Atasözleri

"Güne göre kürk giyinmek gerek" bir atasözüdür. Atasözünün anlamı: İnsan toplum içinde yer edinmek istiyorsa kıyafetlerini ve yaşayışını da zamanın koşullarına uydurmalıdır.

Atasözleri ve deyimlerle ilgili sorular şu şekilde sorulabilir: Anlam sorusu: "Duvarı nem, insanı gam yıkar" atasözünün anlamı nedir? Örnek soru: "Deli ile çıkma yola, başına getirir bela" atasözü, hangi durumu anlatmak için kullanılır? Kullanım sorusu: "Eli ayağına dolaşmak" deyimi, telaş ve heyecan yapıldığında nasıl bir durumu ifade eder? Eş anlamlı soru: "Keskin sirke küpüne zarar verir" atasözü ile "Öfkeyle kalkan zararla oturur" atasözü, anlam bakımından birbirine eş midir? Zıt anlamlı soru: "Damlaya damlaya göl olur" ile "Taşıma su ile değirmen dönmez" atasözleri, anlam olarak birbirinin zıttıdır. Başka hangi atasözleri de anlam olarak zıttır? Bu tür sorular, atasözleri ve deyimlerin anlaşılması ve öğrenilmesi için etkili bir yöntemdir. Atasözleri ve deyimlerle ilgili sorular içeren testler için aşağıdaki kaynaklar kullanılabilir: yeninesilturkce.com; unirehberi.com; turkceci.net; wordwall.net.

"Fakir çalmasını beceremediği için fakirdir" sözü, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a aittir. Erdoğan, bu sözleri yıllar önce yaptığı bir konuşmada dile getirmiştir.

"Adam var adam gibi racon keser" ifadesi, İsmail Türüt'ün bir şarkısının sözlerinden bir dizedir. Şarkının tamamı şu şekildedir: "Adam var göstermelik gürlemese de eser Adam var adam gibi harbiden racon keser Genç bir adam tanıdım gereği kadar kibar Reise gösterilir ancak böyle itibar". Bu dize, gösteriş yapmak veya etrafındaki insanlara meydan okumak anlamına gelen "racon kesmek" ifadesiyle ilişkilidir. Ayrıca, "adam gibi racon kesmek" ifadesi, TikTok gibi platformlarda bir övgü veya beğeni ifadesi olarak da kullanılmaktadır.

"Cahile laf anlatmak deveye hendek atlatmaktan zordur" atasözü, cahil bir kişiyle konuşmanın ve ona bir şeyi anlatmanın ne kadar zor olduğunu ifade eder. Cahil kişi, okuyup öğrenim görmemiş, bilgisiz ve deneyimsiz olduğu için söylenen bir sözün ne maksatla söylendiğini, hangi anlama geldiğini anlamakta zorluk çeker.

"Kıymetini oturan bilir" ifadesi, Atlasjet'in eski bir reklam sloganına atıfta bulunur. "Kıymetini bilmek" deyimi ise, bir şeyin değerini ve önemini anlamak, ona özen göstermek anlamına gelir.

Hor görme ile ilgili bazı atasözleri: Tilki yetişemediği üzüme koruk der. Gülme komşuna, gelir başına. Alçak yer yiğidi hor gösterir. Düşmanın karınca ise de hor bakma. Sanatını hor gören boğazına torba takar. Yumurtasına hor bakan civcivini cılk eder.

"Kimsenin çırası tana kadar yanmaz" atasözü, hiç kimsenin parlak yaşamının sürekli olmayacağı anlamına gelir. "Çıra" kelimesi, mumun alevini veya bir enerji kaynağını, "tan" kelimesi ise onun bitiş veya tükenişini ifade eder. Ayrıca, "kimsenin çırası sabaha kadar yanmaz" atasözü, bahtına, şansına, güzelliğine veya zenginliğine güvenmemek; her şeyin bir sonu olduğunu bilip ona göre yaşamak anlamına da gelir.

"Başkasına verdiğin acının zehiri er ya da geç geri döner" ifadesi, Kızılderili atasözünde geçen ve başkalarına zarar vermenin sonunda kişiye geri döneceğini anlatan bir sözdür. Bu atasözü, kötülük yapan kişinin er ya da geç daha büyük kötülüklerle karşılaşacağını ve sonunda en büyük zararı kendisinin göreceğini ifade eden "rüzgâr eken fırtına biçer" atasözüyle benzerlik gösterir.

"İyilik eden iyilik bulur" atasözü, iyi huylu ve temiz ahlaklı iki kardeşin babalarından kalan çiftlikte birlikte çalışmaları ve kazandıkları ürünleri eşit olarak bölüşmeleri hikayesinden ortaya çıkmıştır. Bir gün kardeşlerden biri, kendi kendine "Mahsulümüzü ve kârımızı eşit olarak bölüşmemiz hiç hakça değil" diye düşünerek, her gece dışarı çıkıp dolu bir çuvalı gizlice ağabeyinin evindeki ambara götürmeye başlamıştır. Bu durum, atasözünün "iyilik eden kimseye zamanı geldiğinde başkalarının da iyilik edeceği" anlamında kullanılmasına yol açmıştır.

