AkılYürütme

Diyalojik ve diyalektik arasındaki temel fark, iletişim ve düşünce süreçlerinde kullandıkları yaklaşım tarzlarıdır. - Diyalojik: Bu terim, konuşma ve diyalog yoluyla bir şeyin anlamını keşfetmeyi ifade eder. - Diyalektik: Bu terim, akılyürütme ve tartışma sanatı anlamına gelir.

Diyalektik, gerçekliği ve onun çelişmelerini incelemeye yarayan ve bu çelişmeleri aşmayı sağlayan yolları aramayı öngören akıl yürütme yöntemi olarak kısaca tanımlanabilir.

Diyalektik kelimesi, gerçekliği ve onun çelişmelerini incelemeye yarayan ve bu çelişmeleri aşmayı sağlayan yolları aramayı öngören akıl yürütme yöntemi anlamına gelir. Ayrıca, diyalektik şu anlamlara da gelebilir: - Felsefe: Diyalektik, bir felsefi akım olarak da kabul edilir. - Genel kullanım: Akıl yürütme yoluyla doğrulara ulaşma yöntemi.

Tümdengelim ve tümevarım arasındaki temel fark, akıl yürütme yönlerinin ters olmasıdır. Tümdengelim, genel bir önermeden özel bir sonuca ulaşma yöntemidir. Tümevarım ise, tek tek olay ve olgulardan genel yasalara veya tikel önermelerden tümel önermeye doğru gitme yöntemidir.

Analoji, benzeyen ve benzetilen iki nesne veya nesne grubu arasında ortak olduğu düşünülen bir benzetme yönü çerçevesinde kurulan benzerlik veya yapılan karşılaştırmadır. Bu akıl yürütme yöntemi, kesin sonuçlar yerine ihtimaller sunar ve genellikle bilim insanları tarafından, özellikle uzay gibi bilinmeyen alanlarda, ön kabuller ve incelemeler yapmak için kullanılır.

Analojik akıl yürütme, iki varlık arasındaki benzerliklerden yola çıkarak akıl yürütmeye denir. Örnekler: 1. Kan Dolaşımı ve Şehir Trafiği: Kan dolaşımının şehir trafiğine benzetilmesi, analojik akıl yürütmeye örnektir. 2. Atomun Yapısı ve Güneş Sistemi: Atomun yapısının güneş sistemi ile karşılaştırılması da bu tür bir akıl yürütmedir. 3. Yeni İlacın Etkisi: Yeni bir ilacın belirli bir kanser türünün tedavisinde etkili olduğunun keşfedilmesi, benzer bir ilacın ilgili bir kanser türünün tedavisinde de etkili olabileceği sonucuna varılmasını sağlar. 4. Öğrencilerin Davranışı: Bir sınıftaki birkaç öğrencinin gayretli ve çalışkan olması, tüm sınıfın bu özelliklere sahip olduğu genellemesini yapmak için kullanılabilir.

Mantık kuralları, doğru düşünmenin ilke ve kurallarını inceleyen disiplinin temel prensipleridir. İşte bazı önemli mantık kuralları: 1. Özdeşlik İlkesi: Bir şey ne ise odur, her şey kendi kendisiyle aynıdır (A = A). 2. Çelişmezlik İlkesi: Bir önerme hem doğru hem de yanlış olamaz, birbiriyle çelişen iki önermeden biri doğru kabul edilirse diğeri yanlış kabul edilir (A, A olmayan değildir). 3. Üçüncü Halin İmkânsızlığı İlkesi: Bir önerme ya doğrudur ya da yanlıştır, aralarında üçüncü bir ihtimal yoktur (A V ~A). 4. Yeterli Sebep İlkesi: Hiçbir yargı yeterli neden olmadan doğru değildir, her yargının bir nedeni olmalıdır. Ayrıca, mantıkta tümevarım ve tümdengelim gibi akıl yürütme yöntemleri de önemli yer tutar.

Akıl ve düşünme gücü, insanların problemleri çözme, mantıklı sonuçlara varma ve bilgiyi anlama yeteneklerini ifade eder. Akıl yürütme ise bu süreçte kullanılan bilişsel süreçlerin bir parçasıdır ve farklı türlere ayrılır: - Tümdengelim: Genel bir kuraldan hareketle spesifik bir sonuca ulaşma. - Tümevarım: Özelden genel bir sonuca varma. - Analoji: Benzerliklere dayalı akıl yürütme. - Redüksiyon: Karmaşık bir konuyu daha basit bileşenlere ayırma. Düşünme gücü, yaratıcılığı teşvik eder ve bilimsel araştırmalarda yenilikçi çözümlerin önünü açar.

Akıl yürütme türleri şu şekilde sınıflandırılabilir: 1. Tümdengelim: Genel bir kuraldan hareketle spesifik bir sonuca ulaşma yöntemidir. 2. Tümevarım: Özelden genel bir sonuca ulaşma yöntemidir. 3. Analoji (Benzerlik): İki durum arasında benzerlik kurularak bir sonuca varılır. 4. Redüksiyon (Analiz): Karmaşık bir konuyu daha basit bileşenlere ayırma sürecidir.

