Etik

Felsefenin temel ilkeleri, epistemoloji, ontoloji, etik ve metafizik gibi kavramlarla özetlenebilir. Resimlerle bu ilkeleri anlatmak için aşağıdaki gibi bir şema oluşturulabilir: 1. Epistemoloji: Bilginin doğasını, kaynağını ve sınırlarını araştırır gösterilir. 2. Ontoloji: Varlığın doğasını ve gerçekliği inceler. Bu, bir yapbozun parçalarını birleştirmek gibidir; var olan şeylerin nasıl tanımlandığı ve birbirleriyle ilişkileri gösterilir. 3. Etik: Doğru ve yanlışın, iyi ve kötünün incelenmesini içerir. Bu, bir pusulanın yönünü göstermesi gibi, insanların nasıl hareket etmeleri gerektiğini belirleyen ahlaki değerler ve kurallar resmedilir. 4. Metafizik: Fizikötesi gerçekliği ve evrenin doğasını araştırır gösterilir.

Bilgi felsefesi (epistemoloji) ve ahlak felsefesi (etik) farklı felsefe dallarıdır. Bilgi felsefesi, bilginin kaynağını, sınırlarını, doğruluğunu ve imkânını sorgulayan bir felsefe dalıdır. Ahlak felsefesi (etik) ise, insanın neyin doğru neyin yanlış olduğuna karar verme sürecini, eylemlerin ahlaki değerini ve iyi-kötü kavramlarını sorgular.

Etik dışı davranışlar kötüdür çünkü: 1. Bilimsel araştırmaların geçerliliğini ve güvenilirliğini zedeler. Etik ihlaller, yayınlanan sonuçların gerçek ve özgün olmasını engeller. 2. Akademik ve profesyonel itibarı düşürür. Uydurma ve intihal gibi eylemler, bireyin ve kurumun prestijine zarar verir. 3. Hukuki sorunlara yol açabilir. Etik dışı davranışlar, yasal düzenlemelere aykırı olabilir ve bu da yasal cezalara neden olabilir. 4. Topluma yanlış bilgi ve uygulamalar yayar. Etik kurallara uyulmaması, toplumun yanlış yönlendirilmesine ve zararlı uygulamalara maruz kalmasına sebep olabilir.

Hacettepe Üniversitesi Hastanesi'nin etik ilkeleri şunlardır: 1. Akademik Özgürlük: Eğitim, öğretim ve bilimsel çalışmalarda dayatma ve baskı olmadan hareket etme. 2. Akademik Dürüstlük: Akademik çalışmalarda etik ve yöntemsel standartlara uyma, şeffaf, dürüst ve adil davranma. 3. Saygı: Tüm paydaşlara, toplumsal ve doğal değerlere saygılı ve duyarlı davranma. 4. Sorumluluk Bilinci ve Hesap Verebilirlik: Çalışanların sorumluluk bilinciyle hareket etmesi, kaynakları verimli ve ekonomik kullanma. 5. İş Disiplini, Özveri ve İdealizm: Personelin özveriyle çalışması ve yüksek bir sahiplenme duygusuyla hareket etmesi. 6. Kalite ve Özgüven: Sürekli kalite ve mükemmellik arayışını sürdürme. 7. Katılımcılık: Yönetim süreçlerine her kademede katılımın sağlanması. 8. Yenilikçilik ve Liderlik: Değişen dünya koşullarında yeni kavramları ve teknolojileri benimseme. 9. Güvenilirlik: Faaliyetlerin etik ilkeler, bilimsel ölçütler ve yasalar ışığında sorumluluk bilinciyle yürütülmesi. 10. Adalet: Hizmet sunumunda dezavantajlı kişi ve gruplara karşı adil davranma.

"Lawa" (2023) filmi, genç bir videografın para kazanmak için insanların özel anlarını kaydetmesini ve bu karanlık uygulamasının gün yüzüne çıkmasını anlatıyor. Filmde, Peter isimli karakter, çektiği görüntülerle hem yasa dışı hem de etik olmayan bir şekilde kazanç sağlamaktadır.

Prensip sahibi olmak önemlidir çünkü bu, bireyin karar alma süreçlerinde rehberlik eder ve tutarlılığı sağlar. İşte diğer bazı nedenler: Güvenilirlik ve saygınlık: Prensip sahibi insanlar ve kurumlar, güvenilirlik ve saygınlık kazanır. Problem çözme: Prensipler, çeşitli problemlerle başa çıkmada bir çerçeve sunar. Etik davranış: Prensiplere uygun hareket etmek, etik bir şekilde davranmayı ve toplumun ve paydaşların güvenini kazanmayı sağlar. Başarı: İş hayatında prensiplere sahip olmak, başarıya ulaşmada önemli bir faktördür.

