BilişselSüreçler

Dinleme ve anlama arasındaki ilişki, dinlemenin temel amacının karşıdaki kişinin iletmek istediği mesajı, duygu ve düşünceleri doğru bir şekilde anlayabilmek olması ile açıklanır. Dinleme ve anlama arasındaki ilişki şu şekilde özetlenebilir: Dinleme, anlamanın ilk adımıdır. Anlama, dinlemenin sonucudur. Ayrıca, yapılan araştırmalara göre, çoğu insan kendisine söylenenin ancak %45’ini duymakta, bunun da ancak %50’sini anımsamaktadır.

İnkârın çeşitleri farklı bağlamlarda ele alınabilir: Dini bağlamda inkâr çeşitleri: Küfr-i inkârî: Allah'ı, Hz. Peygamber'i ve onun getirdiği esasları inkâr etmek. Küfr-i cühûd: Allah'ın varlığını kalben bildiği halde, kibir ve gurur sebebiyle inkâr etmek. Küfr-i inadî: Hakikat bilinmesine rağmen, sapıklık, kıskançlık gibi sebeplerle İslâm'ı bir din olarak kabullenmemek. Psikolojik bağlamda inkâr çeşitleri: Basit inkâr: Rahatsız edici bir gerçeği tamamen reddetmek. Minimizasyon (azımsama): Rahatsız edici bir durumun ciddiyetini küçümsemek. Projeksiyon yoluyla inkâr: Kabul edilemez duyguları veya düşünceleri başkalarına atfetmek. Gerçekliğin değiştirilmesi: Rahatsız edici bir durumu daha kabul edilebilir hale getirmek için olayların gerçekliğini çarpıtmak.

"Iraksak" (Divergent), Veronica Roth tarafından yazılmış distopik bir romandır. Ana karakter Beatrice Prior, Fedakar bir hizipte büyümüştür ve seçim töreninde Cesur fraksiyonu seçer. Roman, ıraksak düşünme kavramıyla doğrudan bağlantılı değildir. Iraksak düşünme, ortak bir düşünceden hareketle farklı düşüncelere ulaşabilmeye dayalı bir düşünme becerisidir.

Cognition kelimesi Türkçede şu anlamlara gelir: biliş; bilişsellik; kavrama; idrak; algı. Ayrıca, "cognition" zihinsel süreçleri ifade eden genel bir terimdir ve şu anlamlara da gelebilir: düşünme, hafıza, farkındalık, akıl yürütme ve yargılama gibi zihinsel faaliyetler; bilgi edinme süreci; bilmenin psikolojik sonucu; konuşma, görsel algı ve yapı, hesaplama yeteneği, dikkat, hafıza ve planlama, problem çözme gibi üst düzey işlevler.

Zihin ve duygu arasındaki ilişki çift yönlüdür: Zihin, duyguları şekillendirir ve deneyimlerin yorumlanmasını sağlar. Duygular, düşünceleri etkiler ve yönlendirir. Bu ilişki, bireylerin stresle başa çıkma yeteneğini, sosyal ilişkilerini ve yaşam doyumunu etkiler. Bazı uyum sağlama yöntemleri: Farkındalık: Zihin ve duyguların farkında olmak, kendini tanımak için önemlidir. Duygusal yönetim: Duyguları yönetmek, olumlu düşünceler geliştirmeye ve olumsuz durumlarla başa çıkmaya yardımcı olur. İletişim: Duyguları ifade etmek, sosyal ilişkileri güçlendirir. Kendine şefkat: Kendine karşı nazik olmak, duygusal iyiliği artırır.

Cerebrum (serebrum), beynin en büyük ve en üst kısmında bulunan merkezi sinir sistemi bölümüdür. Başlıca işlevleri: Kompleks hareketlerin organizasyonu. Öğrenilen deneyimlerin hafızada saklanması. Duyusal bilgilerin alınması ve işlenmesi. Vücut denge sisteminin düzenlenmesi. Kol ve bacak kaslarının hareketinin yönetilmesi. Okuma, düşünme, öğrenme, konuşma ve duyguların kontrolü.

David A. Kolb'un Deneyimsel Öğrenme Modeli, dört aşamadan oluşur: 1. Somut Deneyim (Concrete Experience). 2. Yansıtıcı Gözlem (Reflective Observation). 3. Soyut Kavramsallaştırma (Abstract Conceptualization). 4. Aktif Deneyimleme (Active Experimentation). Bu aşamalar birbirini takip ederek öğrenme sürecinin tamamlanmasını sağlar.

