Hipofiz

Hipofiz bezi, beynin tabanında, burun köprüsünün arkasındaki Sella Turcica (Türk eyeri) adı verilen kemik boşluğunda yer alır. Hipofiz bezi, hipotalamus ile hipofiz sapı denilen bir yapıyla bağlanır.

Tropik hormonlar, diğer endokrin bezleri hedef alan hormonlardır. Bazı tropik hormonlar ve etkileri: Tiroid uyarıcı hormon (TSH veya tirotropin). Adrenokortikotropik hormon (ACTH veya kortikotropin). Lüteinleştirici hormon (LH). Folikül uyarıcı hormon (FSH). Hipotalamus da, ön hipofizden hormon salınımını kontrol eden salgılatıcı ve salınımı engelleyici hormonlar salgılayarak tropik hormonların salınımını etkiler.

Hipofiz tümörünün kaç cm olduğunda ameliyat gerektiği, tümörün türü, hormon üretip üretmediği ve çevre dokularla olan ilişkisine bağlıdır. Genellikle 2 cm'ye kadar olan tümörlerde ilk tercih olarak stereotaktik radyocerrahi uygulanır. Cerrahi müdahale, özellikle bası belirtilerine neden olan tümörlerde gereklidir. Mikroadenomlar (1 cm’den küçük tümörler) genellikle hormon üretimine göre endokrinoloji uzmanının kontrolünde ilaçla tedavi edilir. Tedavi planı, hastanın ihtiyaçlarına göre kişiselleştirilir ve multidisipliner bir ekip tarafından yürütülür. Doğru bilgi ve tanı için bir uzmana danışmak önemlidir.

Türk eyeri olarak da bilinen sella turcica, kafatasının sfenoid kemiğinde bulunan ve hipofiz bezinin yer aldığı bir çukur yapıdır. Sella turcica'nın bölümleri: Tuberculum sella (eyerin ön kaşı); Hipofizeal fossa (hipofiz çukuru); Dorsum sella (eyerin arka kaşı). Clinoid process adı verilen iki adet çıkıntı, hipofizeal fossayı korur.

Melanosit uyarıcı hormon (MSH), hipofiz bezi, hipotalamus ve deri hücreleri tarafından üretilir. Hipofiz bezi: MSH, hipofiz bezinin ara lobu (pars intermedia) tarafından salgılanır. Hipotalamus: Hipotalamustaki arcuate çekirdeğinde üretilen MSH, iştahı bastırma işlevine sahiptir. Deri hücreleri: Cilt ve saçtaki melanositler, ultraviyole ışığa maruz kaldığında MSH üretir.

Hipopitüitarizm, hipofiz bezinin bir veya daha fazla hormon üretemediği veya yeterince hormon üretemediği nadir bir hastalıktır. Hipofiz bezi, beynin tabanında yer alan ve vücudun endokrin sisteminin bir parçası olan bir bezdir. Hipopitüitarizmin bazı nedenleri: hipofiz tümörleri; travmatik beyin hasarı; cerrahi müdahaleler; radyoterapi; enfeksiyonlar. Hipopitüitarizmin belirtileri, eksik olan hormonlara bağlı olarak değişir. Bazı belirtiler şunlardır: yorgunluk ve zayıflık; baş ağrısı ve baş dönmesi; soğuğa karşı hassasiyet; kilo kaybı veya kilo alımı; çocuklarda büyüme ve cinsel gelişimde yavaşlama. Tedavi, genellikle eksik olan hormonların yerine konulmasını içerir.

Hormonların kontrolü, hipotalamus ve hipofiz bezi tarafından yapılır. Hipotalamus, sinir ve endokrin sistemlerini birbirine bağlar ve hormonların salınımını başlatır veya durdurur. Hipofiz bezi, hipotalamustan gelen sinyallere göre hormonların salgılanmasını düzenler ve diğer endokrin bezleri kontrol eder. Ayrıca, hormonların kontrolü ve üretiminde rol oynayan diğer organlar arasında tiroit bezi, paratiroit bezleri, pankreas, adrenal bezler ve gonadlar (yumurtalıklar ve testisler) bulunur.

