Hipofiz

Hipofiz bezi, beynin tabanında, burun köprüsünün arkasındaki Sella Turcica (Türk eyeri) adı verilen kemik boşluğunda yer alır. Hipofiz bezi, hipotalamus ile hipofiz sapı denilen bir yapıyla bağlanır.

Tropik hormonlar, diğer endokrin bezleri hedef alan hormonlardır. Bazı tropik hormonlar ve etkileri: Tiroid uyarıcı hormon (TSH veya tirotropin). Adrenokortikotropik hormon (ACTH veya kortikotropin). Lüteinleştirici hormon (LH). Folikül uyarıcı hormon (FSH). Hipotalamus da, ön hipofizden hormon salınımını kontrol eden salgılatıcı ve salınımı engelleyici hormonlar salgılayarak tropik hormonların salınımını etkiler.

Türk eyeri olarak da bilinen sella turcica, kafatasının sfenoid kemiğinde bulunan ve hipofiz bezinin yer aldığı bir çukur yapıdır. Sella turcica'nın bölümleri: Tuberculum sella (eyerin ön kaşı); Hipofizeal fossa (hipofiz çukuru); Dorsum sella (eyerin arka kaşı). Clinoid process adı verilen iki adet çıkıntı, hipofizeal fossayı korur.

Hipofiz tümörünün kaç cm olduğunda ameliyat gerektiği, tümörün türü, hormon üretip üretmediği ve çevre dokularla olan ilişkisine bağlıdır. Genellikle 2 cm'ye kadar olan tümörlerde ilk tercih olarak stereotaktik radyocerrahi uygulanır. Cerrahi müdahale, özellikle bası belirtilerine neden olan tümörlerde gereklidir. Mikroadenomlar (1 cm’den küçük tümörler) genellikle hormon üretimine göre endokrinoloji uzmanının kontrolünde ilaçla tedavi edilir. Tedavi planı, hastanın ihtiyaçlarına göre kişiselleştirilir ve multidisipliner bir ekip tarafından yürütülür. Doğru bilgi ve tanı için bir uzmana danışmak önemlidir.

Melanosit uyarıcı hormon (MSH), hipofiz bezi, hipotalamus ve deri hücreleri tarafından üretilir. Hipofiz bezi: MSH, hipofiz bezinin ara lobu (pars intermedia) tarafından salgılanır. Hipotalamus: Hipotalamustaki arcuate çekirdeğinde üretilen MSH, iştahı bastırma işlevine sahiptir. Deri hücreleri: Cilt ve saçtaki melanositler, ultraviyole ışığa maruz kaldığında MSH üretir.

Hipopitüitarizm, hipofiz bezinin bir veya daha fazla hormon üretemediği veya yeterince hormon üretemediği nadir bir hastalıktır. Hipofiz bezi, beynin tabanında yer alan ve vücudun endokrin sisteminin bir parçası olan bir bezdir. Hipopitüitarizmin bazı nedenleri: hipofiz tümörleri; travmatik beyin hasarı; cerrahi müdahaleler; radyoterapi; enfeksiyonlar. Hipopitüitarizmin belirtileri, eksik olan hormonlara bağlı olarak değişir. Bazı belirtiler şunlardır: yorgunluk ve zayıflık; baş ağrısı ve baş dönmesi; soğuğa karşı hassasiyet; kilo kaybı veya kilo alımı; çocuklarda büyüme ve cinsel gelişimde yavaşlama. Tedavi, genellikle eksik olan hormonların yerine konulmasını içerir.

Hormonların kontrolü, hipotalamus ve hipofiz bezi tarafından yapılır. Hipotalamus, sinir ve endokrin sistemlerini birbirine bağlar ve hormonların salınımını başlatır veya durdurur. Hipofiz bezi, hipotalamustan gelen sinyallere göre hormonların salgılanmasını düzenler ve diğer endokrin bezleri kontrol eder. Ayrıca, hormonların kontrolü ve üretiminde rol oynayan diğer organlar arasında tiroit bezi, paratiroit bezleri, pankreas, adrenal bezler ve gonadlar (yumurtalıklar ve testisler) bulunur.

Hipofiz gland boyutlarının artması, genellikle hipofiz bezinin büyümesi anlamına gelir ve bu durum, hipofiz adenomu olarak adlandırılan iyi huylu tümörlerden kaynaklanabilir. Hipofiz bezinin büyümesi, genetik faktörler, hormon seviyelerindeki değişiklikler, hamilelik, doğum kontrol hapları, hipofiz cerrahisi sonrası ve radyasyon maruziyeti gibi çeşitli etkenlerle ilişkili olabilir. Belirtiler arasında baş ağrısı, görme problemleri, hormonal dengesizlikler, iştah ve kilo değişiklikleri, üreme sorunları bulunabilir. Tedavi yöntemleri, tümörün türü, büyüklüğü, semptomlar ve hastanın sağlık durumu gibi faktörlere bağlı olarak cerrahi müdahale, ilaç tedavisi ve radyoterapi olarak değişebilir. Doğru teşhis ve tedavi için bir sağlık uzmanına başvurulması önerilir.

Kafatasında çukur kısma verilen Latince adın Türkçe karşılığı "Türk eyeri"dir. Sella Turcica olarak bilinen bu yapı, kafatasının tabanında, hipofiz bezini barındıran çukur bir bölgedir.

