Atasözleri

"Kara haber tez duyulur" bir atasözüdür. Atasözü, ataların uzun denemelere dayanan yargılarını, tecrübelerini, bilgece düşünce veya öğütlerini ifade eden ve kalıplaşmış biçimleri bulunan, genellikle kamuca benimsenmiş özlü sözlerdir.

"Derdi dünya olanın dünya kadar derdi olur" sözü, dünyevi kaygılara aşırı derecede bağlanan, maddi varlıklara veya geçici hedeflere odaklanan kişinin kaçınılmaz olarak daha fazla dert edineceğini ifade eder. Bu dertler sadece maddiyatla sınırlı kalmaz; statü kazanma çabası, başkalarının ne düşündüğüne dair endişeler, sürekli bir rekabet hali gibi pek çok farklı boyutta ortaya çıkabilir. Ayrıca, bu sözün Mevlana Celaleddin Rumi'ye mal edildiği, ancak ne Mevlana'nın eserlerinde ne de onunla ilgili güvenilir biyografilerde bu ifadeye net bir şekilde rastlanmadığı belirtilmektedir. Sözün tam anlamı ve kimin söylediği konusunda kesin bir bilgi bulunmamaktadır; zamanla halk arasında yayılmış bir söz olarak kabul edilir.

"Su küçüğün, söz büyüğün" atasözü, büyüklere saygı gösterilmesi ve küçüklerin korunması gerektiği davranışlarına yöneliktir. Bu atasözünde, bir toplumda büyüklerin konuşması, küçüklerin ise onları dinlemesi gerektiği; ancak su içme sırasını küçüklerin büyüklere vermesi gerektiği, ancak büyüklerin bunu kabul etmemesi gerektiği anlatılmaktadır. Ayrıca, temel bir ihtiyaç olan suyun önce küçüğe verilmesi gerektiği, konuşmaya ise ilk önce büyüklerin başlaması gerektiği vurgulanmaktadır.

"İkisini bir kazana koysalar kaynamazlar" atasözü, aralarındaki anlaşmazlık o kadar büyük olan iki kişiyi uzlaştırma çaresinin bulunamayacağını ifade eder. "İki kazanı bir kazana koymak" ifadesinin anlamına dair bir bilgi bulunamamıştır.

"Bal tutan parmağını yalar" atasözü, bir kişinin bir duruma katkı sağlaması durumunda, o durumdan kendi çıkarı için de yararlanabileceğini ifade eder. Ancak bu atasözü, günümüzde genellikle usulsüz, yasadışı veya ahlaki olmayan oluşumlara destek çıkılması gibi durumlar için de kullanılır. Ayrıca, bu atasözü, toplumsal adaletsizlik ve ahlaki çürüme ile de ilişkilendirilir. "Bal tutan parmağını yalamak" ifadesi, bazı kaynaklarda masum bir durum tespiti olarak da değerlendirilir; çünkü parmaklarına bal bulaşan bir kişi bunu yiyebilir.

Lazların neden bir atasözü söylediğine dair bilgi bulunamadı. Ancak, Laz atasözlerine şu sitelerden ulaşılabilir: tr.wikiquote.org; uludagsozluk.com.

"Seven sevdiğinden saklamaz kendini" ifadesi, bir kişinin sevdiği birine karşı duygularını ve hislerini gizlememesi, içten ve açık olması anlamına gelir. Bu söz, aynı zamanda "sevdiğini sona saklamak" gibi ifadelerle zıtlık oluşturarak, sevilen bir şeyin veya anın ertelemek yerine, o an yaşanması gerektiğini de ima edebilir.

"Ne ekersen onu biçersin" atasözü, insanların yaptıkları eylemlerin sonuçlarını yaşayacakları ve karşılaşacakları durumları belirleyeceğini ifade eder. Bu nedenle, herhangi bir zamanda, insanların eylemlerinin sonuçlarını vurgulamak için söylenebilir. Örneğin, bir kişi çok çalışırsa çabasının karşılığını alacağı, ancak hiçbir çaba göstermezse iyi bir sonuç elde edemeyeceği durumlarda bu atasözü kullanılabilir.

