Temelli) Kuram: Eylemin türü ve ahlaki ilke ve kuralların izlenip izlenmediğine odaklanır, etik davranışı kurallara göre doğru olan olarak tanımlar. 3. Sezgici Etik Kuramı: Davranışa karar vermede sezgilerin yol gösterici olduğunu ileri sürer.

Destekleyici terapi, çeşitli kuramlara dayanır: 1. Psikodinamik Kuram: Sigmund Freud'un psikanalitik kuramına dayanır ve bireyin bilinçaltındaki düşünce ve duyguları anlamayı hedefler. 2. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Kişinin düşünceleri ve davranışları arasındaki ilişkiyi anlamasına yardımcı olur ve olumsuz düşünce kalıplarını yeniden yapılandırmayı amaçlar. 3. Farkındalık (Mindfulness): Kişinin mevcut anda olmaya odaklanmasını ve stresi azaltmasını sağlar. 4. Sanat Terapisi: Sanatsal ifade yoluyla kendini ifade etmeyi ve yaratıcı potansiyeli ortaya çıkarmayı hedefler. 5. Hipnoterapi: Bilinçaltına ulaşarak zihinsel blokajları ve düşünce kalıplarını ortadan kaldırmayı amaçlar.

Umut Özkırımlı'nın "Milliyetçilik Kuramları" kitabı, başlıca milliyetçilik kuramlarını basit ve anlaşılabilir bir şekilde sunmaktadır. Kitapta ele alınan konular şunlardır: - Milliyetçiliği tetikleyen faktörler. - Milliyetçiliğin failleri (milliyetçiliği yaratan kişiler veya gruplar). - Milliyetçiliğin gelişimi. - Milliyetçilerin kullandığı eylem araçları. - Milliyetçi güzergâhların farklılaşması. Ayrıca, kitapta Ernest Gellner, Karl Deutsch, Miroslav Hroch, Eric Hobsbawm, Anthony Smith, Louis Dumont, John Breuilly, Paul Brass, Guy Hermet ve Liah Greenfeld gibi yazarların milliyetçilik kuramları da incelenmektedir.

Ahlak gelişimi kuramları şu şekilde sınıflandırılabilir: 1. Psikanalitik Kuram: Ahlakın, çocuğun vicdan gelişimi ile bağlantılı olarak oluştuğunu savunur. 2. Davranışçı Kuram: Ahlaki kuralların şartlanma yoluyla edinildiğini ve otorite figürlerinin hoş gördüğü davranışların "doğru" olarak değerlendirildiğini öne sürer. 3. Sosyal Öğrenme Kuramı: Ahlaki ilkelerin model alma ve dönüt düzeltme sürecinden sonra verilen pekiştirme yoluyla kazanıldığını belirtir. 4. Bilişsel Gelişim Kuramı: Çocukların büyümelerine bağlı olarak ahlaki akıl yürütmelerinin nasıl değiştiğini ve bu değişimlerin hangi faktörlerden etkilendiğini inceler. 5. Kohlberg'in Ahlak Gelişimi Kuramı: Ahlaki gelişimi evrensel ahlaki değerlere ulaşma süreci olarak görür ve bu süreci altı evrede inceler.

Reklam kuramları, reklamcılık ve pazarlama ile ilgili temel prensipleri, stratejileri ve yöntemleri inceleyen teorik ve uygulamalı çalışmaları kapsar. İşte bazı önemli reklam kuramları: 1. İletişim Modeli: Reklamın gönderici, alıcı ve mesaj arasındaki etkileşimi ele alır. 2. Hedef Kitle Analizi: Reklam stratejisinin doğru bir şekilde belirlenmesine yardımcı olur. 3. AIDA Modeli: Dikkat, ilgi, arzu ve eylem aşamalarından oluşan bir reklam modelidir. 4. STR Modeli: Reklamın stratejik planlama sürecini ele alır ve strateji, hedef, ileti ve medya unsurlarını içerir. 5. Elmas Modeli: Reklamın etkisini artırmak için hedef kitle, rekabet, fayda ve neden unsurlarını içeren bir modeldir. Diğer reklam kuramları arasında SEO ve SEM, PPC, native reklam ve remarketing gibi dijital pazarlama modelleri de yer alır.

Psikoterapi ve psikolojik danışma kuramları disk kavramı yerine kuram terimini kullanır. Psikoterapi kuramları, bireylerin psikolojik sorunlarını anlamalarını ve çözmelerini sağlayan terapi yöntemlerini tanımlar. Psikolojik danışma kuramları ise, bireylerin duygusal, davranışsal ve zihinsel sorunlarıyla başa çıkmalarına yardımcı olmayı amaçlayan danışma süreçlerini kapsar.

Estetik kuramları dört ana başlık altında toplanabilir: 1. Realist Teoriler: Sanat eserinin doğadaki objeleri doğrudan veya idealize ederek yansıtması anlayışına dayanır. 2. Formalist Teoriler: Sanat eserini oluşturan yapısal öğelerin biçimsel ilişkilerini önemli bir unsur olarak ele alır. 3. Ekspresyonist Teoriler: Sanatçının kişisel duygularını ve ifadelerini ön plana çıkarır. 4. Fonksiyonelci Teoriler: Sanat eserini sadece estetik amaçlarla değil, başka işlevlere hizmet etmek için de değerlendirir.

Sanatın kuramları PDF formatında şu şekilde özetlenebilir: 1. Taklit Olarak Sanat: Bu kurama göre sanatçı, doğada var olan güzellikleri ve düzeni taklit eder. 2. Yaratma Olarak Sanat: Sanatçının doğayı taklit etmediği, mükemmelliği ve ideali hayal gücü ve yaratıcılıkla oluşturduğu yaklaşımdır. 3. Oyun Olarak Sanat: Sanat ile oyun arasında benzerlikler kurarak, sanatın insanı gündelik hayatın sıkıntılarından uzaklaştıran özgür bir etkinlik olduğu görüşüdür. Bu kuramlar, sanatın farklı yönlerini ve işlevlerini açıklamaya yönelik temel yaklaşımlardır.