Etik

Bilimsel yanıltma türleri iki ana kategoride incelenir: disiplinsiz araştırma ve kasıtlı sahtekarlık. Disiplinsiz araştırma kapsamında yer alan bilimsel yanıltma türleri şunlardır: 1. Bilimsel ihmal: Bilgi, beceri veya deneyim yetersizliği nedeniyle yanlış bilgi sunma. 2. Deneysel sürecin yanlış yürütülmesi: Araştırma verilerini analiz etmek için uygun istatistiksel tekniklerin seçilmemesi gibi hatalar. Kasıtlı sahtekarlık kapsamında ise şu bilimsel yanıltma türleri bulunur: 1. Uydurmacılık (fabrication): Gerçekte olmayan verileri ve sonuçları yayınlama. 2. Çarpıtma (falsification): Araştırma kayıtlarını ve elde edilen verileri tahrif etme, kullanılmayan yöntem ve materyalleri kullanılmış gibi gösterme. 3. Aşırma (plagiarism): Başkalarına ait çalışmaları veya fikirleri kaynak göstermeden kendi çalışması gibi sunma. 4. Çoklu yayın (duplication): Aynı verileri ve sonuçları birden fazla yayında verme. 5. Dilimleme (slicing): Bir çalışmadan çıkan sonuçları yapay olarak bölerek birden fazla yayın çıkarma çabası.

Yapay zekanın reklamcılıkta kullanımı hem etik hem de etik dışı yönler içermektedir. Etik Yönler: - Kişiselleştirilmiş Reklamlar: Yapay zeka, kullanıcı verilerini analiz ederek kişiselleştirilmiş reklamlar sunar, bu da kullanıcı deneyimini artırır ve dönüşüm oranlarını yükseltir. - Verimlilik ve Hız: Reklam oluşturma süreçlerini otomatikleştirerek zaman ve kaynak tasarrufu sağlar. - Hedefleme ve Optimizasyon: Reklam kampanyalarının daha hedefli ve etkili olmasını sağlar. Etik Dışı Yönler: - Veri Gizliliği ve İzinler: Kullanıcı verilerinin izinsiz toplanması ve kullanılması, veri gizliliği ihlallerine yol açabilir. - Algoritmik Önyargı: Yapay zeka algoritmaları, eğitildikleri veri setlerindeki önyargıları yansıtabilir ve ayrımcı kararlar alabilir. - Manipülasyon ve Deepfake: Gerçekçi ancak sahte içerik üretimi, tüketicileri yanıltabilir ve bilgi güvenliğini tehlikeye atabilir. Reklamverenlerin, yapay zekayı sorumlu bir şekilde kullanarak etik standartlara uygun içerikler üretmeleri önemlidir.

Gelenek ile ahlak arasındaki ilişki şu şekilde özetlenebilir: Gelenek, toplum içinde bireylerin birbirleriyle olan ilişkilerini düzenlemek amacıyla oluşturdukları birikimdir ve bu birikim, nasıl davranılması gerektiğini belirler. Ahlak ise belirli bir toplum veya gruptaki davranışı yöneten ilke veya kuralları ifade eder ve bu ilkeler genellikle doğru ve yanlış meseleleriyle ilgilidir. Ancak, ahlakın sadece geleneklerle sınırlı olmadığı, aynı zamanda dini, manevi inançlar, kültürel gelenek ve görenekler veya kişisel değerler ve inançlardan da etkilendiği unutulmamalıdır.

"Pasif dikiş" ifadesi, herhangi bir fiziksel şiddet uygulamadan, yasa dışı veya etik olmayan bir duruma karşı yapılan eylemleri ifade eden pasif direniş kavramıyla karıştırılmış olabilir. Pasif direniş, adaletsiz olarak görülen bir duruma veya otoriteye karşı koymak için kullanılan, şiddet içermeyen bir protesto veya direniş biçimidir.

