Atasözleri

Öfkeyle Kalkan Zararla Oturur atasözü şu şekilde örneklendirilebilir: "Sakinleş öyle konuşalım, öfkeyle kalkıp zararla oturma." "Büyüklerimiz boşuna söylememiş dostum, bu yaptığın hiç olmadı çünkü öfkeyle kalkan zararla oturur." Bu atasözü, ani öfke ile yapılan davranışların kırıcı, incitici ya da maddi zararlı durumlara sebep olacağını anlatır.

"Herkes uyurken sen çalış" sözü, William Arthur Ward'a aittir. Tam hali şu şekildedir: "Diğerleri uyurken siz çabalayın; diğerleri kaytarırken siz çalışın; diğerleri eğlenirken siz hazırlanın; ve diğerleri dilekte bulunurken siz hayal edin".

"Acelede nedamet, düşünmekte selamet vardır" atasözü, aceleyle girişilen işlerde yeterli düşünme ve planlama süresi ayrılmadığı için eksikliklerin ortaya çıkacağını ve işin istenildiği gibi sonuçlandırılamayacağını; bunun sonucunda da pişmanlıklar yaşanacağını ifade eder. Nedamet, Arapça kökenli bir kelime olup pişmanlık anlamına gelir.

"Ayağı yürüten baştır" atasözü, bedensel hareketlerin beynin bulunduğu kafaya bağlı olduğunu ve kafaya göre bir yön tutup geliştiğini ifade eder. Bu atasözü ayrıca, bir işçinin verimli iş yapmasını ve bir toplumun düzen içinde yol almasını başta bulunan yöneticilerin sağladığını anlatır.

"Harabat ehlini hor görme şakir" sözü, Erzurumlu İbrahim Hakkı'ya aittir. Bu söz, Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın "Marifetname" adlı eserinde yer aldığı düşünülen bir menkıbeye dayanmaktadır. Menkıbeye göre, İbrahim Hakkı'nın Şakir ve Zakir adında iki oğlu vardır.

"Ucuz mal alacak kadar zengin değilim" sözü, genellikle Sakıp Sabancı'ya atfedilir.

"Keskin sirke küpüne zarar verir" atasözü, öfkelinin ve sert kimsenin ani bir karar ile hareket etmesi sonucunda en büyük zararı kendisine vereceğini anlatır. Sirkenin küpüne zarar vermesi ise, sirkenin olgunlaştıkça içinde bulunduğu kaba korozyon veya metan tacizi adı verilen bir tür zarar vermesi anlamına gelir.

En çok kullanılan atasözlerinden bazıları ve anlamları: Aba vakti aba, yaba vakti yaba. Abanın kadri yağmurda bilinir. Acemi katır kapı önünde yük indirir. Acı patlıcan kırağı çalmaz. Ağaç yaşken eğilir. Damlaya damlaya göl olur. Denize düşen yılana sarılır. Lafla peynir gemisi yürümez. Ne ekersen onu biçersin. Sabrın sonu selamettir.

"Aynı tas aynı terane" deyimi, Türkçe'de sıkça kullanılan ve genellikle aynı şeyin tekrarlandığı durumları ifade etmek için kullanılan bir deyimdir. "Terane" kelimesi, Türk Dil Kurumuna göre kullanıldığı yere göre iki farklı anlama gelir: Nağmeli şarkı söyleme. Divan edebiyatı nazım şekillerinden biri olan rubainin diğer adı. Ayrıca, terane kelimesi mecazen klişe ve lakırdı manasında da kullanılır. Örnek cümleler: "Aynı teraneleri duymaktan bıkmadın mı?" "Ne zaman buraya gelsen hep aynı terane ile karşılaşıyorum." "Bu teraneleri çok işittik."

"Dün dünde kaldı" atasözü ile ilgili bir cümle örneği: "Dün dünde kaldı cancağızım, bugün yeni şeyler söylemek lazım". Bu söz, Mevlana'ya atfedilir ve geçmişle vedalaşıp yeniliğe, geleceğe ve bugüne odaklanmanın önemini vurgular.

"Ceviz kabuğunu doldurmaz" atasözü, çok küçük ve önemsiz meselelerin tartışılmaya veya üzerinde durulmaya değmeyeceğini ifade eder. Örnek cümle: "Ceviz kabuğunu doldurmayan nedenlerden kavga ediyoruz".

İşi ehline vermek ile ilgili bazı atasözleri: "At binenin (iş bilenin), kılıç kuşananın". "Cambaz ipte, balık dipte gerektir". "Başını acemi berbere teslim eden, pamuğunu cebinde taşısın". "Acemi katır kapı önünde yük indirir". "Yarım hekim candan eder, yarım hoca dinden eder". Ayrıca, Milli Prodüktivite Merkezi'nin "Türk Atasözlerinde Verimlilik Öğütleri" başlıklı araştırmasında da bu konuyla ilgili atasözleri yer almaktadır.

