Filozoflar

Dört neden öğretisi, Aristoteles'e aittir. Bu öğretiye göre herhangi bir şeyin veya bir bütün olarak evrenin varlık kazanmasını sağlayan temel prensipleri açıklayan dört neden şunlardır: 1. Maddi neden. 2. Formel neden. 3. Etken neden. 4. Ereksel neden.

En farklı filozof olarak değerlendirilebilecek birkaç isim: Soren Kierkegaard. Arthur Schopenhauer. Friedrich Nietzsche. Michel Foucault.

Varlık var ama bilinemez diyen filozoflardan biri Gorgias'tır. Gorgias'a göre: Bir şey var değildir. Olsa da bilinemez. Bilinse de başkalarına aktarılamaz. Bir diğer filozof ise Immanuel Kant'tır. Kant'a göre, nesnelerin bizatihi kendileri duyular tarafından algılanamaz ve algılanmayan şey de bilinemez. Kant, Tanrı, ruh ve evren gibi konular hakkında aklın getirdiği iddiaların bilimsel bilgi olmadığını, bunların var olduğunu ancak kendinde şeyler olduğunu ve bilinemeyeceğini savunmuştur.

Aydınlanma döneminde öne çıkan bazı sanatçılar şunlardır: Besteciler: Haydn, Mozart ve Beethoven, Aydınlanma Çağı'nın önemli bestecileridir. Ressamlar: Habsburg hanedanının Kutsal Roma Cermen İmparatoriçesi Maria Theresia'nın, Türk kıyafetli gravürleri, Osmanlı İmparatorluğu etkisini yansıtan sanat eserlerinin örneklerindendir. Aydınlanma Çağı'nın sanatçıları arasında yer alan yazarlar ve filozoflar ise şunlardır: Yazarlar: Voltaire, Jean-Jacques Rousseau, Denis Diderot, Montesquieu. Filozoflar: René Descartes, Gottfried Wilhelm Leibniz, David Hume, Immanuel Kant.

Kıta Avrupası felsefesi, Batı Avrupa felsefesinin önemli ve süreklilik arz eden bir kolu olarak değerlendirilir. Özellikleri: Düşüncenin toplumsal, kültürel ve tarihsel koşullarına vurgu yapar. Tarihselciliğe meyillidir. Teori ile pratiğin bütünlüğüne ve kişisel, ahlaki ve politik dönüşümlere önem verir. Meta-felsefe vurgusu vardır. Akım ve düşünürleri içerir: Alman idealizmi; Fenomenoloji; Varoluşçuluk; Yorumsama; Yapısalcılık; Postyapısalcılık; Frankfurt Okulu'nun eleştirel teorisi; Batı Marksizmi; Psikanalitik teori; Hegel, Marx, Kierkegaard, Nietzsche, Husserl, Heidegger, Sartre, Gadamer, Habermas, Derrida, Foucault, Lyotard ve Baudrillard. Terim olarak, 1970'li yıllarda Fransa ve Almanya'da yayılan fenomenoloji, varoluşçuluk, yapısalcılık ve postyapısalcılığın ortak adı olarak ortaya çıkmıştır.

Felsefenin en iyi tanımı kime aittir sorusuna kesin bir cevap vermek mümkün değildir, çünkü felsefe farklı filozoflar tarafından çeşitli şekillerde tanımlanmıştır ve her tanım, felsefeye farklı bir bakış açısı getirir. Bazı filozofların felsefe tanımları: Sokrates: "Felsefe, neleri bilmediğini bilmektir". Platon: "Doğruyu bulma yolunda, düşünsel (idealist) bir çalışmadır". Karl Jaspers: "Felsefe yapmak, ölmeyi öğrenmektir". Aristoteles: "Felsefe, ilkeler ya da ilk nedenler bilimidir". Epikuros: "Mutlu bir yaşam sağlamak için, tutarlı eylemsel bir sistemdir". Descartes: "Felsefe bir bilimdir ve geometrik yöntemi metafiziğe uygulamak gerekir, felsefeyi kesin bir bilim yapmak için". Felsefe, tek bir tanıma sığmayan, her çağda yeniden yorumlanan bir düşünce disiplinidir.