"Kuzeyde doğan güneş güneyde parlar" ifadesi, zor veya olumsuz bir durumun beklenmedik bir anda bir fırsata veya avantaja dönüşebileceğini ifade eden atasözü niteliğinde bir deyimdir. Bu söz, coğrafi bir olgudan yola çıkarak daha soyut bir anlama ulaşır: Kuzey, genellikle zorlukların, sıkıntıların ve olumsuzlukların sembolü olarak kullanılır. Güneşin batması, bir şeyin sonu, tükenişi veya umutsuzluğu temsil eder. Güney, yeni başlangıçları, fırsatları ve olumlu gelişmeleri temsil eder. Güneşin parlaması, aydınlanma, başarı, mutluluk ve umut gibi pozitif kavramları ifade eder. Dolayısıyla, bu söz bir nevi iyimserlik ve umut aşılayan bir ifadedir; bir şeyin sonu gibi görünen bir durumun, aslında yeni ve daha iyi bir şeyin başlangıcı olabileceğine işaret eder. Ayrıca, bu ifade Payam Turk Feat. İslam Şirvani’nin “Mənəm Türk” adlı şarkısında geçen bir şarkı sözüdür.

Türkçedeki en uzun atasözü, "Abdal ata binince bey oldum sanır, şalgam aşa girince yağ oldum sanır" atasözüdür ve 57 kelimeden oluşmaktadır.

"İyi insan yolda belli olur" ifadesinin anlamına dair bir bilgi bulunamamıştır. Ancak, "adamın iyisi iş başında belli olur" atasözü, bir kişinin iyi ve becerikli olduğu yaptığı işlerden anlaşıldığını ifade eder. Bir başka deyişle, kişi iyi ve çalışkan ise işi de o kadar iyidir; kişinin kabiliyeti işinden anlaşılır.

Onulmaz kelimesi, iyileşmesi mümkün olmayan, şifa bulmaz anlamına gelir. Türk Dil Kurumu'na göre kelimenin iki anlamı vardır: 1. İyileşmesi mümkün olmayan yara, geçmesi mümkün olmayan dert. 2. Çaresizlik, umutsuzluk. Örnek cümleler: "Karşılıksız aşk, onulmaz bir derttir, bunu ancak yaşayan bilir." "Anneannemin yaptığı bitkisel ilaçlar, onulmaz denilen birçok yaraya iyi gelmiştir."

"Köylü, misafir kabul etmeyiz demez, konacak konak yoktur der" atasözü, bir işi yapmak istemeyen kişinin doğrudan 'yapmam' demeyip, çeşitli gerekçeler öne sürerek o işi yapmanın olanağı bulunmadığını belirtmesi anlamına gelir. Misafirlikle ilgili bir atasözü bulunamamıştır. Ancak, misafirlikle ilgili bazı atasözleri ve anlamları şu şekildedir: Misafir kısmeti ile gelir. Misafir misafiri (dilenci dilenciyi) istemez (sevmez), ev sahibi ikisini de. Misafirlik üç gündür.

"Devletli oğul, mal tahıl, mülk değirmen" atasözü, en büyük mutluluk ve zenginliğin çocuk sahibi olmak, en gerekli malın tahıl, en değerli mülkün ise değirmen olduğunu ifade eder. Bu atasözü, eski zamanlarda tahılın ve değirmenin büyük önem taşıdığı düşünüldüğünde daha iyi anlaşılabilir.

"Dut ağacı dut verir, yaprağını kıt verir" ifadesi, iç Anadolu yöresine ait bir oyun havısının sözlerindendir. Bu oyun havısının devamı şu şekildedir: > Oğlan büyük kız küçük Sarıldıkça tat verir Harman yeri yarıldı Kaynana bana darıldı Ne darıldın kaynana Kızın bana sarıldı Ayrıca, "dut ağacı dut verir, yaprağını kıt verir" sözleri bir maniden de alınma olabilir: > Girsem yârin koynuna Sarıldıkça tat verir.

"Herkes uyurken sen çalış" sözü, William Arthur Ward'a aittir. Tam hali şu şekildedir: "Diğerleri uyurken siz çabalayın; diğerleri kaytarırken siz çalışın; diğerleri eğlenirken siz hazırlanın; ve diğerleri dilekte bulunurken siz hayal edin".

"El emeği göz nuru" ile ilgili bir atasözü bulunamamıştır. Ancak, bu deyim hakkında bilgi verilebilir. El emeği göz nuru, yapımı uzun zaman alan ve çok emek isteyen iş anlamına gelir.

İyilik Eden İyilik Bulur Kompozisyonu şu şekilde yazılabilir: Giriş: "İyilik eden iyilik bulur" atasözü, başkalarına yapılan iyiliklerin, zamanla geri döneceğini ve kişiye aynı şekilde iyilik olarak yansıyacağını belirtir. Gelişme: Kişiye yönelik yapılan iyilikler unutulmaz. İyilik yapan kişi, bu dünyada bazen karşılığını alamayabilir. Küçük bir iyilik veya yardım bile, karşılık bulur ve iyilik eden kişi bu davranışın etkilerini zamanla görür. Sonuç: "İyilik eden iyilik bulur" atasözü, başkalarına yapılan iyiliklerin, zamanla geri dönerek kişiye aynı şekilde iyilik olarak yansıyacağını anlatır. İyilik yapmak, hem kişisel tatmin hem de toplumsal fayda açısından büyük önem taşır. Örnek Cümle: "Annem hep bana, 'Oğlum, eğer iyilik yaparsan iyiliğini bulursun' derdi". Ek Bilgi: İyilik, İslam dinine göre Allah rızasını kazanmak için yapılan hayırlı ve güzel bütün işleri ifade eder. "Bir kahvenin kırk yıl hatırı vardır" deyimi, yapılan her türlü iyilik ve yardım için geçerlidir.