“Bir girişimci çabası olmaksızın marka, ambalaj, reklam ve benzeri yollarla haksız rekabete yol açacak eylemlere girişebilir” ifadesi, aşağıdaki etik ilkelerden dürüstlük ilkesine ters düşmektedir.

Etik ihlal başvurusu, farklı kurumlara yapılabilir: 1. Üniversiteler: Her üniversitenin bilimsel araştırma ve yayın etiğine ilişkin düzenlemeleri vardır ve bu kurumlara başvuru yapılabilir. 2. Kamu Görevlileri Etik Kurulu: Kamu görevlileri için etik ihlal başvuruları, Kamu Görevlileri Etik Kurulu'na yapılabilir. 3. TÜBİTAK: TÜBİTAK tarafından desteklenen projeler ve yayınlarla ilgili etik ihlal başvuruları, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu'na (AYEK) yapılır. 4. YÖK: Yükseköğretim Kurulu (YÖK), etik ihlal iddialarını değerlendirmek üzere Yüksek Disiplin Kurulu'nu görevlendirir.

Yoğun bakım ünitelerinde sağlık profesyonellerinin sıklıkla karşılaştığı etik sorunlar şunlardır: 1. Tedaviye Başlamama, Sınırlandırma veya Kesme: Hastanın tedaviye başlanmaması, sınırlanması veya yaşam desteğinin kesilmesi kararları. 2. Bilgilendirilmiş Onam: Hastaların veya yakınlarının tedavi süreçleri hakkında yeterince bilgilendirilmemesi ve onamlarının alınmaması. 3. Tıbbi Kaynakların Adil Paylaşımı: Sınırlı kaynakların adil bir şekilde dağıtılması. 4. Mahremiyet ve Gizlilik: Hastaların mahremiyetinin ve kişisel bilgilerinin gizliliğinin korunması. 5. Ötanazi ve Ölüm Haberi: Hastaların ölüm haberlerinin verilmesi ve ötanazi talepleri. 6. Hiyerarşik ve Meslektaşlar Arası Sorunlar: Mesleki hiyerarşide alt basamaktakilere fazla iş yüklenmesi ve meslektaşlar arasındaki görüş ayrılıkları.

Zimbardo'nun Hapishane Deneyinde Etik İhlalleri şunlardır: 1. Katılımcıların Çekilme Hakkının Kısıtlanması: Katılımcılar, deneyden istedikleri zaman çekilme hakkına sahip olmalarına rağmen, deneyin kurgusal yapısı buna izin vermemiştir. 2. Mahkumların Maruz Kaldığı Acımasız Koşullar: Deneyde mahkumlar, yoğun psikolojik çöküntü, stres ve aşağılanma gibi etik dışı muamelelere maruz kalmışlardır. 3. Araştırmacının Tarafsızlığının Zedelenmesi: Zimbardo'nun hem araştırmacı hem de hapishane müdürü rolünü üstlenmesi, objektif kararlar almasını zorlaştırmıştır. 4. Bilgilendirilmiş Onam Eksikliği: Katılımcılara, deney sırasında olabilecekler tam olarak açıklanmamış, bu da etik kurallara aykırı bulunmuştur.

Koşulsuz buyruk (kategorik imperatif), hiçbir koşula bağlı olmayan, salt olan ve bir eylemi başka herhangi bir erekle bağlılık kurmadan, yalnızca kendisi için zorunlu kılan buyruk anlamına gelir.

Evet, yapay zekanın sınırları vardır. İşte bazı önemli sınırlamalar: 1. Veri Erişimi ve Kalite: Yapay zeka geliştirme için gerekli verilere erişim sıklıkla sınırlıdır ve mevcut verilerin kalitesi tutarsız olabilir. 2. Şeffaflık ve Açıklanabilirlik: Yapay zeka sistemlerinin karmaşıklığı nedeniyle, nasıl karar verdiklerini anlamak ve olası önyargıları belirlemek zor olabilir. 3. Yaratıcılık Eksikliği: Yapay zeka, yeni ve temel fikirler üretemez; kalıpların dışında düşünemez ve insan duygusu ve özgünlüğünü tam anlamıyla taklit edemez. 4. Etik ve Güvenlik: Yapay zeka, kişisel verilerin gizliliği, ön yargı ve ayrımcılık gibi etik kaygılar taşır ve kötü niyetli kullanıma karşı savunmasız olabilir. 5. Bağlamın Anlaşılması: Yapay zeka, insan dili ve iletişimindeki nüansları anlamakta zorlanır ve bu da yorumlamayı zorlaştırır.

