BilişselBilim

Düşünmenin iki sistemi, Nobel Ödüllü Daniel Kahneman'ın "Hızlı ve Yavaş Düşünme" adlı kitabında tanımladığı Sistem 1 ve Sistem 2 olarak adlandırılır. Sistem 1: Hızlı, otomatik ve sezgisel bir şekilde çalışır, çok az çaba gerektirir veya hiç çaba gerektirmez. Sistem 2: Yavaş, kasıtlı ve bilinçlidir, bilinçli bir çaba gerektirir.

Bilginin şeması iki ana anlamda kullanılabilir: 1. Veritabanı Şeması: Veritabanının yapısını ve organizasyonunu tanımlayan, verilerin nasıl düzenlendiğini ve erişildiğini gösteren bir plan. 2. Bilişsel Şema: Beyinde aynı türden bilgilerin oluşturduğu küme, bilgi örüntüsü.

Durumsal ve bilişsel farkındalık arasındaki fark şu şekilde özetlenebilir: 1. Durumsal Farkındalık: Çevredeki elementlerin zaman ve mekân boyutlarında algılanması, anlamlarının karşılaştırılması ve yakın gelecekteki durumlarının tahmin edilmesidir. 2. Bilişsel Farkındalık: Bir durumun veya davranışın varlığını anlamak, neden belirli bir tepki verildiğini veya neden belirli ilişki kalıplarına girildiğini fark etmektir.

Beyin kodlama, beynin bilgileri işleme ve hatırlama süreçlerini optimize etmek için kullanılan tekniklerdir. İşte bazı beyin kodlama yöntemleri: 1. Odaklanma: Zihni tek bir konuya yoğunlaştırarak negatif düşünceleri engellemek ve istenilen işe odaklanmak önemlidir. 2. Olumlu tekrarlama: Olumlu cümleleri tekrarlayarak zihinde olumlu bir atmosfer oluşturmak ve negatif düşüncelerin etkisini azaltmak. 3. Görsel eşleştirme: Beynin görsel olarak eşleştirilen konuları daha çabuk kavraması için görsellere sık sık göz atmak. 4. Öğrenme haritası çıkarma: Yeni bir konuda uzmanlaşmaya başlamadan önce bir harita çıkarmak ve düzenli hamlelerle hedefe ilerlemek. 5. Hesaplamalı teknikler: Makine öğrenimi gibi hesaplamalı modeller kullanarak beynin bilgiyi nasıl kodladığını ve kodunu nasıl çözdüğünü simüle etmek. Profesyonel destek almak, beyin kodlama süreçlerini daha etkili hale getirebilir.

Nörobilimin alt dalları şunlardır: 1. Hesaplamalı Nörobilim: Beyinlerin nasıl hesaplama yaptığını anlamaya çalışır ve matematik, fizik gibi alanlardan teknikler kullanır. 2. Kültürel Nörobilim: İnançların, uygulamaların ve kültürel değerlerin beyni nasıl şekillendirdiğini inceler. 3. Moleküler Nörobilim: Sinir sistemindeki bireysel moleküllerin rolünü araştırır. 4. Hücresel Nörobilim: Nöronların işleyişini yönlendiren genler, proteinler ve diğer molekülleri inceler. 5. Nörogörüntüleme: Beynin tıbbi görüntülemesini yaparak hastalıkları teşhis eder ve beynin işleyişini inceler. 6. Gelişimsel Nörobilim: Beynin oluşumunu, büyümesini ve değişimini açıklar. 7. Bilişsel Nörobilim: Düşünceyi, dili, problem çözmeyi ve hafızayı inceler. 8. Klinik Nörobilim: Nörolojik ve psikiyatrik bozuklukları analiz eder ve tedavi yöntemleri geliştirir. 9. Sistem Nörobilimi: CNS içindeki veri akışının yollarını takip eder ve işlem türlerini tanımlamaya çalışır. 10. Nörolinguistik: Beyindeki sinirsel mekanizmaların dilin edinilmesini, anlaşılmasını ve ifade edilmesini kontrol eder.