Ahilikle ilgili bazı özlü sözler: "Eline, diline, beline sahip ol. Kalbini, kapını, alnını açık tut. Ahi’nin eli, kapısı, sofrası açık olmalı; gözü, beli ve dili kapalı olmalı". "Eşine, işine, aşına özen göster. Harama bakma, haram yeme, haram içme". "Doğru, sabırlı, dayanıklı ol. Yalan söyleme. Büyüklerinden önce söze başlama. Kimseyi kandırma. Kanaatkar ol. Dünya malına tamah etme. Yanlış ölçme. Eksik tartma". "Kuvvetli ve üstün durumda iken, affetmesini, hiddetli iken yumuşak davranmasını bil ve kendin muhtaç iken bile başkalarına verecek kadar cömert ol". "Gelen gelsin saadetle, giden gitsin selâmetle". "İlim ve sanattan haberdar olmayanlar aç olur, müflis (iflas eden) ve bîvâye (yoksul) kalur, herkese muhtaç olur". "İnsana sadakat yaraşır görse de ikrah (iğrenmek, diksinmek), yardımcısıdır doğruların Hazreti Allah".

"Damlaya damlaya göl olur" atasözünün hikayesi, Anadolu'nun su kaynaklarının sınırlı olduğu bölgelerde suyun damlalar halinde birikerek sonunda büyük bir su birikintisi oluşturmasına dayanır. Ayrıca, bu atasözü çoğunlukla har vurup harman savuran kimseleri tasarrufa yönlendirmek veya özendirmek için kullanılır. Atasözleri, halkın ortak tecrübeleri sonucu edindiği bilgeliklerle oluşturulmuştur.

"Son pişmanlık neye yarar?" ifadesi, Müslüm Gürses'in bir şarkısının adı olup, "Olmadı Yar" olarak da bilinir. Ayrıca, bu söz bir deyim olarak da kullanılır ve genellikle bir şeyler için artık çok geç kalındığında dile getirilir. Ancak her durumun kendine özgü koşulları olduğundan, son pişmanlığın faydası, pişmanlığa neden olan eylemle ilintilidir.

"Konuşmalara kalp dayanmaz" ifadesinin anlamına dair bilgi bulunamadı. Ancak, "kalbi dayanmamak" deyimi, TDK'ya göre iki farklı anlamda kullanılabilir: 1. Aşırı heyecan, üzüntü, yorgunluk veya herhangi bir hastalık yüzünden kalbin durması, ölmesi. 2. Yüreğin dayanmaması, çok acı duyulması ve acıya katlanılamaması.

Karagöz'ün "kibarlık budalası" olması hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, "kibarlık budalası" ifadesi, kibar biri gibi görünmeye çalışırken gülünç duruma düşen kimse anlamına gelir. Ayrıca, Molière'in "Kibarlık Budalası" (Le Bourgeois Gentilhomme) adlı, 17. yüzyılda geçen ve sosyal alanda asilzadeliğe yükselmeye çalışan yüksek orta sınıfı ile kendini beğenmiş, kof ve züppe yüksek asil sınıfı hicveden bir oyunu olduğu bilinmektedir.

"Kedi uzanamadığı ciğere mundar dermiş" atasözü, kişinin normalde istediği fakat ulaşamadığı ya da ulaşamayacağı bir şeyi kötülemesi, hor görmesi anlamına gelir. Ayrıca, mizahi bir bakış açısıyla ele alındığında, bu atasözü, kedinin aslında ciğere ulaşamadığı için onu kötülemesi ve diğer kedileri bu konuda ikna etmeye çalışması şeklinde de yorumlanabilir.