Etik ve meslek etiğinin temel ilkeleri şunlardır: 1. Doğruluk: Doğru sözlülük ve güvenirliğe işaret eder, yalan söylememek önemlidir. 2. Yasallık: İş hayatında yasalara bağlı kalmak, hukuki emirlerin yerine getirilmemesi konusunda kesin tavır almak. 3. Yeterlik: Mesleki bilgi ve becerileri sürekli geliştirmek, kendini yenilemek. 4. Güvenirlik: Mesleğin gerektirdiği etik ilkelere bağlı kalmak, rekabette doğru ve dürüst davranmak. 5. Mesleğe Bağlılık: Mesleği sevmek, mesleki gelişimine önem vermek ve işini en iyi şekilde yapmaya çalışmak. 6. İnsan Haklarına Saygı: Temel insan haklarına iş yaşamının gerektirdiği boyutlarda saygılı olmak. 7. Sevgi ve Hoşgörü: Mesleği ile ilgili insan ilişkilerinde sevgiyle ve hoşgörülü davranmak.

Evrensellik maksimumu, genelgeçer ilkelerin var olduğunu ve bu ilkelerin her yerde mutlak geçerliliğini savunan bir anlayış biçimidir. Bu yaklaşım, gerçekliğin bir bütün olduğunu ve onun bilgisinin de bir bütün olarak var olması gerektiğini öne sürer.

Uzay Yolu: Orijinal Seri, bilim kurgu türünde önemli bir yere sahiptir çünkü: 1. Felsefi ve Etik Temalar: Dizi, derin felsefi ve etik tartışmalar yürüterek varoluşsal sorular sorar ve insanlık için en büyük yolculuğun içsel bir keşif olduğunu ortaya koyar. 2. Toplumsal Konular: Irk, cinsiyet ve milliyetçilik gibi 1960'ların toplumsal sorunlarını cesurca ele almıştır. 3. Teknolojik İlham: Dizide işlenen teknolojiler, gerçek dünyada pek çok yeniliğe ilham vermiş ve bilim dünyasına yön göstermiştir. 4. Popüler Kültür Etkisi: Geniş bir hayran kitlesi edinmiş ve kendisinden sonra gelen birçok bilim kurgu yapımına etki etmiştir.

Beyaz ve siyah hackerlar arasındaki temel fark, etik anlayışları ve amaçlarıdır. Beyaz hackerlar (white hat), siber güvenlik alanında etik sınırlar içinde çalışan profesyonellerdir. Siyah hackerlar (black hat) ise etik dışı eylemler gerçekleştiren ve kötü niyetli amaçlar güden hackerlardır.

Doktorluk, insan hayatına doğrudan dokunan ve büyük bir özveri gerektiren bir meslek olduğu için kutsal kabul edilir. Doktorların kutsal sayılmasının bazı nedenleri: Yaşam kurtarma ve iyileştirme. Etik değerlere bağlılık. Toplum sağlığı. Psikolojik destek.