Hipofiz bezi çukuru, hipofiz bezinin bulunduğu kemik boşluğuna verilen isimdir. Sella Turcica (Türk Eyeri) olarak da bilinen bu yapı, kafatasının alt orta kısmında, sfenoid kemik içerisinde yer alır.

Hipofiz bezinin Latince adı glandula pituitaria'dır.

Hipofiz bezi hastalıklarıyla endokrinoloji ve metabolizma hastalıkları uzmanları (endokrinologlar) ilgilenir. Ayrıca, hipofiz hastalıklarının tanı, tedavi ve takibi için şu uzmanların da yer aldığı multidisipliner bir ekip gereklidir: beyin cerrahı; nöroradyolog; nöropatoloji uzmanı; radyasyon onkoloğu.

Hipofiz tümörü burun, boğaz, kulak ve göz üzerinde çeşitli zararlara yol açabilir: 1. Görme Bozuklukları: Tümör, hipofiz bezine en yakın olan göz sinirlerine baskı yaparak görme alanında daralmalar veya çift görmeye neden olabilir. 2. Baş Ağrısı: Tümörün büyüklüğüne ve baskı yapma derecesine bağlı olarak baş ağrıları oluşabilir. 3. Burun Akıntısı: Büyük adenomlar, hipofizin tabanındaki kemiği aşındırarak beyin-omurilik sıvısının burundan sızmasına (rinore) neden olabilir. 4. Kulak Sorunları: Doğrudan kulak bölgesinde bir zarar bildirilmemiştir, ancak genel sağlık durumu ve hormon dengesizlikleri nedeniyle dolaylı etkiler olabilir. Bu belirtiler, tümörün hormon salgılayıp salgılamadığına ve büyüme boyutuna göre değişiklik gösterebilir.

Transsfenoidal cerrahi, hipofiz adenomlarının çıkarılmasında en sık tercih edilen yöntemdir. Bu cerrahi işlemde, kafatasının içinde, beynin altında, nazal geçişlerin arkasında bulunan sfenoid sinüsten ameliyat gerçekleştirilir. Ameliyat, burnun iki tarafını ayıran kıkırdak olan nazal septuma yapılan küçük bir kesiden yapılır. Transsfenoidal cerrahinin avantajları arasında, beyne dokunulmadan yapılması ve ameliyat izinin dışarıdan görülmemesi yer alır.

Evet, hipofizin iyi huylu tümörü MR'da (Manyetik Rezonans Görüntüleme) görülebilir. MR'da 1 cm'den küçük olan adenomlara mikroadenom, büyüklere ise makroadenom denir.

Türk eyeri kemiği, anatomide "sella turcica" olarak bilinir. Bu kemik, kafatasının alt kısmında, gözlerin arkasında yer alır ve şekli eski Türk atları için kullanılan eyere benzetildiği için bu adla anılır. İçinde hipofiz bezini barındıran sella turcica, hormon üretiminden sorumlu olan ve vücuttaki pek çok önemli işlevi kontrol eden bir yapıdır.

Hipofiz bezi, üç ana yapıdan oluşur: ön lob, orta lob ve arka lob. Ayrıca, hipofizin içinde şu yapılar da bulunur: Rathke kesesi: Ön lobun gelişimini sağlayan farenksin sırt duvarındaki depresyon. Follikülostellat hücreler: Endokrin olmayan hücre popülasyonu. Magnoselüler nöronlar: Hipofiz arka lobunda depolanan hormonları üreten hücreler.

Normal hipofiz bezi MR görüntüsünde şu özellikler bulunmalıdır: 1. Boyutlar: Hipofiz bezi genellikle 6-10 mm arasında olmalıdır. 2. Simetrik yapı: Bezin iki lobu da simetrik olmalıdır. 3. Sinyal yoğunluğu: T1-ağırlıklı görüntülerde yüksek, T2-ağırlıklı görüntülerde düşük sinyal yoğunluğu görülmelidir. 4. Komşu yapılarla uyum: Bez, sella turcica içinde yer almalı ve komşu yapılarla uyumlu görünmelidir. 5. Adenom bulgusu: Post kontrast görüntülerde net sınır oluşturan adenom lehine bulgu saptanmamalıdır. Bu özellikler, hipofiz bezinin sağlıklı bir durumunu gösterir ve patolojik durumların erken teşhisinde önemlidir.

Hipofiz bezini tetikleyen temel unsur, hipotalamusun salgıladığı salgılatıcı hormonlardır (RF). Hipotalamus, bu hormonları kan yoluyla hipofize ileterek hedef organın uyarılmasını sağlayan hormonun üretilmesini sağlar.

TSH (Tiroid Stimüle Edici Hormon) ve GnRH (Gonadotropin Salgılatıcı Hormon) farklı mekanizmalarla çalışır, ancak dolaylı olarak birbirlerini etkileyebilirler. TSH, hipofiz bezinden salgılanır ve tiroid bezini uyararak T3 ve T4 hormonlarının üretimini artırır. Olumsuz geri bildirim mekanizması gereği, kandaki tiroid hormonlarının (T3 ve T4) artışı, TSH salgısını azaltır.