Filozofların filozofluk hakkında söylediklerinden bazıları şunlardır: Platon: "Felsefe, doğruyu bulma yolunda, düşünsel bir çalışmadır". Aristoteles: "Var olanın ilk ilkelerinin ve temellerinin araştırılmasıdır". El-Kindi: "Felsefe, insanın gücü ölçüsünde varlığın hakikatini bilmesidir". Farabi: "Var olmaları bakımından varlıkların bilinmesidir". İbn-i Sina: "Bir insanın nesnelerin hakikatlerini kavrayabileceği kadar kavramasıdır". Immanuel Kant: "Felsefe, aklın ve bilgeliğin özerk bilimidir". Karl Jaspers: "Felsefe, yolda olmak demektir. Sorular cevaplardan daha önemlidir, her cevap yeni sorulara çevrilir". Hilmi Ziya Ülken: "Felsefe, varlık hakkındaki düşünce ve bu düşünce üzerinde düşüncedir". Takiyettin Mengüşoğlu: "Nesnel gerçekliğin hemen her boyutunda olup bitenler üzerinde gerçekleştirilen sorgulamadır". Filozoflar, felsefeyi bilgelik arayışı, varlığın ve gerçekliğin incelenmesi ve eleştirel düşünme olarak tanımlamışlardır.

Bilginin kaynağı akıl ve duyulardır diyen filozoflardan bazıları şunlardır: İbn Haldun. El-Kindi. Farabi. Ayrıca, Immanuel Kant da bilginin kaynağı olarak hem aklı hem de deneyimi kabul eden bir filozoftur.

Deleuze'ün Nietzsche yorumu, Nietzsche'nin felsefesini olumlama, güç istenci ve ebedi dönüş gibi kavramlar üzerinden ele alır. Olumlama: Deleuze, Nietzsche'nin felsefesini olumsuzlamasız bir fark ontolojisi olarak yorumlar. Güç İstenci: Deleuze, güç istencini öznesiz bir üretim süreci olarak kavrar. Ebedi Dönüş: Ebedi dönüş, olmakta olanın tekrarı olarak, anti-Platonik bir bakış açısı sunar. Deleuze, Nietzsche'yi Batı felsefesindeki aşkınlık geleneğinin karşısına yerleştirir.

Bazı önde gelen erdem etikçileri: Alasdair MacIntyre. M. Stocker. Julia Driver. Bernard Williams. Ayrıca, Platon ve Aristoteles de erdem etiği ile ilişkili düşünürler arasında yer alır.

Nominalizmin (adcılık) kurucusu, Orta Çağ filozofu Roscelinus (1050-1125) olarak kabul edilir. Nominalizm, özellikle 17. ve 18. yüzyılda Locke, Berkeley ve Hume gibi İngiliz deneycileri ile 20. yüzyıl mantıkçı olgucuları tarafından da incelenmiştir.

Bazı Kinik filozoflar: Antisthenes (MÖ 445–365). Sinoplu Diyojen (MÖ 412–323). Onesicritus (MÖ 360–290). Thebesli Krates (MÖ 365–285). Maroneialı Hipparchia (MÖ 325). Gadaralı Menippus (MÖ 275). Menedemus (MÖ 250). Emesalı Sallustius (MS 450). Korintli Demetrius (MS 1 – 75). Peregrinus Proteus (MS 100–165).

Felsefede sezgisel yaklaşım, bilginin kaynağını ve temelini sezgi olarak kabul eden, sezgiyi akıl ve deneyimin önüne koyan bir görüştür. Sezgisel yaklaşımın bazı özellikleri: Dolaysız kavrayış: Sezgi, bir şeyin hakikatini duyumsama ve akıl yürütme süreçlerini gerektirmeden doğrudan kavrar. Gerçekliği kavrama: Sezgi, gerçekliği olduğu gibi verir ve bu, özellikle felsefi bilginin temelidir. Sınırlılıklara karşı duruş: Akıl ve deneyimin sınırlılıklarını aşar. Doğal yetenek: İnsan doğasında var olan doğal bir yetenektir. Sezgisel yaklaşım, farklı alanlarda farklı şekillerde ortaya çıkar: Etik sezgicilik: Eylemlerin doğru ya da yanlış oluşları, düşünmekle değil, doğrudan sezgiyle bilinir. Matematiksel sezgicilik: Matematiksel belitler ve önsellikler doğrudan sezgi yoluyla kavranabilir. Teolojik sezgicilik: Sezgi, tanrısal bir uyarı veya ilahi bir ışık olarak nitelendirilir.

