Deney

Milgram'ın deneyinde şok verilmesinin nedeni, deneklerin (öğretmenlerin) otorite baskısı altında ne kadar ileri gidebileceklerini ve vicdani duygularla otorite arasındaki çatışmayı gözlemlemektir. Deneyde, deneklere öğrenme deneyi bağlamında, öğrenci konumundaki aktöre her yanlış yaptığında giderek artırılan elektrik şoku vererek öğrenmede cezanın etkisinin ölçüleceği söylenmiştir. Şok seviyesini temsil eden düğmeler, "hafif", "orta", "şiddetli", "çok şiddetli" ve "tehlikeli derecede şiddetli" olarak etiketlenmiştir.

Bir kibrit çöpünün tamamen yanması 2 saniye sürer.

Hindistan Uzay Araştırma Ajansı (ISRO) tarafından gerçekleştirilen Uzay Kenetlenme Deneyi (SpaDeX) kapsamında, iki uydunun Dünya yörüngesinde kenetlenmesi 15 Ocak 2025 tarihinde başarıyla tamamlanmıştır. Planlanan kenetlenme tarihi 6 Ocak 2025 olarak belirlenmiş, ancak daha fazla test ve simülasyon için birkaç kez ertelenmiştir.

Milgram deneyi, insanların otorite sahibi bir kişi veya kurumun isteklerine, kendi vicdani değerleriyle çelişmesine rağmen itaat etmeye ne ölçüde istekli olduklarını ölçmek amacıyla yapılan bir deneyler dizisinin genel adıdır. Deneyi, Yale Üniversitesi psikologlarından Stanley Milgram gerçekleştirmiştir. Deneyin amacı: Özellikle II. Dünya Savaşı’nda Alman askerlerinin güçlü bir otoriteden gelen emirlere itaat etmesi sebebiyle milyonlarca insanın ölmesi, bu deneyin çıkış noktalarından biri olmuştur. İnsanların otorite olarak gördüğü kişiye itaat etmesi ve bu sebeple başkalarına zarar verebilecek aksiyonlar dahi alabilmesi gözlemlenmiştir. Deneyde üç rol bulunmaktadır: 1. Denek. 2. Aktör. 3. Araştırmacı. Deneyin sonuçları: Deneklerin neredeyse birçoğu rahatsızlık duysa da, %65’inin otorite karşısında emirleri uygulayarak 450 voltluk şoku öğrencilere uygulamayı sürdürdüğü gözlemlenmiştir. Milgram, bu deneyden yola çıkarak “törecilik teorisi”ni geliştirmiştir.

Milgram deneyinde, 40 denekten 26'sı (yaklaşık %65) en yüksek gerilim seviyesi olan 450 voltu uygulamıştır.

Asch deneyinin sonuçları önemlidir çünkü: Bireyin gruba uyum sağlama eğilimini gösterir. Normatif ve bilgisel etki gibi kavramları açıklar. Farklı faktörlerin uyum üzerindeki etkisini belirler. Toplumsal uyum ve uyum sağlama davranışının anlaşılmasına katkı sağlar.

Laboratuvarda yapılan bazı çalışmalar: Kan testleri. İdrar ve dışkı analizleri. Mikrobiyolojik testler. Genetik testler. Koagülasyon testleri. Tümör belirteçleri. Doku biyopsileri. Serolojik tetkikler. Laboratuvarlar, hastalıkların teşhisi, tedavisi ve önlenmesi için hayati önem taşıyan veriler sağlar.

Asch uygunluk deneyi, bireyin gruba uyum sağlama eğilimini açıklayan bir sosyal psikoloji kuramını, yani konformizm (uyum) kuramını açıklar. Deneyde, katılımcılara bir çift kart gösterilir ve bu kartlardaki çizgilerden hangisinin boyunun eşit olduğu sorulur. Deney sonuçlarına göre, katılımcıların %32'si yanlış olduğunu bilmelerine rağmen gruba uyum sağlamıştır. Asch deneyi, uygunluk nedenlerini "normatif etki" (alay edilmekten korkma) ve "bilişsel etki" (grubun daha bilgili olduğuna inanma) olarak ikiye ayırmıştır.