Tümdengelim ve tümevarım akıl yürütme yöntemleridir. Tümdengelim (dedüksiyon), genel bir önermeden özel bir sonuca ulaşma yöntemidir. Örnekler: - Bütün kuşlar uçar. - Serçe bir kuştur. - O hâlde serçe de uçar. - Tüm insanlar ölümlüdür. - Sokrates bir insandır. - O hâlde Sokrates ölümlüdür. Tümevarım (endüksiyon), tek tek olay ve olgulardan genel yasalara veya tikel önermelerden hareketle tümel önermeye doğru gitme yöntemidir. Örnekler: - Metal olan demir ısıtılınca genleşir. - Metal olan bakır ısıtılınca genleşir. - Metal olan alüminyum ısıtılınca genleşir. - O hâlde bütün metaller ısıtılınca genleşir. - Serçe, güvercin ve karga uçar. - Serçe, güvercin ve karga kuştur. - Öyleyse kuşlar uçar.

Akıl yürütme kuralları üç ana başlıkta ayrılır: tümdengelim, tümevarım ve analoji.

Felsefi düşünce, üç ana akıl yürütme biçimine dayanır: tümdengelim, tümevarım ve analoji.

Felsefe yazısı, filozofun bir sorun hakkındaki fikri doğrultusunda oluşturduğu metindir. Felsefe yazısının bazı özellikleri şunlardır: Problem ve iddialar: Metinde ana problem ve bu probleme dair filozofun temel görüşleri yer alır. Gerekçeler ve eleştiriler: Öne sürülen iddiaların gerekçeleri ve diğer görüşlere yönelik eleştiriler sunulur. Özgünlük: Metnin biraz özgün olması, yazarın konuyu anladığını ve eleştirel düşünebildiğini gösterir. Dilsel analiz: Kavram ve ifadelerin anlamsal olarak doğru olup olmadığına ve doğru biçimde birbirine bağlanıp bağlanmadığına dikkat edilir.

Tümevarım, tek tek deney ve gözlemlerden akıl yolu ile genel yargılara, ilkelere ulaşmaya yönelik bir akıl yürütme biçimidir. Bu yöntemde, özel durumlardan yola çıkarak genel bir kural veya teori oluşturulur. Tümevarım, tümdengelimin tersine bir süreçtir.

Fallacy konusu, hatalı akıl yürütme veya yanlış inanç anlamına gelir. İki ana türü vardır: 1. Formal fallacy: Standart bir mantık sistemi kullanılarak kolayca çürütülebilen, mantık kurallarına aykırı argümanlar. 2. Informal fallacy: Akıl yürütmedeki hatalar, yanlış terimler kullanımı veya maddi içerikteki yanılgılar gibi mantık dışı nedenlerden kaynaklanan hatalar. Bazı yaygın fallacy örnekleri: - Ad hominem: Argümanı değil, konuşmacının karakterini eleştirmek. - Straw man: Rakip argümanı çarpıtarak yanlışlamak. - Red herring: Konuyu saptırmak için ilgisiz kanıtlar sunmak.

Tümdengelim yöntemine örnek olarak Aristoteles'in "kıyas" (tasım) yöntemi verilebilir. Bu yöntemde, kişi evrensel bir ilkeden (örneğin, "Tüm insanlar ölümlüdür") belirli bir duruma (örneğin, "Sokrates ölümlüdür") ulaşır. Örneğin: 1. Büyük önerme: Tüm insanlar ölümlüdür. 2. Küçük önerme: Sokrates insandır. 3. Sonuç: O halde, Sokrates ölümlüdür. Aristoteles'e göre, bu tür akıl yürütmeler zorunlu olarak geçerli çıkarımlardır ve bilimsel bilginin temelini oluşturur.

Muhakeme kelimesi iki farklı anlamda kullanılabilir: 1. Yargı süreci: Birbiri hakkında hüküm vermek isteyenleri dinleyip haklı haksız ayrımı yapmak, yargılamak. 2. Akıl yürütme: Bir konuyu zihinde iyice düşünüp inceleyerek karar verme, usa vurma, uslamlama.

Analojik akıl yürütme, felsefe alanında, iki farklı nesne veya önerme arasındaki benzerliklere dayanarak çıkarım yapma işlemi olarak tanımlanır. Bu tür akıl yürütmede, biri hakkında bilinen bir özellik veya yargı, diğeri için de geçerli kabul edilir.

Analoji ve örnekleme arasındaki fark şu şekilde özetlenebilir: - Analoji, iki farklı şey arasındaki benzerlik veya orantısal ilişkilerden yola çıkarak, birincisi için geçerli olan bir yargının ikincisi için de geçerli olabileceğini varsaymaktır. - Örnekleme ise, genel bir kuralı veya prensibi açıklamak veya desteklemek için belirli bir örneğin kullanılmasıdır. Dolayısıyla, analoji daha çok soyut ve genel benzerlikleri ilişkilendirirken, örnekleme daha somut ve belirli örnekleri temel alır.

Felsefe yazılarının amacı, varoluş, gerçeklik, bilgi, ahlak, değerler ve insanın yeri gibi temel sorulara yanıt aramaktır. Bunun yanı sıra felsefe yazıları şu işlevleri de yerine getirir: Akıl yürütme ve mantık becerilerini geliştirmek. Felsefe, doğru düşünmenin prensiplerini ve mantıksal analizi öğretir. Eleştirel düşünmeyi teşvik etmek. Önyargılardan arınmayı, doğru bilgiye ulaşmayı ve objektif bir bakış açısıyla düşünmeyi sağlar. Düşünceleri açıklığa kavuşturmak. Kişinin kendi düşüncelerini anlamasına ve bunları başkalarına aktarmasına yardımcı olur. Toplumsal sorunlara çözüm üretmek.