Hipofiz gland boyutlarının artması, genellikle hipofiz bezinin büyümesi anlamına gelir ve bu durum, hipofiz adenomu olarak adlandırılan iyi huylu tümörlerden kaynaklanabilir. Hipofiz bezinin büyümesi, genetik faktörler, hormon seviyelerindeki değişiklikler, hamilelik, doğum kontrol hapları, hipofiz cerrahisi sonrası ve radyasyon maruziyeti gibi çeşitli etkenlerle ilişkili olabilir. Belirtiler arasında baş ağrısı, görme problemleri, hormonal dengesizlikler, iştah ve kilo değişiklikleri, üreme sorunları bulunabilir. Tedavi yöntemleri, tümörün türü, büyüklüğü, semptomlar ve hastanın sağlık durumu gibi faktörlere bağlı olarak cerrahi müdahale, ilaç tedavisi ve radyoterapi olarak değişebilir. Doğru teşhis ve tedavi için bir sağlık uzmanına başvurulması önerilir.

Kafatasında çukur kısma verilen Latince adın Türkçe karşılığı "Türk eyeri"dir. Sella Turcica olarak bilinen bu yapı, kafatasının tabanında, hipofiz bezini barındıran çukur bir bölgedir.

Hipofiz bezi çukuru, hipofiz bezinin bulunduğu kemik boşluğuna verilen isimdir. Sella Turcica (Türk Eyeri) olarak da bilinen bu yapı, kafatasının alt orta kısmında, sfenoid kemik içerisinde yer alır.

Hipofiz bezinin Latince adı glandula pituitaria'dır.

Hipofiz bezi hastalıklarıyla endokrinoloji ve metabolizma hastalıkları uzmanları (endokrinologlar) ilgilenir. Ayrıca, hipofiz hastalıklarının tanı, tedavi ve takibi için şu uzmanların da yer aldığı multidisipliner bir ekip gereklidir: beyin cerrahı; nöroradyolog; nöropatoloji uzmanı; radyasyon onkoloğu.

Evet, hipofizin iyi huylu tümörleri (hipofiz adenomları) MR'da görülebilir. MR (manyetik rezonans görüntüleme), hipofiz bezindeki tümörlerin varlığını ve etraf dokularla olan ilişkisini net bir şekilde ortaya koyar. Hipofiz bezi tümörlerinin teşhisi için kullanılan diğer yöntemler arasında kan testleri, hormon analizleri ve görme alanı muayenesi de bulunur.

Hipofiz tümörünün burun, boğaz, kulak ve göz üzerindeki zararları şunlardır: Göz: Tümör, optik sinirlere baskı yaparak görme bozukluklarına yol açabilir; bu durum çift görme, bulanık görme veya görme alanı kaybına neden olabilir. Burun: Tümör, burundan sıvı gelmesine yol açabilir. Hipofiz tümörünün burun, boğaz ve kulak üzerindeki etkilerine dair bilgi bulunamamıştır. Hipofiz tümörü şüphesi durumunda bir sağlık uzmanına başvurulması önerilir.

Transsfenoidal cerrahi, hipofiz tümörlerinin burun ve sfenoid sinüs yoluyla çıkarılması işlemidir. Transsfenoidal cerrahinin bazı türleri: Endoskopik transsfenoidal cerrahi. Mikroskop tekniği. Transsfenoidal cerrahi, genellikle şu durumlarda uygulanır: hipofiz adenomu; craniopharyngioma; Rathke yarık kisti; meningioma; kordoma. Her cerrahi müdahalede olduğu gibi, transsfenoidal cerrahide de beyin sıvısı kaçağı, enfeksiyon, ameliyat yerinde pıhtı oluşması, göze giden sinirlerin hasarlanması, akciğer embolisi, kısırlık, inme ve ölüm gibi riskler bulunmaktadır. Cerrahi kararın, hastanın durumu, tümörün boyutu, yerleşimi ve hastanın genel sağlık durumu göz önünde bulundurularak verilmesi gerekir.