2023 LGS Türkçe sorularına yönelik yapılan bir araştırmada, soruların Yenilenmiş Bloom Taksonomisi'ne (YBT) göre şu şekilde dağıldığı belirlenmiştir: Anlama/kavramsal bilişsel/bilgi boyutu: 12 soru. Hatırlama/işlemsel bilişsel/bilgi boyutu: 4 soru. Anlama/işlemsel: 2 soru. Anlama/olgusal: 1 soru. Hatırlama/olgusal: 1 soru. Bilişsel boyutta ise uygulama, çözümleme, değerlendirme ve yaratma basamaklarında soru bulunmamaktadır. Araştırmada, LGS Türkçe sorularında öğrencilerin üst düzey düşünme becerilerini ölçecek açık uçlu sorulara ve üstbilişsel bilgi boyutunu ölçen sorulara yer verilmesi önerilmiştir.

Rogers'ın koruma motivasyonu kuramı, bilişsel süreçlerden ziyade kişilik süreçlerine odaklanır. Rogers'ın kuramının temel odak noktaları şunlardır: Kendini gerçekleştirme eğilimi. Benlik kavramı. Psikolojik uyum ve uyumsuzluk. Savunma mekanizmaları. Rogers'ın kuramında, empati ve koşulsuz olumlu kabul gibi duygusal süreçler de önemli bir yer tutar.

Çağrışımın bazı özellikleri: Zihinsel bağlantılar: Çağrışım, önceki deneyimler, duygular veya bilgiler arasında zihinsel bağlantılar kurarak çalışır. Kişisel ve öznel: Her bireyin çağrışımları, kişisel deneyimlere ve bilgi birikimine bağlı olarak farklılık gösterebilir. Otomatik olabilir: Çağrışımlar genellikle farkında olmadan ve otomatik olarak gerçekleşir. Mekansal ve zamansal yakınlık: Bireyler, mekânsal ve zamansal olarak yakın olan iki durumu birbirine bağlayabilir. Tekrar: Tekrar sayısı arttıkça hatırlamak kolaylaşır ve çağrışım yapmak daha kolay hale gelir. Çeşitli etkenler: Bağlantının süresi, canlılık gibi pek çok farklı etken, çağrışımın ne kadar etkili olacağını belirler.

Prefrontal korteks, karar verme sürecinde şu şekilde çalışır: Alternatiflerin değerlendirilmesi. Kararın verilmesi. Kararın sonuçlarının değerlendirilmesi. Prefrontal korteks, karar verme sırasında diğer beyin bölgeleriyle de iş birliği yapar: Limbik sistem. Hipokampus. Prefrontal korteks, 25 yaşına kadar gelişimine devam eder.

Akıl ve akıl yürütme arasındaki temel fark, aklın insan zihninin düşünme, anlama, çözümleme ve yargılama yetisi olması, akıl yürütmenin ise bu yeti sayesinde var olan bilgilerden yeni sonuçlar çıkarma süreci olmasıdır. Akıl, tarihi, dili, kültürü, duyguları ve sezgileri içeren karmaşık bir yapıdır. Akıl yürütme ise üç ana biçimde gerçekleşir: 1. Tümdengelim (Dedüksiyon): Genel bir önermeden özel bir sonuca varılır. 2. Tümevarım (İndüksiyon): Tekil gözlemlerden genel kurallar çıkarılır. 3. Analoji (Benzetimsel Akıl Yürütme): Benzerliklere dayanarak yargıya varılır. Zeka, kişinin genel bilişsel yeteneğini ifade ederken, akıl yürütme becerisi daha spesifik zihinsel işlemleri içerir ve geliştirilebilir.

Dinlemenin aşamaları görsel olarak şu şekilde özetlenebilir: 1. Alma (Receiving). 2. Yorumlama (Interpreting). 3. Hatırlama (Remembering). 4. Değerlendirme (Evaluating). 5. Yanıt Verme (Responding). Bu aşamalar, dinleme sürecinin genel hatlarını oluşturur ve her biri bilişsel ve ilişkisel unsurları içerir.

Bilgiye hızlı ve kolay erişim, bireylerin düşünsel süreçlerini çeşitli şekillerde etkiler: Merak duygusunun azalması. Öğrenme becerisinin zayıflaması. Eleştirel düşünme becerisinin gelişmesi. Bilgi kirliliğine maruz kalma. Düşünsel esnekliğin azalması.