Yapay zeka (YZ) kendisini insan olarak görmez, çünkü YZ, insan benzeri bilişsel işlevleri taklit etse de, bilinç veya duygulara sahip değildir. YZ, belirli görevleri yerine getirmek üzere programlanmış bilişsel yeteneklere sahip bir bilgisayar sistemidir. İki ana YZ türü vardır: 1. Yapay dar zeka (ANI): Dar kapsamlı bir görevi insanlardan daha iyi yerine getirir. 2. Yapay genel zeka (AGI): Tüm zihinsel görevlerde insanlardan daha başarılı olabilir ve insan düzeyinde zekaya sahip olabilir.

Süper zeka ve süper beyin kavramları benzer ancak farklı anlamlar taşır: - Süper zeka, yapay zekanın (YZ) bir türüdür ve insan beyninden çok daha üstün bilişsel yeteneklere sahip bir YZ sistemini ifade eder. - Süper beyin ise, biyolojik beynin geliştirilmesi ve bilişsel kapasitenin artırılması için yapılan çalışmaları kapsayan daha geniş bir terimdir. Dolayısıyla, süper zeka ve süper beyin kavramları farklı bağlamlarda kullanılır ve tam olarak aynı şeyi ifade etmezler.

Bilişsel uyum kuramı, bireylerin tutumları, inançları, değerleri ve çevre arasında tutarlılık aradığını ve herhangi bir tutarsızlık olduğunda bunu azaltmaya yönelik bilişsel bir çabaya gireceğini savunur. Bu kurama göre, birey uyumsuzluk durumunda ya davranışlarını ya da düşüncelerini değiştirir; ayrıca tutarsız iletileri reddedebilir, kendi davranışlarını/düşüncelerini iletiyle uyumlu hale getirebilir veya iletinin önemini azaltabilir.

Tıpta "bilişsel süreç" ifadesi, bilginin kazanılması, depolanması, yorumlanması, dönüştürülmesi ve kullanılmasına ilişkin bilişsel işlevler bütünü anlamına gelir. Bu süreçler, algı, hafıza, akıl yürütme, karar verme ve problem çözme gibi zihinsel aktiviteleri kapsar ve bireylerin çevreleriyle nasıl etkileşime girdiklerini anlamada önemlidir.

Biliş ve bilişsel terimleri, zihinsel süreçleri ifade eder. - Biliş (cognition), dikkat, bellek, dil kullanma ve anlama, öğrenme, değerlendirme, sorun çözme ve karar verme gibi zihinsel yetileri kapsayan bilimsel bir terimdir. - Bilişsel (cognitive), biliş ile ilgili anlamına gelir ve bu alanda çalışan bilim dalına bilişsel bilim denir.

Zeigarnik Etkisi, tamamlanmamış işlerin zihinde tamamlanmışlardan daha fazla yer kaplaması durumudur. Bu etkinin nedenleri şunlardır: 1. Bilişsel Gerilim: Yarım kalan bir iş, zihinde bir tür bilişsel gerilim yaratır ve bu gerilim, görevi tamamlama dürtüsünü tetikler. 2. Çalışma Belleği: Tamamlanmamış görevler, çalışma belleğinde daha uzun süre kalır ve bu da bilgilerin daha kolay hatırlanmasını sağlar. 3. Motivasyon: Yarım kalan işler, kişiyi o işi tamamlamaya motive eder, bu da dikkat ve enerjiyi o göreve yönlendirir. Bu etki, günlük hayatta çeşitli alanlarda karşımıza çıkar ve bazen stres ve kaygıya yol açabilir.

Zihinsel temsiller, bireylerin dünyayı anlamak ve onunla etkileşime girmek için kullandıkları bilişsel yapılardır. İki ana türü vardır: imajlar ve önermeler: 1. İmajlar: Nesnelerin ve olayların görsel veya işitsel temsilleridir. 2. Önermeler: Nesneler, olaylar ve ilişkiler hakkında ifadelerdir. Zihinsel temsiller, öğrenmeyi kolaylaştıran çeşitli işlevlere sahiptir: - Bilgiyi hatırlama ve görselleştirme. - Bilgiyi organize etme ve ilişkiler kurma. - Düşünce ve problem çözme süreçlerini destekleme.

Bilişsel sinirbilim, aşağıdaki bilim dallarını kapsar: 1. Psikoloji: Algı, dikkat, bellek, düşünme, problem çözme gibi zihinsel süreçlerin incelenmesi. 2. Nörobilim: Beyin ve sinir sisteminin yapısı, işlevi ve gelişiminin incelenmesi. 3. Dilbilim: Beyindeki dil mekanizmalarının araştırılması. 4. Hesaplamalı bilim: Beyin fonksiyonlarını simüle etmek ve modellemek için bilgisayar kullanımı. 5. Nörogörüntüleme: Beyin aktivitesinin ve yapısının görüntülenmesi.