Faylasoflar, Arapça ve İngilizce kitaplardan oluşan geniş bir ürün yelpazesi sunan, Orta Doğu'nun en büyük çevrimiçi kitap mağazalarından biridir. Ünlü filozoflar arasında ise şunlar sayılabilir: Konfüçyüs (MÖ 551 – 479); Sokrates (MÖ 469 – 399); Platon (MÖ 428–348); Aristoteles (MÖ 384 – 322); Fârâbî; Baruch Spinoza; Immanuel Kant (1724 – 1804). Filozoflar, insanın doğasını, gerçeği ve hakikati araştıran ve düşünen kişilerdir.

İdealizm ve materyalizm temsilcilerinin bazıları şunlardır: İdealizm: Platon; George Berkeley; David Hume; Kant. Materyalizm: Demokritos, Empedokles ve Leukippos (Antik Yunan); Pierre Gassendi, Gottfried Leibniz ve Thomas Hobbes (17. yüzyıl); Paul Henri Thiry d’Holbach, John Toland, Julien de la Mettrie ve Denis Diderot (18. yüzyıl); Ludwig Feuerbach, Charles Darwin, Sigmund Freud, Karl Marx ve Friedrich Engels (19. yüzyıl).

Herakleitos'un hayatı kısaca şu şekilde özetlenebilir: Doğum ve Aile: MÖ 535 civarında Efes'te (Ephesos) aristokrat bir ailenin çocuğu olarak doğmuştur. Eğitim: Ksenophanes'in derslerini dinlediği ve Miletli filozoflardan etkilendiği düşünülmektedir. Siyasi Tutum: Siyasetten uzak durmuş, hatta krallık teklifini reddetmiştir. Yalnızlık ve Eleştiri: Toplumdan uzak yaşamış ve yurttaşlarını eleştirmiştir. Eser: "Doğa Üzerine" adlı tek bir eser yazmıştır, ancak bu eser günümüze yalnızca fragmanlar halinde ulaşmıştır. Ölüm: MÖ 475 yılında, 59-60 yaşındayken vefat etmiştir.

Voltaire'in Fransız olmasının nedeni, 21 Kasım 1694 tarihinde Paris, Fransa'da doğmuş olmasıdır. Asıl adı François-Marie Arouet olan Voltaire, daha çok takma adıyla tanınmıştır.

Herakleitos'a "ağlayan filozof" denmesinin sebebi, insanlara karşı karamsar bir bakış açısı beslemesidir. Diogenes Laertios gibi yazarların aktardığı bir anlatıya göre, Herakleitos dünyanın sürekli bir değişim içinde olduğunu ve bu sebeple insan doğasındaki zayıflıklara üzüldüğünü ifade etmiştir. Karşıt figür olarak Demokritos örnek gösterilir. Bu yakıştırma, Herakleitos'un bazen "ağlayan filozof" olarak da anılmasına yol açmıştır.

Şüpheciler, genel geçer doğru bilginin insan için olanaksız olduğunu savunan septisizm (kuşkuculuk) akımının temsilcileridir. Bazı önemli şüpheciler: Pyrrhon (Piron). Protagoras. Descartes. Ayrıca, günlük dilde şüpheciler, yerleşik kanılardan şüphelenme eğiliminde olan veya insanlara ve fikirlere güvenmeyen kişiler olarak tanımlanır.

İdeal dünyanın nasıl olması gerektiği, kişiden kişiye değişebilir ve farklı önceliklere dayanabilir. Ancak, bazı filozofların ideal dünya vizyonları şu şekilde özetlenebilir: Platon: İdeal devlet, üç sınıftan oluşur: üreticiler, yardımcılar ve koruyucular. Thomas More: Ütopya'da özel mülkiyet yoktur, her şey ortaktır ve para kullanılmaz. Tommaso Campanella: Güneş Ülkesi'nde ferdi mülkiyet yasaktır, herkes ortak çalışır ve yaşar. William Godwin: Anarşist ütopyasında, devlet ve özel mülkiyetin olmadığı, barışçıl ve sınıfsız bir toplum öngörülür. İdeal dünya, aynı zamanda çevre dostu, ayrımcılığa karşı, silahsız ve gelecek kaygısı yaşatmayan bir yer olarak da tanımlanabilir.