Atasözleri

"Balık baştan kokar" atasözü, bir kurumda, bir işte ya da toplulukta görülen bozulmanın, aksaklığın ya da ahlaki çürümenin kaynağının en üst kademedeki kişi veya kişiler olduğunu anlatır. Bu atasözü aynı zamanda, bir problemin kaynağının veya sorumlusunun genellikle ilk adımda veya başlangıçta olduğunu ve ortada değerini koruyan bir şey kalmadığını ifade eder. Örnek olarak, bir organizasyonun kötü bir performans sergilemesi durumunda, bu durumun kaynağını belirlemek ve düzeltmek için organizasyonun işleyişine ve liderlik tarzına bakmak önemlidir. Ayrıca, "balık baştan kokar" atasözü, kişisel sorumluluk almanın önemini ve bir sorunla karşılaşıldığında veya bir hata yapıldığında başkalarını veya dış etkenleri suçlamak yerine, sorunun genellikle kendi davranışlardan veya kararlardan kaynaklandığını kabul etmenin önemini hatırlatır. Son olarak, bu atasözü, önlem almanın veya bir durumu düzeltmenin zamanında olmasının önemini vurgular.

Aba altından sopa göstermek deyiminin hikayesi şu şekildedir: Bir ülkede çok öfkeli bir kral, halkıyla sürekli olarak tartışır ve onları azarlarmış. Bir gün, kral pazarda teftiş yaparken, bu hikayelerden biri kulağına gelmiş. Esnaf, yanındakilerin uzaklaşmasının ardından el pençe divan durmaya başlamış. Kral, "Ben kimseye eziyet etmem, kimseyi dövmem" diye açıklamış. Esnaf, kralın aslında iyi biri olduğunu ve sadece yanındaki dalkavukları idare etmek için böyle davrandığını anlamış.

"Keskin bıçak olmak için, çok çekiç yemek gerek" bir atasözüdür. Atasözünün anlamı: Hayatta başarılı olmak için çok çalışmak, sıkıntı çekmek ve emek harcamak gerekir.

"Kurt köyde eskkot" ifadesinin anlamı hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, "eski kurt" deyimi, tecrübeli, görmüş geçirmiş, mesleğini iyi bilen ve hileyi düzeni deneyimi sayesinde hemen anlayan kişileri tanımlamak için kullanılır. Bu deyim genellikle iş dünyasında veya bir meslek grubunda uzun yıllar çalışmış kişiler için kullanılır.

"Hırsız içerden olursa kapı kilit tutmaz" atasözü, kötülük edecek kişinin dışarıdan değil de içeriden olması durumunda bunu önlemenin çok zor olduğunu ifade eder. Bu durumda kişi, zarar vereceği yolları ve özel durumları bildiği için akla hayale gelmedik, imkansız sanılan yöntemlerle hırsızlık yapabilir.

"Ekmeğinin taştan çıkaranı" ifadesi, genellikle deyimsel bir kullanımdır ve belirli bir kişi tarafından söylenmez. Bu deyim, zor koşullarda çalışarak geçimini sağlayan kişiler için kullanılır. Örneğin, Bayburt'un Taht köylüleri, 45 yıldır taş ustalığı yapan Mustafa Olgunöz veya 60 yıldır taş kırarak geçinen Cemal Kavgacı gibi kişiler bu deyimin gerçek örnekleridir. Bayburt'un Taht köylüleri: Andezit taşı işleyerek geçimlerini sağlarlar. Mustafa Olgunöz: Erzincan'ın Kemaliye ilçesinde 45 yıldır taş ustalığı yapar. Cemal Kavgacı: Elbeyli İlçesine bağlı Yavuzlu köyünde 60 yıldır taş kırarak geçimini sağlar.

"Her sabah Afrika'da bir ceylan uyanır" sözü, bir Afrika atasözüdür. Bu atasözünün tam hali şu şekildedir: "Afrika'da her sabah bir ceylan uyanır, en hızlı aslandan daha hızlı koşması gerektiğini yoksa öleceğini bilir. Afrika'da her sabah bir aslan uyanır, en yavaş ceylandan daha hızlı koşması gerektiğini yoksa aç kalacağını bilir. Aslan ya da ceylan olmanızın bir önemi yoktur. Yeter ki güneş doğduğunda koşmak zorunda olduğunuzu bilin". Bu söz, ilk olarak MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli tarafından 9 Mart 2017 tarihinde Twitter üzerinden paylaşılmıştır.

