Atasözleri

Evet, "her şeyin azı karar, çoğu zarar" ifadesi doğrudur. Bu atasözü, bir şeyin az miktarının faydalı veya yeterli olabileceğini, fakat fazlasının zararlı veya problem yaratabileceğini ifade eder. Örneğin, az miktarda tuz yemek lezzet katabilir, ama çok fazla tuz sağlığa zarar verebilir.

"Duvarı nem insanı gam yıkar" atasözü, duvara nemin zarar verdiği gibi insana da gam ve üzüntünün zarar verdiğini ifade eder. Bu söz, insanın çektiği sıkıntılar ve üzüntüler sonucunda tıpkı nemli duvarların yıkılıp gideceği anlamına gelir.

Sporun faydaları ile ilgili bazı atasözleri: "İlk vuran okçudur". "Sağlam kafa, sağlam vücutta bulunur". "Sağlık varlıktan yeğdir". "Spora eğitimli bir devlet asla yorulmaz". "Sporsuz bir millet gerilemeye mahkûmdur".

"Boğaz kırk boğumdur" atasözü, bir sözü düşünüp taşınmadan, içimizden geçirmeden, kendi kendimize ölçüp tartmadan, doğuracağı sonuçları hesaplamadan, düzeltmeden söylemememiz gerektiğini ifade eder. Bu atasözü aynı zamanda bir işin veya bir sorunun son derece zor ve karmaşık olduğunu da ifade edebilir.

"Dün öleni dün gömerler" atasözü, yaşanan üzücü bir olayın üzüntüsünü sürdürmemek, ilgiyi başka şeylere vererek unutmaya çalışmak anlamına gelir. Ayrıca, bu atasözü, bir olayın hemen ardından yapılan işlemin daha etkili ve anlamlı olduğunu ifade eder.

"Ağaç yaşken eğilir" atasözü, çocukların ve gençlerin karakter gelişiminin, davranış ve alışkanlıklarının genellikle çocukluk ve gençlik döneminde kazanıldığını ifade eder. Bu dönemde kazanılan bilgi, alışkanlık ve davranış kalıpları, ilerleyen yaşlarda daha zor değiştirilir. Atasözü ayrıca, eğitimin ve rehberliğin önemini vurgular; ebeveynler, öğretmenler ve toplumun, genç nesillerin doğru yönde yönlendirilmesi ve desteklenmesi konusunda önemli bir rol oynadığını belirtir.

"Beyaz giyer kış gününde" atasözü ile ilgili cümlelere örnek olarak şunlar verilebilir: Maddi durum değişikliği: "Maddi durumu iyi iken mevsimine göre giyimine özen gösteren kişi, yoksullaşınca mevsime, modaya uygun olmayan şeyler giyinir". Toplumsal statü kaybı: "Toplumda saygın bir yeri olan kişi, eski durumunu yitirince herkes tarafından yadırganan, hatta alay edilen işler yapmaya başlar". Atasözünün doğru biçimi "Zürefanın düşkünü, beyaz giyer kış günü" şeklindedir.

"Hiç ölmeyecekmiş gibi çalışmak" ifadesi, dünyaya aşırı derecede dalıp ahireti unutanlara bir uyarı olarak yorumlanabilir. Bu sözün tam hali şu şekildedir: "Hiç ölmeyecekmiş gibi dünya için, yarın ölecekmiş gibi ahiret için çalış." Bu söz doğrudan bir hadis olarak rivayet edilse de, bazı kaynaklarda hadis olarak kabul edilmediği ve zayıf bir rivayet olduğu belirtilmektedir. Konu ile ilgili bazı ayetler şu şekildedir: "İnsanlardan öyle kimseler vardır ki, ‘Rabbimiz! Bize (nasibimizi) dünyada ver.’ derler; böyle kimseler için ahirette bir nasip yoktur." "Mal çokluğu nedeniyle şımaran ve şükrü unutan Karun’a şu sözlerle nasihat edilmişti: ‘Allah’ın sana verdiği servet ile ahiret yurdunu ara; dünyadan da nasibini unutma; Allah sana nasıl iyilik ettiyse sen de öyle iyilik et’." Ayrıca, Risale-i Nur'da bu konu ile ilgili şu ifadeler yer almaktadır: "Dünyaya ait işler, kırılmaya mahkûm şişeler hükmündedir." "İnsanın fıtratındaki şiddetli merak ve hararetli muhabbet ve dehşetli hırs ve inatlı talep ve hâkezâ şedit hissiyatlar, umur-u uhreviyeyi kazanmak için verilmiştir."

"Ayarını bozduğun kantar gün gelir seni tartar" sözü, Kemal Kılıçdaroğlu tarafından 2010 yılında Uşak mitinginde kullanılmıştır. Ayrıca, bu söz Turan Yükseloğlu'nun bir şiirinin adı olarak da geçmektedir. Bunun yanı sıra, söz, Ebu Hanife'nin bir vasiyeti olarak da anılmaktadır. Son olarak, 2025 yılında CHP'nin Konya mitinginde Özgür Özel tarafından iktidara yönelik bir uyarı olarak kullanılmıştır.

