İslamFelsefesi

Meşşâî filozoflardan bazıları şunlardır: Kindî (801-873). Fârâbî (870-950). İbn Sînâ (980-1037). İbn Bâcce (ö. 1138). İbn Tufayl. İbn Rüşd (1126-1198). Bu filozoflar, yöntem olarak Aristoteles mantığını kullanmışlardır.

İşrak felsefesinde nur, varlığın ve idrakin özüdür. Sühreverdî'nin felsefesinde nurun bazı özellikleri: Nûru’l-Envâr: Varlık hiyerarşisinin en tepesinde yer alır; varlığı kendiliğinden apaçıktır ve diğer varlıkları da apaçık kılar. Nur ve varlık: Varlık nur/ışık, yokluk ise zulmet/karanlık olarak nitelendirilir; nur, hem kendi hakikatinde açık ve belirgin, hem de kendisiyle başkasını açık ve belirgin yapan şeydir. Nurun dereceleri: Nur, özünü ve yetkinliğini kendisinden alan ve başkasına dayanmayan; özünü veya yetkinliğini başkasından alan olmak üzere ikiye ayrılır. İşrak felsefesinde nur, aynı zamanda bilgi ile de ilişkilidir; cehalet karanlıkla, Allah ise kainatın nuru olarak tanımlanır.

İbn Rüşd, İslam felsefesinde Meşşâî (Aristocu) akımın temsilcilerindendir.

Orta Çağ'a damgasını vuran filozoflar genellikle din eksenli felsefe akımlarına mensuptur. Bu akımlar arasında öne çıkanlar: Patristik Felsefe: Kilise babalarının Yunan felsefesini Hıristiyan ilkelerine uyarladığı akım. Skolastik Felsefe: Hristiyan inancının temellendirilmesi ve sistematikleştirilmesi girişimi. Bunun yanı sıra, Orta Çağ felsefesinde nominalizm gibi din temelli olmayan akımlar da vardır. Orta Çağ filozofları ayrıca hümanizm akımının temellerini atan düşünürler olarak da önemlidir.

İbn Rüşd, İslam felsefesinde Aristocu akım olan Meşşailiğin temsilcilerindendir ve bu akımın öncüsü olarak kabul edilir. Ayrıca, Batı dünyasında Latin İbn Rüşdçülüğü akımına öncülük etmiştir.

İkinci Şuâ'da yer alan şemalar şunlardır: Birinci Makam: Tevhid ve vahdette cemal-i İlâhî ve kemal-i Rabbanî'nin tezahürü. İkinci Makam: Vahdaniyetin ikinci muktezîsi, yani tevhid ve hidayet yolunda sonsuz kolaylıklar, şirk yolunda ise sonsuz zorluklar. Üçüncü Makam: Tevhidin üç alâmeti. Bu makamlar, iman ve tevhidle ilgili önemli hakikatleri özetlemektedir.

Marifetin üç aşaması şu şekilde sınıflandırılabilir: 1. Duyusal Marifet: İnsanın zahiri duyuları vasıtasıyla açık maddi varlıkları tanıması. 2. Şuhûdî Marifet: Aklî marifetten daha üstün olup, varlık âleminin hakikatlerini müşahede ederek inceleme. 3. Rabbanî Marifet: Allah'tan doğrudan gelen ve gaybî kaynaklardan edinilen bilgi, üç mertebesi vahiy, ledünnî ilim ve ilhamî ilimdir.

MS 2-15. yüzyıl felsefesinde ele alınan bazı problemler şunlardır: Tanrı'nın varlığının kanıtlanması. Kötülük problemi. Ruhun ölümsüzlüğü. Tümeller problemi. Yaratıcının varlığını kanıtlama problemi. İrade özgürlüğü problemi. Toplumsal yaşama yönelik problemler. Bu dönemde ayrıca inanç-akıl ilişkisi de önemli bir tartışma konusu olmuştur.

