BilişselSüreçler

Bilgiye ulaşmanın üç temel yolu şunlardır: 1. Deneyim: Duyular aracılığıyla edinilen bilgiler. 2. Uzman Görüşü: Alanında uzman kişilerin bilgilerine başvurma. 3. Mantık: Akıl yürütme ve düşünme yoluyla elde edilen bilgiler. Ayrıca, a priori ve a posteriori bilgi edinme yöntemleri de bilgiye ulaşmanın yolları arasında yer alır. A priori bilgi, deneyim veya duyulara dayanmadan, yalnızca mantık ve düşünce yoluyla elde edilir. A posteriori bilgi ise deneyim, gözlem ve duyusal verilere dayanarak edinilir.

Algıyı şekillendiren bazı bilişsel süreçler: Dikkat: Hangi bilgilerin işleneceğini belirler. Hafıza: Geçmiş deneyimler, duyusal bilgilerin yorumlanması için bir bağlam sağlar. Beklentiler ve ön bilgi: Neyin algılanacağını etkiler. Yukarıdan aşağıya işleme: Üst düzey bilişsel süreçler tarafından yönlendirilen duyusal bilgilerin yorumlanmasıdır. Şemalar: Geçmiş deneyimlere dayanarak bilgileri düzenlemeye ve yorumlamaya yardımcı olan zihinsel çerçevelerdir. Astarlama: Bir uyarana maruz kalmak, daha sonraki uyarana verilen tepkiyi etkiler. Ayrıca, Gestalt prensipleri de algıyı şekillendirir; bu prensipler, uyarıcıların belirli yasalar çerçevesinde nasıl örgütlendiğini ve algılandığını açıklar.

Okurun gözü, okuma sırasında gerçekleştirilen göz hareketleri ve bu hareketlerin amacı hakkında bilgi verir. Göz hareketlerinin temel amacı, okunan sözcüğü merkezi görme bölgesine getirmektir. Bu amaç doğrultusunda iki temel göz hareketi kullanılır: 1. Sekme (saccade). 2. Sabitleme (fixation). Göz izleme (eye tracking) tekniği ile yapılan araştırmalar, okurların bilişsel işlemlemelerine ilişkin detaylı bilgiler edinilmesini sağlar.

Bazı şeyleri çabuk öğrenirken bazılarını zor öğrenmenin birkaç nedeni vardır: Ön bilgi eksikliği. Dikkat dağıtıcı unsurlar. Öğrenilen şeyin alışılmış olması. Aşırı düşünme. Öğrenme sürecini kolaylaştırmak için şu yöntemler denenebilir: Bilgileri küçük parçalara ayırma. Düzenli tekrar. Çeşitli yöntemler deneme.

Öğrenme, bireyin yaşantılar sonucu davranışlarında meydana gelen oldukça uzun süreli değişikliklerdir. Öğrenme süreci şu şekilde gerçekleşir: 1. Duyu organları yoluyla yeni bilgiler fark edilir ve kısa süreli hafızaya aktarılır. 2. Tekrar edilmeyen bilgiler unutulur, tekrar edilenler ise uzun süreli hafızaya kaydedilir. 3. Belli bir zaman dilimi geçtikten sonra bilgiler hatırlanabiliyorsa veya sorulduğunda doğru cevap verilebiliyorsa öğrenme gerçekleşmiş demektir. Öğrenme, bilişsel, duyuşsal, devinişsel, sosyal ve sezgisel olmak üzere farklı biçimlerde gerçekleşebilir. Öğrenme sürecinde ilham, motivasyon ve anlamlandırma önemlidir.

Konak savunma mekanizmaları şu şekilde özetlenebilir: Kalıtsal bariyerler. Spesifik olmayan konak savunmaları. Spesifik konak savunmaları. Antikorlar. T hücreleri. NK hücreleri. Ayrıca, konak, belirli bir mikroorganizmaya karşı hangi tip bağışıklık tepkisinin gelişeceğine karar verir.

George Kelly'nin Kişisel Yapılar Kuramı, insanların dünyayı yorumlamak ve çözümlemek için kişisel yapılar kullandığını öne sürer. Kelly'nin kuramın temel varsayımları: Bireysellik sonucu: İnsanlar farklı yapılar kullanır. İkilik sonucu: Yapılar iki kutupludur. Seçim sonucu: İnsanlar yapılarını seçerken aktif bir rol oynar. Kelly'ye göre, kişisel yapı sistemindeki arızalar psikolojik sorunlara yol açabilir. Kişisel yapılar kuramı, psikoterapi alanında da kullanılır; terapistler, danışanların yapı sistemlerini anlayarak daha işlevsel yapılar geliştirmelerine yardımcı olur.