"Eşek eşeği beğenir" sözü, Ömer Hayyam'a atfedilen bir dörtlüğün parçasıdır. Tam dörtlük şu şekildedir: "Dünya üç beş bilgisizin elinde Sanırlar ki tüm ilim kendilerinde Üzülme, eşeği eşek beğenir Bir hayır var sana bana kötü demelerinde".

"Kuzguna yavrusu anka görünür" atasözü, herkesin kendi yarattığı şey çirkin de olsa gözüne güzel göründüğü anlamına gelir. Bu atasözü, özellikle ebeveynlerin çocuklarına olan sevgisini ve onların kusurlarını görememe eğilimini anlatır. Örnek cümle: "Belki kuzguna yavrusu güzel görünür, diyeceksiniz ama inanın bu sokaktaki en güzel ev bizimkiydi".

"İlk sevilen yar son sevilene uymaz" ifadesinin anlamına dair bilgi bulunamadı. Ancak, "sevmek" ve "itaat" kavramlarıyla ilgili bazı sözler şu şekildedir: Seven, sevdiğine itaat eder. Herkes sevdikleriyle beraber olur. Ayrıca, "gönül" kelimesinin geçtiği bazı atasözleri de şu şekildedir: Gönül kimi severse güzel odur. Gönülsüz namaz göğe ağmaz. Gönülsüz yenen aş, ya karın ağrıtır ya baş.

"El emeği göz nuru" ile ilgili bir atasözü bulunamamıştır. Ancak, bu deyim hakkında bilgi verilebilir. El emeği göz nuru, yapımı uzun zaman alan ve çok emek isteyen iş anlamına gelir.

"Ağaç ne kadar meyve verirse, dalı o kadar yere eğilir" atasözü, faydalı eserler veren, erdem ve bilgi ile donanmış olan insanın alçakgönüllü olacağını ve herkese eşit ve adaletli davranmaya çalışacağını ifade eder. "Ağaç dalındayken bilmez yaprağın kıymetini" atasözü hakkında bilgi bulunamadı. Atasözleri, atalarımızın uzun denemelere dayanan yargılarını ve tecrübelerini kalıplaşmış biçimlerde ifade eden özlü sözlerdir.

İyilik Eden İyilik Bulur Kompozisyonu şu şekilde yazılabilir: Giriş: "İyilik eden iyilik bulur" atasözü, başkalarına yapılan iyiliklerin, zamanla geri döneceğini ve kişiye aynı şekilde iyilik olarak yansıyacağını belirtir. Gelişme: Kişiye yönelik yapılan iyilikler unutulmaz. İyilik yapan kişi, bu dünyada bazen karşılığını alamayabilir. Küçük bir iyilik veya yardım bile, karşılık bulur ve iyilik eden kişi bu davranışın etkilerini zamanla görür. Sonuç: "İyilik eden iyilik bulur" atasözü, başkalarına yapılan iyiliklerin, zamanla geri dönerek kişiye aynı şekilde iyilik olarak yansıyacağını anlatır. İyilik yapmak, hem kişisel tatmin hem de toplumsal fayda açısından büyük önem taşır. Örnek Cümle: "Annem hep bana, 'Oğlum, eğer iyilik yaparsan iyiliğini bulursun' derdi". Ek Bilgi: İyilik, İslam dinine göre Allah rızasını kazanmak için yapılan hayırlı ve güzel bütün işleri ifade eder. "Bir kahvenin kırk yıl hatırı vardır" deyimi, yapılan her türlü iyilik ve yardım için geçerlidir.

"Kendine faydası olmayanı kim demiş?" ifadesine dair bir bilgi bulunamamıştır. Ancak, "kendine hayrı olmayanın başkasına hayrı olmaz" sözü, Osman Ünlü tarafından kaleme alınan bir yazıda yer almaktadır. Sebahattin Yaşar ise "Kendisine faydası olmayanın kimseye faydası olmaz" ifadesini kullanmıştır. Adnan Aytaşkın da "Kendine faydası olmayanın kimseye faydası olmaz" sözüyle, kişinin öncelikle kendine değer vermesi gerektiğini vurgulamıştır.

R harfi ile başlayan bazı deyimler: Rafa kaldırmak (koymak). Rahat durmamak. Rahatına bakmak. Rengi atmak. Rast gelmek. R harfi ile başlayan bazı atasözleri: Rüşvet kapıdan girince iman bacadan çıkar. Rüzgar eken, fırtına biçer. Rüzgarın önüne düşmeyen yorulur. Daha fazla örnek için dilbilgisi.net ve dersturkce.net gibi kaynaklar incelenebilir.