"Filozofların Tutarsızlığı" (Tehâfütü'l-Felâsife), Eş'ariyye mezhebinden İmam Gazali'nin, İbn-i Sina'nın erken dönem İslam felsefesini eleştirdiği eseridir. Kitapta anlatılan ana konular şunlardır: 1. Felsefe Eleştirisi: Gazali, filozofların metafizik için mantık kurallarını uygulamadıklarını ve bu nedenle fikirlerinin tutarsız olduğunu savunur. 2. Allah'ın Varlığı: Filozofların, Allah'ın varlığını ve Allah'tan başka tanrı olmadığını kanıtlayamadıklarını iddia eder. 3. İslam Dışı Unsurlar: İbn-i Sina'nın fikirlerinin tamamen İslam dışı olduğunu öne sürer. 4. Tartışma ve İtibarsızlaştırma: Gazali, bu eserle halkı yanlış düşünce ve inançlardan korumayı amaçlar ve filozofları halkın gözünde itibarsızlaştırmaya çalışır.

"Sohbetler" kitabını aşağıdaki kişiler okumalıdır: 1. Tasavvuf ve İslam felsefesi ile ilgilenenler: Kitabın içeriğinde tasavvufun kaynağı, konusu ve yöntemi gibi konular ele alınmaktadır. 2. Ömer Tuğrul İnançer'in sohbetlerini takip edenler: İnançer'in "Sohbetler" kitabı, Eskişehir'de verdiği tasavvuf sohbetlerini içermektedir. 3. Mahmud Ustaosmanoğlu'nun sohbetlerini sevenler: Ustaosmanoğlu'nun sohbetlerinin yer aldığı "Sohbetler" kitabı, onun irşad sohbetlerini içermektedir. 4. Tefekkür ve manevi gelişim arayanlar: Kitap, okuyucuya derin bir tefekkür sahası açarak, manevi gelişimine katkıda bulunabilir.

İrade özgürlüğü problemi, insanın seçme ve eylemde bulunma yetisi ile bu eylemlerin sonuçları arasındaki ilişkiyi ele alır. Bu problem, İslam felsefesi bağlamında şu şekilde şekillenir: - Cebriye mezhebine göre, insan davranışlarında tamamen mecbur olduğu için özgür değildir ve eylemlerinden sorumlu tutulamaz. - Mutezile mezhebine göre ise insan, aklı ve iradesiyle eylemlerini kendi seçer ve bu nedenle özgür ve eylemlerinden sorumludur. İslam filozofları ise irade özgürlüğünü akıl ekseninde değerlendirir ve Fârâbî'ye göre insan, kendi iradesiyle iyi ve kötüyü seçebilir.

İtibârî ve hakiki varlık kavramları, farklı bağlamlarda farklı anlamlar taşır: 1. İtibârî Varlık: Bu terim, gerçekte var olmayan, ancak var kabul edilen varlıkları ifade eder. 2. Hakiki Varlık: Gerçekte var olan, somut ve özsel varlıkları ifade eder.

8. ve 12. yüzyıllar arasında yapılan çeviriler, Antik Yunan felsefesinin İslam ve Batı felsefesi üzerinde derin etkiler yaratmasına yol açmıştır. İslam felsefesi üzerindeki etkiler: Felsefenin kurumsallaşması. Felsefi terimlerin gelişimi. İslam düşüncesinin zenginleşmesi. Kelam ilminin gelişimi. Batı felsefesi üzerindeki etkiler: Yunan felsefesinin yeniden keşfi. Üniversitelerin kurulması. Orta Çağ felsefesinin gelişimi.

Muallim-i Salis İbn Miskeveyh, İslam felsefesinin üçüncü öğretmeni olarak kabul edilen Fars asıllı ünlü Şii filozoftur. Tam adı Ebû Ali Ahmed bin Muhammed bin Yakub bin Miskeveyh olan filozof, 940 yılında İran'ın Rey kentinde doğmuştur. İbn Miskeveyh, tarih, psikoloji, kimya, metafizik gibi alanlarda çalışmalarda bulunmuş ve eserler kaleme almıştır. 1030 yılında İsfahan'da hayatını kaybetmiştir.