Empati ve tarihsel empati arasındaki temel fark, zaman ve bağlam unsurudur. Empati, başkasının içinde bulunduğu durumu, ruh halini ve neler hissettiğini öznel olarak anlamaktır. Tarihsel empati ise, günümüzün bakış açısını ve değer yargılarını kullanmadan geçmişi kendi koşulları çerçevesinde değerlendirme, geçmişte yaşamış insanların durumlarını onların gözüyle anlama ve açıklama becerisidir. Tarihsel empatide, tarihsel kanıtların incelenmesi, dönemin koşullarının ve kronolojinin bilinmesi gibi unsurlar önemlidir. Özetle: - Empati: Genel olarak başka insanları anlama. - Tarihsel Empati: Geçmişi ve geçmişteki insanları anlama.

Dikkat türleri ve örnekleri: Seçici Dikkat: Belirli bir uyarıcıya odaklanıp diğerlerini dışarıda bırakma yeteneği. Odaklanmış Dikkat: Dikkati belirli bir süre boyunca bir uyaranda sabitleme becerisi. Sürdürülen Dikkat: Bir olay veya eylemle uzun süre ilgilenebilme kabiliyeti. Değişen Dikkat: Odağı iki veya daha fazla uyaran arasında değiştirebilme becerisi. Bölünmüş Dikkat: Aynı anda birden fazla görevi yerine getirebilme yeteneği.

2015 yılında "akıl" kavramı için spesifik bir tanım bulunmamaktadır. Ancak, akıl genel olarak bilgi edinme, yargıda bulunma ve davranışları düzenleme yetisi olarak tanımlanır. Akıl, farklı filozoflar tarafından çeşitli şekillerde açıklanmıştır: Immanuel Kant'a göre, akıl fenomenlerin benzerliğinden kurallara varma yeteneğidir. René Descartes'a göre, akıl iyi yargılama, yani iyiyi kötüden, doğruyu yanılgıdan ayırt edebilme gücüdür. Leibniz'de akıl, duyulardan bağımsız doğruları, yani deneyim öncesi (a priori) doğruları kavrama gücüdür.

İnsanın kötü olayları unutamamasının bazı nedenleri: Hayatta kalma içgüdüsü. Hipokampus ve amigdala. Negatiflik yanlılığı. Travmatik anılar. Kötü olayları unutamamak, depresyon veya anksiyete gibi sorunlara yol açabilir. Bu tür durumlarda bir uzmandan yardım almak faydalı olabilir.

Kendi kendine konuşmanın bazı nedenleri: Duyguları düzenleme ve plan yapma. Performansı artırma. Motivasyon sağlama. Yalnızlık hissi. Problem çözme. Kendi kendine konuşma, psikolojik bir sorunun belirtisi olabileceği gibi, sağlıklı bireylerde de sıkça görülen bir davranıştır.

Dikkatin daralması modeli, yüksek stresli durumlarda dikkatin küçük bir bilgi kaynağı kümesiyle sınırlandırılmasını ve kritik, görevle ilgili bilgilerin potansiyel olarak ihmal edilmesini ifade eder. Örneğin, tıbbi bir acil durum için hastaneye giderken, sürücü dikkatini sadece önündeki yola odaklayabilir ve yaya geçidine giren bir yaya gibi yol kenarındaki olayları fark etmeyebilir. Dikkatin daralması, Easterbrook (1959) tarafından şu şekilde açıklanmıştır: Yüksek uyarılmışlık, görsel dikkatte aşırı daralmaya ve gözlerin bir noktaya sabitlenmesine yol açabilir; bu da bireyin ilgili uyarıcıları kaçırmasına neden olur. Dikkatin daralması, aynı zamanda "dikkatte kayma kuramları" kapsamında da ele alınır.