Türk eyeri kemiği, kafatası içerisinde yer alan ve sfenoid kemikte bulunan, eyer şeklinde bir çukur yapıdır. Bu kemiğe "Türk eyeri" denmesinin sebebi, şeklinin Türklerin kullandığı eyerlere benzemesidir. Türk eyeri kemiğinin içinde hipofiz bezi bulunur ve bu bezin sağlıklı bir şekilde çalışmasını sağlar. Türk eyeri kemiği, sadece insanlarda değil, şempanze, orangutan ve goril gibi insangiller familyasındaki canlıların kafataslarında da bulunur.

Hipofiz bezinin içinde bulunan yapılar şunlardır: Ön lob (adenohipofiz). Arka lob (nörohipofiz). Ara lob. Hipofiz bezi, hipotalamus ile hipofiz sapı adı verilen bir yapı aracılığıyla bağlantılıdır ve hipotalamustan gelen hormonal mesajlar doğrultusunda çalışır.

Sağlıklı bir hipofiz bezinin MR görüntüsü şu özelliklere sahip olmalıdır: Frontal açıdan bakıldığında, hipofiz bezi dikdörtgen bir konfigürasyona sahiptir ve alt sınırları sella turcica'nın ana hatlarına benzer. Sagittal planda, organın lobları açıkça görülmelidir. Koronal planda, hipofiz bezi köşeleri künt bir dikdörtgeni andırır. Normal yükseklik, yaş ve cinsiyete göre değişiklik gösterir: 20-29 yaş grubunda 9 mm, diğer yaş gruplarında 8 mm'den fazla olmamalıdır. Hamilelik sırasında 10-12 mm'ye kadar çıkabilir. MRG'de normal hipofiz bezi boyutları: Genişlik: 3-10 mm; Uzunluk: 5-8 mm; Yükseklik: 3-8 mm. Bu göstergeler bireysel farklılıklar gösterebilir ve gelişim dönemi, gebelik veya çocukluk gibi durumlarda değişiklik yaşayabilir. MRG, hipofiz bezi lezyonlarının görüntülenmesinde altın standart yöntemdir.

Hipofiz bezini tetikleyen unsurlar şunlardır: Hipotalamus: Hipotalamus, hipofize sinyaller göndererek hormon üretimini düzenler. Hormon dengesizlikleri: Hormon dengesizlikleri, hipofiz hücrelerinde anormal büyümeye neden olabilir. Çevresel faktörler: Uzun süreli toksin ve radyasyona maruz kalmak, hipofiz bezinin fonksiyonlarını bozabilir. Genetik faktörler: Bazı hipofiz bezi hastalıkları genetik yatkınlıkla ilişkilidir. Hipofiz bezinin salgıladığı hormonların tetiklediği bazı süreçler ise şunlardır: Büyüme hormonu (GH): Vücut büyümesi ve hücre yenilenmesini destekler. Tiroid uyarıcı hormon (TSH): Tiroid bezinin faaliyet göstermesini sağlar. Adrenokortikotropik hormon (ACTH): Böbrek üstü bezinin harekete geçmesini sağlar. Prolaktin (PRL): Süt üretimini uyarır. Lüteinleştirici hormon (LH) ve Folikül uyarıcı hormon (FSH): Üreme fonksiyonlarını kontrol eder.

TSH (Tiroid Stimüle Edici Hormon), GnRH (Gonadotropin Salgılatıcı Hormon) salınımını etkilemez. TSH, hipotalamustan salgılanan TRH (Tirotropin Salgılatıcı Hormon) tarafından uyarılır ve hipofizden salınarak tiroid bezinin çalışmasını düzenler. GnRH ise hipotalamustan salgılanır ve hipofizden FSH (Follikül Uyarıcı Hormon) ve LH (Lüteinize Edici Hormon) salınımını uyarır. Bu iki hormon (TSH ve GnRH) farklı mekanizmalarla ve farklı bezler tarafından kontrol edilir.