Bağımlı değişken, bir deneyde bağımsız değişkenin etkisi incelenen ve üzerinde bağımsız değişkenin etkisi gözlemlenen değişkendir. Kontrol edilen değişken ise bağımlı değişkeni etkileyebilecek diğer tüm değişkenlerdir ve deneyde sabit tutulur, değiştirilmez. Örneğin, bir bitkinin büyüme oranının ölçüldüğü bir deneyde: Bağımsız değişken: Farklı miktarlarda verilen gübre. Bağımlı değişken: Bitkinin büyüme oranı. Kontrol edilen değişkenler: Toprağın tipi, bitki türü, sulama miktarı.

Çift Yarık Deneyi'nde fotonlar (ışık parçacıkları) ve elektronlar gibi parçacıklar kullanılır. Fotonlarla yapılan deneylerde, ışık, iki paralel yarık açılmış ince bir levhayı aydınlatır ve yarıktan geçen ışık, levhanın arkasındaki bir ekranda gözlemlenir. Elektronlarla yapılan deneylerde, elektronlar tek tek gönderildiğinde bile girişim deseni gözlemlenir ve bu, elektronların dalga gibi davranarak iki yarıktan da geçtiğini gösterir.

Çift yarık deneyinde dalga boyunun önemli olmasının sebebi, deneyde kullanılan ışığın dalga doğası ile ilgilidir. Çift yarık deneyinde: Farklı renkli (farklı dalga boylu) ışıklar kullanıldığında, ekranda sürekli kayan bir girişim deseni oluşur ve karanlık ile aydınlık saçaklar net olarak fark edilemez. Yarıklar arasındaki mesafe, ışığın dalga boyu ile hemen hemen aynı olduğunda, her iki yarık da ışık demetinin içinde yer alır ve ışık dalgaları, yarıklardan geçerken iki farklı dalgaya ayrılır. Çift yarık deneyi, ışığın dalga özelliği sergilediğini gösterir.

Solomon Asch'in deneyinde genellikle 8 kişi bulunmaktadır. Ancak, bu kişilerin dağılımı şu şekildedir: 7 kişi Asch'in asistanıdır ve önceden belirlenen yanlış cevapları verirler. 1 kişi ise gerçek denektir ve diğerlerinden habersiz olarak katılır.

Kimya bageti, genellikle karıştırma, süzme ve beherden madde aktarma gibi işlemlerde kullanılır. Kullanım alanları: Karıştırma: Kimyasal karışımların hazırlanması sırasında maddeleri karıştırmak için kullanılır. Süzme: Süzme işlemi sırasında iri taneli çökeleklerin tutunmasını ve süzgeç kağıdının tıkanmasını engeller. Madde Aktarımı: Kristalizasyonda ve beherden huniye madde aktarılırken kullanılır. Kullanım sırasında dikkat edilmesi gerekenler: Baget, asidik sıvılarla reaksiyona girebileceğinden, katı maddelerin ezilip sıvıya karışması için mutlaka cam baget kullanılmalıdır. Metal bagetler, asidik sıvılarla reaksiyona girerek paslanabilir. Bagetlerin doğru ve dikkatli kullanımı, laboratuvar güvenliği ve deney sonuçlarının doğruluğu açısından büyük önem taşır.