"Yolcu yolunda gerek" atasözü, iki farklı anlamda kullanılabilir: 1. Bir yerden bir yere gitmeye hazırlanan kimse, çeşitli sebeplerle oyalanmamalı, zaman geçirmeden yoluna koyulmalıdır. 2. Bir amacı gerçekleştirmek için çalışan ve gayret sarf eden kimse, vakit kaybetmemeli, sebeplere takılıp kalmamalı ve bir an önce hedefine varmalıdır.

"Açma sırrını dostuna, o da açar dostuna" atasözü ile ilgili uzun bir metin bulunamadı. Ancak, bu atasözü ile ilgili şu bilgiler değerlendirilebilir: "Açma sırrını dostuna, o da söyler dostuna" atasözü, sahip olunan bir sırrın, ne kadar güvenilir olursa olsun, bir dosta bile açılmaması gerektiğini ifade eder. Bir örnek: "Arkadaşım kendini tutamayıp diğer arkadaşına bir sırrını vereceğini söylediğinde, ona 'Açma sırrını dostuna, o da söyler dostuna' dedim". Ayrıca, "Açma sırrını dostuna, dostunun dostu vardır o da söyler dostuna" şeklinde bir başka yorum da mevcuttur.

"Dağdan gelip bağdakini kovmak" deyimi, emeği ve hakkı olmadığı halde, daha sonradan geldiği bir yere ya da karıştığı bir işte eskiden beri bulunan bir kişinin yerini almaya çalışmak anlamına gelir. Ayrıca, zorba ve hilekar insanları tanımlamak için de kullanılır. Örnek cümleler: "Şu densize bak hele, dağdan gelip bağdakini kovuyor!". "Emeğinize sahip çıkın ki onlar dağdan gelip bağdakini kovacak cesareti kendilerinde bulmasınlar." "Projenin başına dışarıdan biri getirildi, yıllardır emek veren ekibi görmezden geldi; resmen dağdan gelip bağdakini kovdular."

"Gözler yalan söylemez" sözü, farklı kişiler tarafından yazılmış şiirlerde ve şarkılarda yer almaktadır. Şiirler: Muammer İncedere. Kemal Doğanay. Şarkılar: Organize. Ayrıca, bu söz "Gözler kalbin aynasıdır, yalan söylemez" şeklinde bir şarkı nakaratı olarak da bilinmektedir.

"El elin aynasıdır" ve "El elin eşeğini türkü söyleyerek arar" atasözleri, özdeyiş (vecize) söz sanatıdır. - Özdeyiş: Kısa ve özlü bir şekilde bir düşünceyi, duyguyu veya prensibi ifade eden sözlerdir. "El elin aynasıdır" atasözü, kişinin kendi özelliklerini zaman zaman yabancıdan öğrenmesini ifade eder.

"Hazıra dağ dayanmaz" atasözü ile ilgili 10 örnek cümle: 1. "Çalışmadan sürekli kasadan yiyorsun ama hazıra dağ dayanmaz." 2. "Şirket çalışanlarına ekstra prim verince, hazıra dağlar dayanmaz misali herkes daha fazla çalışmaya başladı." 3. "Piyasaya yeni çıkan ucuz ürünler, müşterilerin ilgisini çekti çünkü hazıra dağlar dayanmaz." 4. "Yıllarca çalışmış, ev sahibi olmuş, arsa sahibi olmuş bir insan sahip olduklarının değerini bilmelidir." 5. "Babasından kalan mirasla yaşarsa, hazıra dağlar dayanmaz ve o para er geç biter." 6. "Sosyal medyadan gelen popülerlik geçici, çünkü hazıra dağlar dayanmaz; gerçek başarı emekle gelir." 7. "Acıkmış kudurmuştan beterdir." 8. "Aklına geleni işleme, her ağacı taşlama." 9. "Çıkmadık candan umut kesilmez." 10. "Fare çıktığı deliği bilir."