"Akıl akılla yarışır" ifadesi, akıl yarıştırmak anlamına gelir. Akıl yarıştırmak, eğer kişi kendine denk ve en az kendisi kadar her şeyi değerlendirip tartışabilen birini bulursa, bunun keyifli bir iş olduğunu ifade eder. Ayrıca, "akıl akıldan üstündür" atasözü de, bir kimsenin aklına gelmeyen bir çarenin, başka birinin aklına gelebileceğini anlatır.

Deyim ve atasözlerinin kullanıldığı cümlelere bazı örnekler: Deyimler: "Çocuk arkadaşına cevabı yapıştırdı, karşısındaki donakaldı". "Onun jetonu geç düştü, olayı daha yeni anladı". "Burnundan solumak" (sinirli olmak). "Sır saklamak" (sırrı açıklamamak). Atasözleri: "Azıcık aşım, kaygısız başım". "Ne ekersen onu biçersin". "Komşu komşunun külüne muhtaçtır". "Taş yerinde ağırdır". "Sakla samanı, gelir zamanı".

"Asıl marifet buluttaydı ama herkes yağmura şiir yazdı" sözü, bir şeyin oluşumundan önce, onu var eden kaynağı bilmek, onu korumak ve sevmek gerektiği anlamına gelir. Bu söz, genellikle Cahit Zarifoğlu'na atfedilir, ancak Zarifoğlu'nun yayımlanmış eserlerinde bu ifadeye rastlanmamıştır. Ayrıca, bu söz farklı bir bakış açısıyla şu şekilde de açıklanabilir: Bulut, yağmurdan daha çok şey yapmasına rağmen, yağmur daha çok ilgi görür ve üzerine daha çok şiir yazılır.

"Attığı taş ürküttüğü kurbağaya değmemek" deyimi, bir işten elde edilen karın, o iş için yatırılan paradan çok daha az olması anlamına gelir. Ayrıca, bir planın uygulanması için sarf edilen çaba ve harcanan emeğin, istenen sonuçlara ulaşmak için yeterli olmaması durumunu da ifade eder.

Eşitlik ile ilgili bazı deyimler: Bir tutmak. Başa baş (gelmek).

"Çalma elin kapısını, çalarlar kapını" atasözünün hikayesi, bir bahçıvanın yaşadığı olaylar zincirine dayanır. Harun Reşit'in bir bahçesi vardır ve bu bahçede sevdiği bir gül fidanı bulunur. Bir süre sonra, kuşu yiyen bir yılan bahçıvana musallat olur. Bu olaylar, insanların yaptığı kötülüklerin bir gün kendilerini bulacağını ve her insanın yaptığının karşılığını alacağını gösterir.

Karaman Kalesi'nin hikayesi şu şekilde özetlenebilir: Yapım Tarihi: Kalenin kesin yapım tarihi ve yaptıranı bilinmemektedir. Tarihsel Süreç: Bizans Dönemi: Kalenin inşası bu döneme uzanır. Selçuklu Dönemi: 12. yüzyılda Selçuklular bölgeye hakim olduktan sonra kale genişletilmiş ve güçlendirilmiştir. Karamanoğulları Dönemi: Şehir bu beyliğin hakimiyetine girdiğinde, kale beylerin yaşadığı yer haline gelmiştir. Osmanlı Dönemi: Osmanlılar, 1465 yılında iç kaleyi onarmışlardır. Efsane: "Karaman'ın koyunu, sonra çıkar oyunu" atasözü ile bağlantılı bir rivayete göre, bir kuşatma sırasında gece vakti kaleden çıkan savaşçılar, yakınlarındaki bir sürüyü çevirerek mum dikip "Allah, Allah!" nidalarıyla kaleye doğru sürerler. Gizemler: Kale altında yer aldığı iddia edilen tüneller ve zindanların, şehir dışındaki bazı medreselere ve mezarlıklara kadar uzandığı söylenir.