Stanford Hapishane Deneyi (SPE), etik olmayan yöntemler ve katılımcılara verilen ciddi zararlar nedeniyle yasaklanmadı, ancak deney, etik gereksinimlerin ve kurumsal denetimlerin geliştirilmesine yol açtı. Deney, 6. günde psikolog Philip Zimbardo tarafından sonlandırıldı çünkü gardiyanlar, mahkumlara psikolojik taciz ve işkence uygulamaya başladı. Deneye yönelik bazı eleştiriler şunlardır: Veri toplama yönteminin önyargılı ve eksik olması. Gardiyanların nasıl davranmaları gerektiği konusunda spesifik yönergeler almış olmaları. Katılımcıların deneye tam olarak gömülmemiş olmaları. Deneklerin rastgele seçilmemesi, agresiflik ve narsisizm gibi özelliklerde ortalamadan yüksek puanlar almış bireylerden oluşması.

Işığın her yöne doğrusal yayıldığını ispatlamak için aşağıdaki deneyler yapılabilir: Düz ve eğri boru deneyi: Yanan bir muma düz bir boru ile bakıldığında ışık görülebilirken, eğri bir boru ile bakıldığında ışık görünmez. El feneri deneyi: El fenerinden çıkan ışık doğrusal yayılır. Gölge deneyi: Işığın doğrusal yayılması, gölgenin oluşmasına neden olur. Güneş ve Ay tutulması: Bu olaylar, ışığın doğrusal yayıldığını kanıtlar. Ayrıca, ışık ışınlarının her yöne yayıldığını göstermek için, ucunda ok işareti bulunan çizgiler (ışınlar) çizilebilir.

Francis Bacon'ın felsefesinin bazı temel özellikleri: Bilimin önemi: Bacon, bilimin insanları aydınlatma ve geliştirme işlevini vurgulamıştır. Tümevarım yöntemi: Bacon, tümdengelim yerine tümevarımı (indüksiyon) savunmuştur. Bilgi ve güç: "Bilgi güçtür" sözü ile bilgiyi, bireyleri ve toplumları güçlendirme potansiyeline sahip bir araç olarak tanımlamıştır. Akıl ve yöntem: Tek başına bırakılan aklın güçsüzleşeceğini savunmuş, bilimsel çalışmalarda ussal bir yöntem olan tümevarımı geliştirmiştir. Doğaya egemenlik: Doğaya egemen olmanın yolunun, onun yasalarını öğrenmekten geçtiğini belirtmiştir. Bacon, ampirist bir filozof olarak, gerçek bilginin ancak deney ve gözleme dayalı olarak ortaya çıkabileceğini savunmuştur.

Kobay kelimesi, iki farklı anlamda kullanılabilir: 1. Hayvan: Hayvan biliminde, kobaygillerden, bilimsel araştırmalarda kullanılan bir deney hayvanı, Hint domuzu anlamına gelir. 2. Mecaz: Deney konusu anlamına gelir. Ayrıca, "kobay olmak" ifadesi, bir deneye veya çalışmaya denek olmak anlamına gelir.

Ay tutulması simülasyonu yapmak için aşağıdaki kaynaklar kullanılabilir: YouTube. Earth Space Lab. FenKampus. Ayrıca, ay tutulması modeli yapmak için karton veya hamur gibi malzemelerle Dünya, Güneş ve Ay'ı temsil eden nesneler hazırlanabilir.

Stanford Hapishane Deneyi, planlandığı gibi 14 gün sürmedi. Deney, gardiyanların rollerine fazla kapılması ve vahşice şiddet uygulamaları nedeniyle 6. gününde sonlandırıldı.

DoE (Design of Experiments), bir sürecin veya ürünün performansını etkileyen faktörleri belirlemek ve bu faktörlerin çıktı üzerindeki etkilerini ölçmek için kullanılan bir yöntemdir. DoE'nin bazı kullanım amaçları: Kritik faktörlerin belirlenmesi. Verimlilik artışı ve maliyet azaltma. İstatistik destekli karar alma. Süreç iyileştirme ve kalite yönetimi. DoE, üretim, Ar-Ge, kalite yönetimi, mühendislik ve hizmet sektörü gibi birçok alanda uygulanır.