Beyin lobları, farklı işlevleri yerine getiren özel alanlar içerir ve her biri düşünme, hissetme ve öğrenme gibi temel bilişsel süreçlerde önemli rol oynar. Başlıca beyin lobları ve görevleri: 1. Frontal Lob: Akıl yürütme, problem çözme, karar verme, plan yapma, davranış ketleme, dikkati yönlendirme, kendini izleme, duyguları kontrol etme ve motor beceriler gibi yüksek düzeyli bilişsel işlevlerle ilgilidir. 2. Parietal Lob: Duyuları işleme, şekil ve renkleri algılama, uzaysal algı, görme algısı ve aritmetik yetenekleri kontrol eder. 3. Oksipital Lob: Görsel bilgiyi işleyen lobdur, okuma da bu lob kontrolü altında gerçekleşir. 4. Temporal Lob: Ses ve kokunun algılanması, yüzler ve mekanlar gibi karmaşık uyaranların işlenmesi, uzun süreli bellek, işitsel öğrenme ve dil anlama gibi işlevleri sağlar. 5. Limbik Lob: Adrenalin temelli savaş ya da kaç tepkisinin oluşmasında görev alır.

Kognitif fonksiyonlar, insanın bilgi işleme, anlama, öğrenme, hafıza ve problem çözme gibi bilişsel süreçlerini kapsar. Bu fonksiyonlar şunlardır: 1. Algı (Perception): Çevreden gelen bilgilerin toplanması ve çevrenin anlaşılması. 2. Dikkat (Attention): Önemli bilgilere odaklanma ve gereksiz uyaranları filtreleme yeteneği. 3. Hafıza (Memory): Bilgilerin kaydedilmesi, depolanması ve gerektiğinde hatırlanması. 4. Öğrenme (Learning): Deneyim ve eğitim yoluyla yeni bilgiler edinme ve beceriler geliştirme. 5. Problem Çözme (Problem-Solving): Zorluklarla başa çıkmak için bilgi ve stratejiler kullanma. 6. Karar Verme (Decision-Making): Farklı seçenekler arasında en uygun olanı seçme. 7. Dil (Language): Bilginin iletimi için semboller ve kelimeler aracılığıyla iletişim kurma becerisi.

Psikoloji laboratuvarında yapılan çalışmalar, insan davranışlarını ve bilişsel süreçleri bilimsel yöntemlerle incelemeyi amaçlar. Bu laboratuvarlarda gerçekleştirilen bazı faaliyetler şunlardır: Deneysel çalışmalar: Algı, dikkat, bellek gibi bilişsel süreçler üzerine bilgisayar destekli araştırmalar yapılır. Göz izleme çalışmaları: Göz hareketleri takip edilerek, katılımcıların görsel bilgileri nasıl işlediği incelenir. Grup testleri: Davranışsal çalışmalarda grup verilerinin toplanması ve istatistiksel analizler yapılır. Psikolojik görüşmeler ve testler: Klinik psikoloji uygulamaları kapsamında, gönüllü katılımcılarla psikolojik testler ve görüşmeler gerçekleştirilir. Elektroensefalogram (EEG) analizleri: Katılımcıların beyinlerindeki elektriksel aktiviteler kaydedilerek, davranışın biyolojik temeli araştırılır. Ayrıca, psikoloji laboratuvarları, öğrencilerin teorik bilgilerini uygulamaya dökmeleri ve araştırma projeleri yürütmeleri için de kullanılır.

Bir insan sürekli sorgulamaya başlayabilir çünkü bu, merak duygusunun ve anlama isteğinin bir sonucudur. Ayrıca, sorgulamak özgürleştirici bir etkiye de sahiptir.

Kavramak, anlamak, bilmek ve algılamak kabiliyetleri, ruhun ve nefsin nitelikleri arasında yer alır. Ruh, insanın algılayıcı ve bilici özü olarak tanımlanır ve bu niteliklere sahip olmasını sağlar.

Subvocalizasyon (sessiz konuşma), okuma veya düşünme sırasında dudakları sessizce hareket ettirme veya küçük sesler çıkarma eylemidir. Bu durumun birkaç faydası vardır: 1. Anlama ve hafıza: Subvocalizasyon, yazılı bilgileri fonolojik bir forma dönüştürerek, sanki sözlü bilgi gibi işlememizi sağlar. 2. Dil öğrenimi: İlk dil temasımız genellikle kelimenin sesini anlamakla başlar, yazılı formunu çözmekle değil. Ancak, subvocalizasyon okuma hızını yavaşlatabilir ve aşırı durumlarda okuma akıcılığını ve anlama yeteneğini olumsuz etkileyebilir.

"Ama" kelimesi psikolojide çelişki, ikilem ve bölünmüşlük gibi durumları ifade etmek için kullanılır.