"Seradan süreyyaya" ifadesi, Risale-i Nur Külliyatı'nda farklı anlamlar taşıyan bir tabirdir. Mecazi anlam: "Ezelden ebede", "ferşten arşa" ve "zerrattan seyyarata" manalarını da kapsayacak şekilde, iki şey arasındaki sonsuz uzaklığı ifade eder. Yüzeysel anlam: Yerden Ülker yıldızına kadar olan mesafeyi belirtir. Ayrıca, Esra Özkalkan'ın "Sera’dan Süreyya’ya" adlı bir romanı bulunmaktadır.

Beterin beteri var atasözü, çok kötü bir duruma düşen kimsenin, bundan daha kötü bir durumun da bulunduğunu düşünerek avunması gerektiğini anlatır. Ayrıca, her kötü insanın daha da kötüsünün olabileceği ve her zaman her şeyde bir üstün olduğu anlamına da gelir. Farsça kökenli olan atasözü, "en kötünün de daha kötüsü vardır" anlamında kullanılır.

"Bülbülyuvası altın kafeste" ifadesinin ne anlama geldiğine dair bir bilgi bulunamamıştır. Ancak, "bülbülüm altın kafeste" ifadesi, bir türkü ve bu türkünün hikayesini ifade eder. Bülbülüm Altın Kafeste, Ali Şevket Öndersev tarafından hafızaya alınmış ve Muzaffer Sarısözen’e aktarılmış bir Rumeli türküsüdür. Türkünün hikayesi: Melike isimli bir genç kız, köy çeşmesinin yakınından geçerken yerde çiçeklerden yapılmış bir taç bulur ve başına takar. Tacı yapan Yusuf'la göz göze gelir. Yusuf, Melike'den etkilenmiştir ve tacı ona vermek ister. İkili birbirine bakarken, Melike’nin sözlüsü olan Hüseyin oradan geçer ve Yusuf’a yumruk atar. Hüseyin, Melike'nin kalbini kazanmak için ona birçok hediye verir. Melike, kafeste kendisinin de tutsak olacağını hisseder ve mutlu olmaz. Hüseyin, Melike’yi kendi evine götürdüğünde Melike hastalanır ve günden güne erimeye başlar. Melike ve Yusuf, birbirlerine kavuşamadan, hasret içinde yaşamaya devam ederler.

İftirayı en iyi anlatan atasözü olarak "Çamur at izi kalsın" atasözü gösterilebilir. Diğer bazı iftira ile ilgili atasözleri ve anlamları: Atlasa kıl yapışmaz: İyiliği ve namuslu oluşu bilinen insanlara iftira atılsa bile, bunun iftira olduğu hemen anlaşılır. İftira, kara çalmaktır: İftira atmak, bir kişinin onurunu lekelemeye çalışmak demektir. Yalanın kıvrımı kısa olur: İftira ve yalanlar uzun süre gizlenemez, gerçek bir gün ortaya çıkar.

Kurt, ayazlı havalarda hayatta kalmak için çeşitli stratejiler geliştirir: Besin depoları: Kurtlar, yaz ve sonbahar aylarında fazla yiyecek buldukları dönemlerde avlarının bir kısmını saklayarak, ileriki dönemlerde ihtiyaç duyduklarında tüketirler. Kalın kürk: Kurtların kalın ve sıcak kürkü, onları soğuğa karşı izole eder ve vücut sıcaklığını koruma konusunda yardımcı olur. Kamuflaj: Bu kürk, kış mevsiminde kurtların kamufle olmasını sağlar, böylece avlarını etkili bir şekilde takip edebilirler. Uyku modu: Kurtlar, kış aylarında enerji tasarrufu yapmak amacıyla uyku moduna geçebilirler. Av adaptasyonu: Kurtların koku alma duyuları son derece gelişmiştir; bu sayede, yedikleri ayazı unutmazlar ve koku yeteneği sayesinde potansiyel yiyecek kaynaklarını belirleyebilirler.

"Köprüden (veya köprüyü) geçinceye kadar ayıya dayı derler" atasözü, kişi işini gördürünceye kadar yardım beklediği kimseyle iyi geçinmesi anlamına gelir. Bu atasözü, aynı zamanda bir anlamda insanları menfaatçi olmaya yönlendiren bir söz olarak da yorumlanabilir. Ayrıca, bu ifade kilitlenmiş ihtilafların çözümü için de bir tavsiye olarak kullanılabilir.