Tıp Tarihi ve Etik akademik personeli, genellikle aşağıdaki görevleri yerine getirir: 1. Tıp Tarihi Çalışmaları: Tıbbi uygulamaların antik dönemlerden günümüze kadar olan evrimini araştırır, tıbbi bilgi ve sağlık sistemlerini etkileyen kültürel, sosyal ve bilimsel faktörleri inceler. 2. Tıbbi Etik Çalışmaları: Sağlık hizmetlerinde ortaya çıkan ahlaki ikilemleri, ilkeleri ve politikaları araştırır, hasta özerkliği, bilgilendirilmiş onam, yaşam sonu bakımı gibi etik konuları inceler. 3. Eğitim ve Danışmanlık: Tıp fakültelerinde ve diğer eğitim programlarında tıp ve biyoetik müfredatına katkıda bulunur, geleceğin sağlık profesyonellerinin etik sorumluluklarını anlamalarına yardımcı olur. 4. Etik Komitelerde Görev: Hastane bünyesinde etik komitelerde yer alarak, tedavi süreçlerinde karşılaşılan karmaşık etik sorunlara çözüm bulur.

İşlemin kurum politikalarına aykırı olması, bir idari işlemin, kurumun amaçlarına, misyonuna ve etik davranış ilkelerine ters düşmesi anlamına gelir. Bu tür bir aykırılık, işlemin yetki, şekil, sebep, konu veya amaç yönlerinden hukuka aykırı olması durumunda ortaya çıkabilir.

Yapay rahim ile doğan bebeklerin sağlıklı olup olmayacağı konusunda kesin bir yargı yoktur, ancak bu teknoloji erken doğan bebeklerin hayatta kalma oranlarını ve sağlık durumlarını iyileştirebilir. Yapay rahim, erken doğan bebeklere şu avantajları sağlar: - Akciğer gelişimini ve organ olgunlaşmasını destekleyen daha doğal bir ortam sunar. - Bulaşıcı patojenlere maruz kalma riskini azaltır. - Akciğerlere zarar verebilecek mekanik ventilasyon ihtiyacını ortadan kaldırır. Ancak, bu teknolojinin kullanımı bazı etik kaygıları da beraberinde getirir, örneğin zorlama ihtimali ve yapay rahimlerin biyolojik gebeliklerin yerini alıp almayacağı gibi. Yapay rahmin insanlar üzerinde denenebilmesi için araştırmaların ve gerekli izinlerin tamamlanması gerekmektedir.

Hakimin tarafsızlığını etkileyen faktörler iki ana kategoride toplanabilir: konumsal (dışsal) ve içsel faktörler. Konumsal faktörler: 1. Yasama, yürütme ve yargı organları, medya, baskı grupları ve siyasi partiler gibi dış etkenlerden gelen müdahaleler. 2. Davanın konusu veya taraflarıyla önceden var olan kişisel ilişkiler (örneğin, hısımlık, iş ilişkisi). 3. Hakimin daha önce davada yer almış olması (örneğin, savcı veya davalı idarede çalışmış olması). İçsel faktörler: 1. Hakimin kendi kişisel değerleri, önyargıları ve düşünceleri. 2. Sosyal ve çalışma şartlarının yetersizliği. 3. Hakimin eğitilmemiş olması. Ayrıca, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)'ne göre, hakimin tarafsızlığı, dışarıdan makul bir gözlemcinin de bu izlenimi edinmesi durumunda sağlanmış olur.

Türk Tabipleri Birliği (TTB) aktif üyeleri, çeşitli alanlarda önemli görevler üstlenirler: 1. Mesleki Gelişim: Hekimlerin mesleki gelişimine katkı sağlamak için eğitim programları düzenler ve sertifikasyon süreçleri yönetirler. 2. Sağlık Politikaları: Sağlık politikaları konusunda araştırmalar yapar, bilimsel verilerle toplumsal sorunlara çözüm önerileri sunarlar. 3. Kamu Sağlığı: Toplum sağlığını koruma ve geliştirme amaçlı kampanyalar düzenler, halkı sağlık konularında bilgilendirirler. 4. Etik ve Meslek Kuralları: Hekimlerin meslek etik kurallarına uygun çalışmasını sağlar ve bu kuralları teşvik ederler. 5. Uluslararası İlişkiler: Uluslararası sağlık örgütleriyle işbirliği yaparak global sağlık sorunlarına çözüm bulma konusunda aktif rol oynarlar.