DivanEdebiyatı

Azade mısra, Divan edebiyatı dönemine aittir. Divan edebiyatında, kendi içinde anlam açısından bir bütün oluşturan mısralara "mısra-ı azade" (bağımsız mısra) adı verilir.

Nedîm, önemli bir şairdir çünkü: Lale Devri'nin ruhunu eserlerine yansıtmıştır. Divan şiirinde yeni bir tarz geliştirmiştir. İstanbul Türkçesini şiirlerinde kullanmıştır. Yenilikçi bir şairdir. Etkisi uzun süre devam etmiştir.

"Şöyle gird olmuş Frengistan birikmiş bir yere, sonra gelmiş gûşe-i ebrûda hâl olmuş sana" beyti, Nedim'in "Olmuş Sana" redifli gazelinde yer alır. Bu beytin anlamı şu şekilde açıklanabilir: Frengistan'ın birikmesi: Avrupa ülkeleri, bir yerde toplanmış. Kaşın kenarındaki ben: Toplanan bu insanlar, güzelin kaşının kenarındaki bene benzetilmiş. Beyitte mübalağa (abartma) sanatı kullanılmıştır. Tam beyit şu şekildedir: > Şöyle gird olmuş Frengistan birikmiş bir yere > Sonra gelmiş gûşe-i ebrûda hâl olmuş sana.

Gazelin amacı, genellikle aşk, güzellik, şarap, ayrılık gibi lirik konuları işlemektir. Gazeller, işledikleri konulara göre farklı isimlerle anılır: Âşıkane gazel: Aşk, acı ve mutluluk gibi içli duyguların dile getirildiği gazeller. Rindane gazel: İçki, yaşama boş verme, yaşamdan zevk alma gibi konuların işlendiği gazeller. Şuhane gazel: Sevgi, aşk ve zevklerin çapkın bir dil ile ifade edildiği gazeller. Sûfiyâne veya ârifâne gazel: Tasavvufi konuların işlendiği gazeller. Hikemi gazel: Özlü söz içeren ve hayat dersi veren gazeller.

"Şiire Gazele" şiiri, Divan edebiyatı dönemine aittir. Divan edebiyatı, 11. yüzyıldan 1860 yılına kadar ürünler vermiştir. Divan şiirinde gazel, kaside, mesnevi, müstezat gibi nazım biçimleri kullanılmıştır.

13. ve 14. yüzyıl Türk edebiyatında aşağıdaki türler ve eserler öne çıkmaktadır: Anonim eserler: Battalnâmeler, Dânişmendnâmeler, Saltuknâmeler ve Dede Korkut Hikâyeleri. Tasavvuf edebiyatı: Bu dönemde tasavvuf inancı hızla yayılmış ve şiirin başlıca konu ve teması haline gelmiştir. Divan edebiyatı: İlk şairi olarak kabul edilen Hoca Dehhani bu dönemde yaşamıştır. Önemli eserler ve yazarlar: Çarhnâme. Makâlât. Fütüvvetnâme. Mantıku’t-Tayr. Ayrıca, Aşık Paşa, Kadı Burhanettin, Nesîmi gibi önemli şairler de bu dönemde yaşamıştır.

Varsağı nazım şekli, halk (aşık) edebiyatına aittir. Halk edebiyatı, klasik Türk edebiyatının üç ana döneminden en eskisidir ve 8. yüzyılda ortaya çıkmıştır.

Kanuni Sultan Süleyman (Muhibbî), Divan şiiri tarzını kullanmıştır. Şiirlerinde işlediği başlıca temalar şunlardır: Aşk. Coşku ve heyecan. Kahramanlık. Tefekkür. Şiirlerinde Arapça ve Farsça kelimelerin oranı, geniş kitlelere hitap etme zorunluluğu nedeniyle nispeten düşüktür.

Divan edebiyatı estetik anlayışı, şiirin anlam dünyası ve yapısal özelliklerinin son derece keskin hatlarla sınırlandırıldığı bir yapıyı içerir. Divan edebiyatı estetiğinin bazı unsurları: Tasavvuf ve varlık anlayışı. Şiir ve şair anlayışı. Belagat ve edebî sanatlar. Aşk ve sevgili tipleri. Dinsel ve efsanevî unsurlar. Bu estetik anlayış, 600 yıl boyunca konuşulan bir dilin gramer kurallarının ortaya konması olarak da görülebilir.

Gölge Haramileri ifadesi, farklı bağlamlarda çeşitli anlamlar taşıyabilir: Sagopa Kajmer'in Şarkısı: "Gölge Haramileri", Sagopa Kajmer'in "Kötü İnsanları Tanıma Senesi" adlı albümünde yer alan bir şarkıdır. Tarihsel Referans: "Gölge Haramisi" deyimi, eski devirlerde sahtekâr, hilekâr ve dolandırıcı kimselere denirdi. Şiir: Şarkının sözlerindeki dörtlük, aslen Yavuz Sultan Selim'e aittir ve satrançla ilgili bir hikayeyi anlatır.

Mesnevi'nin dibace bölümü, eserin giriş kısmıdır ve genellikle manzum değil, nesir şeklinde yazılır. Dibacede, eserin yazılış sebebi, yazarın manevi halleri, çektiği sıkıntılar ve Allah'a olan yakarışları anlatılır. Mesnevi'nin dibace bölümünde yer alan bazı unsurlar: Hamdele, salat ve teşekkür. İlahi aşkın yüceliği, nefsin tuzakları ve dünya sevgisinin geçiciliği gibi temel konular. Felsefi kavramlar.