Yapay zekanın çocuk sahibi olması biyolojik olarak mümkün değildir, çünkü yapay zeka bir insan değildir ve üreme yeteneği yoktur. Ancak, yapay zekanın çocuklar üzerinde dolaylı etkileri olabilir. Yapay zeka teknolojileri, eğitim, sağlık ve eğlence gibi alanlarda kullanılarak çocukların gelişimini destekleyebilir veya risklere yol açabilir.

Etik ve bilişim etiği arasındaki temel fark, kapsam ve uygulama alanlarıdır. Etik, genel olarak doğru ve yanlış, iyi ve kötü gibi kavramları araştıran bir felsefe dalıdır ve insan davranışlarını düzenler. Bilişim etiği ise, bilişim teknolojileri alanında çalışanlar ve bu teknolojileri kullananlar arasındaki ilişkileri düzenleyen özel bir etik dalıdır.

Etik, felsefe dalına girer.

Bilirkişinin etik ihlali, aşağıdaki yollarla şikayet edilebilir: 1. Bölge Kuruluna Başvuru: Bilirkişilik Kanunu'nun 14. maddesine göre, bilirkişinin göreviyle ilgili tutum ve davranışlarının veya hazırladığı raporun mevzuata uygun olmadığına ilişkin şikayetler, bölge kuruluna yapılabilir. 2. Görevlendirmeyi Yapan Mercie Bildirim: Hakim veya Cumhuriyet savcısı, görevlendirdiği bilirkişinin etik ihlalini tespit ederse, bu durumu bölge kuruluna bildirmelidir. 3. Adli Komisyona Şikayet: Bilirkişinin kişisel görevlerine ilişkin şikayetler, adli komisyona yapılabilir. Ayrıca, etik ihlalin tespiti durumunda idari inceleme süreçleri başlatılır ve disiplin soruşturması kapsamında cezalandırma yapılabilir.

Al Pacino'nun başrolünde yer aldığı "Herkes İçin Adalet" (...And Justice for All, 1979) filmi, Amerikan hukuk sistemindeki çarpıklıkları ve adalet sisteminin karmaşıklığını ele alır. Filmde, genç bir kıza şiddet uygulama ve tecavüzle suçlanan tanınmış bir hakimi savunmak zorunda kalan avukat Arthur Kirkland'in hikayesi anlatılır. Bu yapım, adalet kavramının ne kadar göreceli olabileceğini ve hukukun bazen nasıl şahsi menfaatler uğruna yok edilebileceğini sorgulatır.

Girişimsel etik kurula aşağıdaki çalışmalar gönderilir: 1. Sağlık bilimleri ile ilgili çalışmalar: İnsanlar veya hayvanlar üzerinde yapılan klinik araştırmalar, biyomedikal deneyler, genetik araştırmalar. 2. Fen ve mühendislik bilimleri araştırmaları: Hayvanlar veya doğa üzerinde deneyler içeren araştırmalar. 3. Diğer çalışmalar: Hemşirelik faaliyetlerini kapsayan araştırmalar, gıda katkı maddeleriyle yapılacak diyet çalışmaları, egzersiz gibi vücut fizyolojisi ile ilgili araştırmalar. Bu tür araştırmalar, etik ilke ve kurallar doğrultusunda incelenmek üzere ilgili etik kurula başvurmalıdır.

Çıkar çatışması örnekleri şunlardır: 1. Satın Alma Planları: Bir çalışanın, tedarikçiyle ekonomik veya kişisel ilişkisi olup, bu ilişkiyi işverene bildirmeden daha yüksek tutarda fatura kestirmesi. 2. İhaleye Fesat Karıştırma: Çalışanların, ihalelerde kendi şirketlerinin teklifini değiştirmeleri veya fiyat indirimine gitmeleri. 3. Sabit Kıymet Alımları: Yetkili kişinin, tedarikçi ile yüksek fiyat üzerinden anlaşıp ekonomik fayda sağlaması. 4. Düşük Fiyattan Yapılan Satışlar: Çalışanların, ekonomik veya kişisel ilişki içinde oldukları müşteri şirketlere piyasa değerinin altında satış yapmaları. 5. Akademik Çıkar Çatışmaları: Araştırmacıların, finansal veya kişisel çıkarlarının araştırma sonuçlarını etkilemesi. 6. Kişisel İlişkiler: Çalışanın, eşinin işe alınması kararına katılması gibi, akrabaları veya yakın tanıdıklarını içeren işle ilgili kararlar alması.