Şema ile ilgili bazı temel kavramlar şunlardır: 1. Bilişsel Şemalar: Bilgiyi düzenlemeye ve yorumlamaya yardımcı olan zihinsel çerçevelerdir. 2. Veritabanı Şemaları: Veritabanı tasarımında, verilerin yapılandırılmış ve organize bir temsilini ifade eder. 3. İş Akışı Şemaları: İş süreçlerinin görsel bir özetini sunan diyagramlardır. 4. Organizasyon Şemaları: Bir işletmenin veya kuruluşun iç yapısını gösteren görsel diyagramlardır.

Okurun gözü, okuma sırasında göz izleme tekniği ile incelenerek, beynin bilişsel süreçleri hakkında bilgi verir. Göz izleme verilerine göre, okuma sırasında iki temel göz hareketi kullanılır: 1. Sekme (saccade): Okurun gözlerini hızlı ve sürekli olarak hareket ettirdiği göz hareketleridir. 2. Sabitleme (fixation): Gözlerin nispeten hareketsiz kaldığı ve ortalama 200-300 ms süren göz hareketleridir. Bu bilgiler, okuma esnasında harf tanıma, sözcük anlama gibi bilişsel işlemlerin nasıl gerçekleştiğini anlamak için kullanılır.

"Being You: A New Science of Consciousness" kitabı 320 sayfadır.

Hafızanın sınırları beyin yapısı, yaş, genetik faktörler ve bireysel deneyimlerle belirlenir. Kısa süreli hafıza genellikle 7±2 bilgi parçasını saklayabilir ve bu kapasite bireyden bireye değişebilir. Ancak, bilgilere erişim ve hatırlama süreçleri çeşitli faktörlerden etkilenebilir ve bu nedenle hafıza kaybı yaşanabilir. Hafıza kapasitesini artırmak için egzersiz, düzenli öğrenme ve bilişsel aktiviteler önerilir.

Daniel Kahneman savunur: 1. Prospect Teorisi: İnsanların risk ve belirsizlik altında rasyonel olmayan seçimler yaptığını ve kazanç ve kayıpları farklı algıladığını öne sürer. 2. Hızlı ve Yavaş Düşünme: Zihinsel süreçlerin iki ayrı sistem üzerinden işlediğini; hızlı, sezgisel ve çabasız çalışan Sistem 1 ile yavaş, analitik ve bilinçli düşünme gerektiren Sistem 2'yi savunur. 3. Bilişsel Önyargılar: İnsanların karar alma süreçlerinde bilişsel önyargılar ve sezgisel düşünmeye dayalı hareket ettiğini, bu durumun sistematik hatalara yol açtığını iddia eder. 4. Veriye Dayalı Kararlar: Kararların verilere ve algoritmalara dayandırılması gerektiğini, bu şekilde insan yargısını bozan ön yargılardan kaçınılabileceğini savunur.

Solomon Paradoksu, insanların kendi sorunlarına kıyasla başkalarının sorunlarına karşı daha doğru tavsiyeler verme eğiliminde olmaları durumunu ifade eder. Bu durumun nedenleri şunlardır: 1. Duygusal Bağlanma: Kendi sorunlarımıza duygusal olarak çok bağlı olmamız, görüş alanımızı daraltır ve büyük resmi görmemizi engeller. 2. Objektif Değerlendirme: Başkalarının sorunlarını dışarıdan bakmak, duygusal bağların etkisinden uzaklaşmaya katkı sağlar ve daha geniş bir perspektifle düşünmemize olanak tanır. 3. Bilişsel Mesafe: Bir soruna bilişsel olarak mesafe konulduğunda, o soruna dair daha net ve etkili stratejiler geliştirilebilir.

Dil olmadan düşünce doğrudan ifade edilemez, çünkü düşünce, dille somutlaşan ve dışa vurulan bir süreçtir. Ancak, simgeleştirilmemiş düşünme olarak adlandırılan, kelimeleri kullanmaksızın gerçekleşen bilişsel süreçler de mümkündür.