Sami Yusuf'un "Nasimi" eseri, 14. yüzyıl mistik şairi Nasimi'nin şiirine dayanmaktadır.

Bâki'ye "Sultanü'ş-Şuara" (Şairlerin Sultanı) unvanı, hayattayken verilmiştir. Bu unvanın verilme sebepleri arasında şunlar sayılabilir: Şiirde yenilik: Divan edebiyatında şiire biçim ve içerik açısından yenilikler getirmesi. Kaside ve gazeller: Daha çok kaside ve gazel yazması. Ünü: Çağdaşı şairlere göre daha sade ve anlaşılır bir dil kullanması ve bu sayede geniş bir kitleye hitap etmesi. Saray ile ilişkiler: Kanuni Sultan Süleyman, II. Selim ve III. Murat dönemlerinde saraydan ve halktan büyük bir itibar ve ilgi görmesi. Mersiye: Kanuni Sultan Süleyman'ın ölümü üzerine yazdığı "Kanuni Mersiyesi" ile padişahın vefatı üzerindeki üzüntüsünü etkili bir şekilde dile getirmesi.

Eski şairlerden bazıları şunlardır: Ahmet Haşim; Ahmet Hamdi Tanpınar; Asaf Halet Çelebi; Ahmet Muhip Dranas; Oktay Rifat; Edip Cansever; Hilmi Yavuz; Fuzuli; Nesimi; Ahmed Paşa. Ayrıca, Osmanlı divan şiir geleneği kapsamında birçok ünlü şair bulunmaktadır, örneğin Bâki, Hayâlî, Nedim, Nef'i, Nergisi, Neşati, Seyyid Vehbi, Sünbülzade Vehbi ve Şeyh Galip. Kadın şairler arasında ise Zeynep Hatun, Mihrî Hatun, Ani Hatun, Fıtnat Hanım, Leylâ Hanım, Şeref Hanım, Âdile Sultan, Tevhîde Hanım, Feride Hanım ve Nigâr Hanım sayılabilir.

Divan edebiyatının en önemli eseri olarak Mevlana'nın "Mesnevi"si kabul edilir. Diğer önemli eserler arasında: Süleyman Çelebi'nin "Vesiletü'n-Necat" (Mevlid) adlı mesnevisi; Nabi'nin "Hayriye" ve "Hayrabat" adlı mesnevileri; Nef'i'nin "Siham-ı Kaza" adlı hiciv eseri; Fuzuli'nin "Leyla vü Mecnun" adlı mesnevisi bulunur.

Divan edebiyatında meyan, şarkı, peşrev, sopa semai ve semai formlarındaki eserlerin orta bölümüne verilen addır. Ayrıca, meyan kelimesinin divan edebiyatındaki diğer anlamları şunlardır: Orta, ara. Bel. Üçüncü dizeye meyan, dördüncü dizeye ise nakarat denir.

Tanzimat döneminde kafiye iki farklı anlayışla ele alınmıştır: 1. Divan şiirindeki anlayış: "Kafiye göz içindir" anlayışı devam ettirilmiştir. 2. Yeni anlayış: Recaizade Mahmut Ekrem tarafından ortaya atılan "Kafiye kulak içindir" anlayışına göre, kafiye kelimelerin seslerine bağlıdır. Tanzimat döneminde kafiye, genellikle aruz ölçüsüyle yazılmış şiirlerde kullanılmıştır.

Türki-i basit, yalnızca Türkçe kelimelerden oluşmuş ya da ağırlıklı olarak Türkçe kelimelerden oluşmuş şiirlere verilen addır. Bu akım, 16. yüzyılda, özellikle divan şiirinde yaygınlaşan Arapça ve Farsça kelimelerin yerine Türkçe sözcüklerin kullanımına tepki olarak Aydınlı Visali, Edirneli Nazmî ve Tatavlalı Mahremî tarafından başlatılmıştır. Türki-i basit akımının özellikleri şunlardır: Atasözü ve deyimlerin kullanılması. Halk tabirleri ve mahalli söyleyişlerin şiire girmesi. Günlük ve sıradan olayların şiirin konusu haline gelmesi. Ancak son yıllarda yapılan araştırmalar, böyle bir akımın var olmadığını ortaya koymuştur. Türki-i basit akımı, sade dille şiir yazma amacı gütmesi yönünden Tanzimat I. Dönem ve Millî Edebiyat Dönemi ile benzerlik gösterir.

"Baki kalan kubbede hoş bir seda imiş" şiiri, Bâkî (Mahmud Abdülbâkî) adlı divan şairine aittir. Ancak, bu mısra aslında Fuzûlî'nin "Leylâ ve Mecnun" mesnevisinde geçen ve Mecnun'un ağzından dökülen bir beytin ikinci dizesidir.

Sinan Paşa, 15. yüzyıl Divan Edebiyatı'nın ünlü nesir ustalarından biridir. Tazarruname, Sinan Paşa'nın ilk Türkçe eseridir. Sinan Paşa, 1486 yılında İstanbul'da vefat etmiştir.