Polyanna'nın savunma mekanizması, "pollyannacılık" olarak adlandırılır ve kişinin olumsuz bir durum karşısında gerçekçi olumlu yanlarını ön plana çıkarmasına dayanır. Pollyannacılıkta, kişi olayları düşünmek ve mantık aramak yerine yalnızca pozitif yanlara odaklanır. Pollyannacılık, bir savunma mekanizması olarak olumsuz duygu ve durumlardan kaçış işlevi görür.

Webb'in Bilgi Derinliği Seviyeleri (BDS) dört ana kategoriden oluşur: 1. Hatırlama/Yeniden Üretme (Seviye 1). 2. Beceriler/Kavramlar (Seviye 2). 3. Stratejik Düşünme (Seviye 3). 4. Geniş Düşünme (Seviye 4). Webb'in BDS'sinde en üst seviye olan Geniş Düşünme seviyesinin çoktan seçmeli sorularla test edilemeyeceği belirtilir.

Problemlerin mantığı, çözülmesi gereken bir soru, durum veya aşılması gereken bir engel ya da ulaşılması gereken bir hedef etrafında şekillenir. Problem çözme süreci genellikle şu adımları içerir: 1. Problemi anlama. 2. Plan yapma. 3. Planı uygulama. 4. Çözümü değerlendirme. Problemler, çözüm süreçlerinin zorluk seviyesine göre basit veya karmaşık olarak sınıflandırılabilir.

Yapılandırmacılık, bireylerin bilgiyi pasif bir şekilde almak yerine, aktif bir şekilde yapılandırarak öğrendiklerini savunan bir öğrenme kuramıdır. Bu yaklaşıma göre: Bilgi, bireyin önceki deneyimleri, algıları ve sosyal etkileşimleri ile şekillenir. Öğrenme, bireyin çevresiyle kurduğu etkileşimler ve bilişsel süreçleri doğrultusunda anlam inşası yoluyla gerçekleşir. Öğrenci, öğrenme sürecinin merkezinde yer alan, aktif, sorgulayıcı ve anlam kurucu bir öznedir. Öğretmen, bilginin aktarılmasından ziyade, öğrenme süreçlerini destekleyen bir rehberdir. Yapılandırmacılık, eğitim felsefesi, öğrenme psikolojisi ve pedagoji alanlarında önemli bir yer tutar.

Algı videolarının içeriği, farklı bağlamlara göre değişiklik gösterebilir. Özel eğitim videoları: Algı ABA Terapi ve Çocuk Gelişim Merkezi gibi kurumlar, otizm ve diğer özel gereksinim durumları için eğitim süreçlerini anlatan videolar yayınlamaktadır. Genel bilgilendirme videoları: "Algı Nedir?" başlıklı videolar, algı kavramını ve gerçeklik algısının nasıl değişebileceğini ele alabilir. Tartışma videoları: "İşte algıyla yanlış anlatılan gerçekler!" başlıklı videolar, algı operasyonlarıyla bazı gerçeklerin nasıl saptırılabileceğini tartışabilir. Ayrıca, "Algı Videoları ile Paranız Nasıl Buharlaşır?" gibi başlıklar, finansal konularda dikkat edilmesi gereken noktaları eğlenceli bir şekilde ele alabilir.

Duygular ve düşünceler arasındaki temel farklar şunlardır: Tanım: Düşünceler, bilgi işleme, problem çözme, plan yapma, analiz etme ve karar verme gibi zihinsel süreçleri içerir. Duygular, bireylerin içsel deneyimlerine dayanan ve genellikle fizyolojik yanıtlarla birlikte ortaya çıkan hislerdir. Kaynak: Düşünceler, genellikle bilinçli olarak yönlendirilir ve mantık, gerçeklik ve dış dünya ile ilişkilidir. Duygular, daha çok bilinç dışı süreçlerden kaynaklanır ve bireylerin dış dünyaya yönelik tepkilerini şekillendirir. Yoğunluk: Düşünceler, daha süreklidir ve uzun vadeli planları içerir. Duygular, genellikle daha anlık ve yoğundur. Etki: Düşünceler, duyguları etkileyebilir; olumsuz düşünce kalıpları duygusal tepkilere yol açabilir. Duygular, düşünceleri etkileyebilir; duygusal durumlar algıları değiştirebilir. Örnek: "Bugün hava nasıl?" sorusu, gerçekliği algılamaya yönelik bir düşünceyi ifade eder. Sevgi, korku, öfke, mutluluk gibi duygular, çeşitli duygusal durumları kapsar.