"Yüzündür Cihânı Münevver Eden" şarkısının sözleri ve bestesi Hammâmîzâde İsmaîl Dede Efendi'ye aittir.

Atasözleri ve deyimlerin çıkış hikayelerinden bazıları şunlardır: "Akılsız başın cezasını ayaklar çeker". "Damlaya damlaya göl olur". "Gülme komşuna, gelir başına". "Her horoz kendi çöplüğünde öter". "Çivi çıkar, yarası kalır". "Pabucu dama atılmak". "Etekleri zil çalmak". "Kaş yapayım derken göz çıkarmak". "Bıçak kemiğe dayanmak". Atasözleri ve deyimlerin çıkış hikayelerine şu sitelerden de ulaşılabilir: kiralacar.com; onedio.com; popartistic.com.

"Gariban eli ekmek tutunca" ifadesinin ne anlama geldiğine dair bilgi bulunamadı. Ancak, "eli ekmek tutmak" deyimi, geçimini kendi emeğiyle sağlayacak duruma gelmek anlamına gelir. Bu deyim, aynı zamanda kişinin bağımsızlık elde etmesi, sorumluluk alması ve ekonomik özgürlük kazanması gibi anlamlar da taşır.

"Bağa bakmak üzüm yemek" ifadesi, "bağa bak üzüm olsun, yemeye yüzün olsun" atasözüyle ilişkilidir. Atasözünün anlamı şu şekilde açıklanabilir: Bağa bakmak: Emek vermek, bakımını yapmak. Üzüm olsun: Verim almak. Yemeye yüzün olsun: Hakkın olsun, utanmadan sahip çıkabilmek. Bu bağlamda, "bağa bakmak üzüm yemek" ifadesi, emek harcanan bir işten hak iddia edebilmek anlamına gelebilir. Örnek bir kullanım: "Sebat et ki bağa bak üzüm olsun, yemeye yüzün olsun".

"Değer gördüğün yere fazla gitme, bala bile doyum olur" ifadesinin anlamına dair bir bilgi bulunamamıştır. Ancak, değer görmekle ilgili bazı sözler şu şekildedir: "Bir insanın en büyük hatası, başkalarına gereğinden fazla değer vermek değil; kendine hak ettiğinden daha az değer vermektir." "İnsan, en büyük hatayı birisine gereğinden fazla değer verdiği zaman yapar." "Çok değer vermek, çok pişmanlık demektir." Ayrıca, değer vermek ve değer görmekle ilgili daha fazla söze şu sitelerden ulaşılabilir: posta.com.tr; eksisozluk.com; hediyesepeti.com.

"Dost (iyi dost) kara günde belli olur" atasözü, gerçek dostun, insanın üzüntülü ve sıkıntılı günlerinde yanında olduğunu, onu yalnız bırakmadığını ifade eder. Mutlu günlerde birçok kişi insanın çevresinde olabilir, ancak zor zamanlarda yalnızca gerçek dostlar kalır.

"Ne mutlu eğri zamanda doğru yerde durabilene" sözü, Pir Sultan Abdal'a aittir.

"El elden üstündür" atasözü, bir kişinin kendisini her zaman diğer insanlardan üstün görmesinin iyi bir şey olmadığını ve her zaman daha yetenekli birinin bulunabileceğini ifade eder. Bu atasözü, genellikle işbirliğinin ve dayanışmanın önemini vurgulamak için kullanılır. Örnek bir kullanım: "İşinde çok iyi olabilirsin ancak, hayatta her zaman bir işte senden daha iyi insanlar olabileceğini unutmamalısın çünkü 'el elden üstündür'".

"Kış güneşi çocuğa benzer, bazen ağlar bazen güler" atasözü, kışın hava durumunun değişkenliğini ifade eder. Bu atasözü, Eodev.com sitesinde yer alan bilgilere göre mevcut değildir.

"Oğlan atadan (babadan) öğrenir sofra açmayı, kız anadan öğrenir biçki biçmeyi" atasözü, erkek çocuklarının erkeklerin yapması gereken şeyleri babalarından, kız çocuklarının ise kadınların yapması gereken şeyleri annelerinden öğrendiklerini ifade eder. Baba veya anne bu konularda bilgili değilse çocuktan böyle şeyler beklenmez.

Amerikan atasözlerinden bazıları şunlardır: "Altın ateşle, kadın altınla, erkek kadınla imtihan edilir". "Balayı, genç gelinin omzunuzda ağlamayı bırakıp; ensenizde boza pişirmeye başladığı gün biter". "Balık ve konuk üç günde kokar". "Bir insan sana 'eşek' derse umursama, ama 5 kişi sana 'eşek' derse git kendine bir semer al". "Bir kadının yüzündeki ifade, sırtındaki elbiselerden daha mühimdir". "Birlikten kuvvet doğar". "Çaydanlık bakmakla kaynamaz". "Dehanın bir bölümü ilham, üç bölümü terdir". "Hata işlemeyen, hiçbir şey yapmıyor demektir". "Kaybetmekten yılmayan, kazanmanın eşiğindedir". Amerikan atasözleri için ayrıca tr.wikiquote.org ve neguzelsozler.com sitelerindeki listelere de başvurulabilir.