İş hayatında etik ve ahlakla ilgili bazı anlamlı sözler şunlardır: 1. "İşi ehline ver, sonucundan memnun olursun." - İşin doğru kişilere verilmesinin önemini vurgular. 2. "İşini severek yaparsan, bir gün çalışmak zorunda değilsin." - Tutkuyla çalışmanın başarıyı garantileyeceğini ifade eder. 3. "Çalışkanlık, başarının anahtarıdır." - Azimle çalışmanın hedeflere ulaşmada önemli olduğunu belirtir. 4. "Etik, iyi yönetimin temelidir." - Etik değerlerin iş dünyasında doğru davranışları belirlediğini vurgular. 5. "Ahlâk olmayan yerde, kanun bir şey yapamaz." - Ahlâkın, yasaların etkinliğini artırdığını ifade eder.

"Blood Free" dizisi, laboratuvarda yetiştirilen et şirketinin CEO'sunu korumak üzere işe alınan eski bir korumanın hikayesini anlatır. Dizinin konusu, insanların hayvan eti yemesine son veren biyoteknoloji şirketi BF'nin etrafında gelişir ve bu kuruluşun şüpheli faaliyetleri üzerine kurulan gerilimi işler.

Karar alırken ahlaki ilkeleri göz önünde bulundurmak, etik ve doğru davranışlar sergilemek anlamına gelir. Bu, bireyin: Adaletli olmasını ve tüm taraflara eşit davranmasını sağlar. Dürüst olmasını ve karar alma sürecinde gerçeği yansıtmasını gerektirir. Empatik olmasını ve başkalarının duygularını ve perspektiflerini dikkate almasını sağlar. Sorumlu olmasını ve kararlarının sonuçlarını düşünmesini teşvik eder. İnsan haklarına saygılı olmasını ve her bireyin onuruna değer vermesini içerir. Bu ilkeler, bireyin hem kendi vicdanına uygun hem de topluma faydalı kararlar almasına yardımcı olur.

Meslek ahlakının temel ilkeleri şunlardır: 1. Dürüstlük: Meslek sahiplerinin işlerini dürüstlükle yapmaları ve bilgiyi doğru ve tarafsız bir şekilde paylaşmaları beklenir. 2. Gizlilik: Özellikle sağlık, hukuk ve finans gibi alanlarda çalışanların bireylerin özel bilgilerini saklamaları kritik öneme sahiptir. 3. Sorumluluk: Meslek mensupları, yaptıkları işin sonuçlarından sorumlu olduklarını unutmamalı ve hatalarını kabul ederek düzeltici önlemler almalıdırlar. 4. Adalet: Her bireye eşit ve adil davranmak, fırsat eşitliği sağlamak mesleki etik açısından temel sayılır. 5. İnsan Haklarına Saygı: Tüm mesleklerin, bireylerin haklarına ve özgürlüklerine saygı göstermesi beklenir. 6. Mesleki Yeterlilik: Mesleğini icra eden kişinin sürekli olarak kendini geliştirmesi ve mesleki bilgi ve becerileri güncel tutması gerekir. 7. Bağımsızlık ve Tarafsızlık: Özellikle denetim ve danışmanlık gibi alanlarda çalışanların tarafsız kalabilmeleri önemlidir. 8. Kamusal Fayda: Meslek profesyonellerinin toplum yararını gözetmeleri ve topluma katkıda bulunmaları gerekir.

Ölüm Defteri (Death Note) şiddet ve karanlık temaları içerdiği için küçük çocuklar ve hassas izleyiciler tarafından izlenmemelidir. Ayrıca, ahlaki ve etik konuları işlediği için, toplumsal değerlere saygı duymayan veya suç işleme eğilimi olan kişilerin de bu animeyi izlemesi önerilmez.

Doktorların sabah programlarına çıkması, etik açıdan bazı tartışmalara yol açmaktadır. Türk Tabipleri Birliği (TTB), doktorların görsel ve yazılı medyaya para ödeyerek çıkmalarının etik bir ihlal olduğunu belirtmektedir. Diğer yandan, Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan yönetmelik, doktorların radyo ve televizyon kanallarındaki programlara katılmadan önce taahhütname imzalamalarını öngörmektedir.

Pratik akıl ve teorik akıl, felsefede ve etikte farklı işlevleri olan iki temel akıl türüdür. Pratik akıl, bireylerin günlük yaşamda karşılaştıkları problemleri çözmek, karar vermek ve eyleme geçmek için kullandıkları akıl türüdür. Teorik akıl ise daha çok kavramsal düşünme, soyut analiz ve bilgi edinme süreçleriyle ilgilidir.