Aşındırma

Dağ içi ovası, akarsuların biriktirme şekillerinden biridir.

Kuş pisliği, boyaya zarar verir çünkü içeriğinde asidik ve aşındırıcı bileşikler bulunur. Zararın nedenleri: 1. Asidik İçerik: Kuş pislikleri, kuşların yedikleri besinlerden gelen asidik bileşikler içerir ve bu bileşikler boya ile temas ettiğinde kimyasal reaksiyonlara yol açar, boyanın üst katmanını aşındırır. 2. Yüksek Üre İçeriği: Pislikteki üre, amonyak gibi bazik bileşiklere dönüşebilir ve bu da boyanın koruyucu tabakasını zayıflatır, boya altında leke ve solmaların oluşmasına neden olur. 3. Zımpara Etkisi: Kuruduğunda sertleşen kuş pislikleri, boya yüzeyinde çizikler oluşturabilir. 4. UV Işınları ile Etkileşim: Güneş ışığına maruz kalan kuş pislikleri, UV ışınları ile birleşerek boyada daha hızlı bozulmaya ve kalıcı lekelere yol açar.

Asitler, mermer ve metali aşındırır çünkü bu maddeler kimyasal reaksiyona girerek onları çözme yeteneğine sahiptir. Mermerin aşındırılma nedenleri: - Asitler, mermerin kalsiyum karbonat içeren yapısını bozarak matlaşma, lekelenme ve mikroskobik çatlaklar oluşturur. - Özellikle limon suyu, sirke ve domates gibi asidik maddeler mermer yüzeyinde aşınmalara yol açar. Metalin aşındırılma nedenleri: - Asitler, metallerle tepkimeye girerek hidrojen gazı açığa çıkarır ve bu da metalin yüzeyinde aşınma ve zayıflamaya neden olur. - Bazı asitler (örneğin, nitrik asit ve hidroklorik asit) metalleri daha hızlı aşındırır.

Asitler, metal ve mermer gibi maddeleri aşındırır.

Epijenik ve antesedant vadiler, akarsuların yataklarını aşındırma şekillerine göre farklılaşan iki tür vadidir. 1. Epijenik (Süperimpoze) Vadiler: Akarsuların, altındaki kıvrım ve faylardan daha genç olması durumunda oluşur. 2. Antesedant Vadiler: Herhangi bir kara kütlesi yükselmeye uğradığında ve bu kütle üzerinde daha önce kurulmuş olan akarsu, kütleyi yararsa oluşur.

Rüzgarlı bölgelerde aşındırma ve biriktirme olmak üzere iki ana şekil oluşur: Aşındırma şekilleri: 1. Mantar kaya: Kayaların alt kısımlarının rüzgar tarafından aşındırılması sonucu oluşan şekiller. 2. Tafoni: Suda çözünebilen kayaçların rüzgar tarafından aşındırılması sonucu oluşan kovuklar. 3. Yardang: Rüzgarın paralel sırtlar şeklinde aşındırdığı uzun, dar tepeler. 4. Şahit tepeler: Aşınıma karşı farklı dirençteki malzemelerin birikmesiyle oluşan yükseklikler. Biriktirme şekilleri: 1. Kumullar: Rüzgarın taşıdığı kumları biriktirmesiyle oluşan kum tepeleri. 2. Barkan: Rüzgarın hilal şeklinde kum ve toz biriktirmesi sonucu oluşan şekiller. 3. Lösler: Rüzgarın taşıdığı ince boyuttaki malzemeleri biriktirmesiyle oluşan depolar.

Fiyort kıyı tipi, birikim değil, aşındırma sonucu oluşan bir kıyı tipidir. Fiyortlar, eski buzul vadilerinin sular altında kalmasıyla meydana gelir.

Falez ve delta arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Falez: Dağların kıyıya paralel uzandığı yerlerde dalgaların aşındırması ile oluşan dik yamaçlardır. 2. Delta: Akarsuların taşıdıkları alüvyonları denize döküldüğü yerde biriktirmesi ile oluşan kıyı ovalarıdır.

Vadi ve kanyon aşındırma şekilleri, akarsuların yatak eğimi ve akış hızının fazla olduğu alanlarda akarsu aşınması sonucu oluşur.

Demir için kaba zımpara kağıdı (60-120 kum) ilk tercih olmalıdır. Daha sonra, orta kum kağıdı (180-320 kum) ile çapaklar ve küçük yumrular giderilerek yüzey düzeltilir. Ayrıca, fiber disk zımparalar ve şerit bant zımparalar da demir gibi metallerin aşındırılmasında ve zımparalanmasında kullanılabilir.

Buzulların arkasında iki ana süreç ve şekil bulunur: 1. Buzul Aşındırma Şekilleri: Buzullar, eğim ve yerçekimine bağlı olarak hareket ederken yamaçları aşındırır. Bu süreçte oluşan şekiller şunlardır: - Buzul Vadisi: Enine kesiti U şeklinde olan vadiler. - Sirk (Buz Yalağı): Buzulun ilk oluşmaya başladığı yerdeki çukurluk. - Hörgüç Kaya: Buzul aşındırması sonucunda dirençli kayaların farklı aşınmasıyla oluşan kayalar. 2. Buzul Biriktirme Şekilleri: Buzullar, aşındırdıkları materyalleri taşıyarak eğimin azaldığı yerlerde biriktirir. Bu şekiller şunlardır: - Moren (Buzultaş): Buzulların taşıdığı parçaları eriyinceye kadar taşıması ve eridiği yerde biriktirmesi. - Drumlin: Buzul hareketi sonucu oluşan uzun ve balina şeklinde tepecikler. - Sandur Ovası: Buzullardan çıkan akarsuların oluşturduğu düzlükler.

Rüzgar, çeşitli yer şekilleri oluşturur: 1. Aşındırma Şekilleri: - Mantar Kaya: Kayaların alt kısımlarının rüzgar tarafından aşındırılmasıyla oluşur. - Tafoni: Suda çözünebilen kayaçların rüzgarla aşındırılması sonucu oluşan kovuklardır. - Şahit Tepeler: Aşınıma karşı farklı dirençteki malzemelerin birikmesiyle oluşur. 2. Biriktirme Şekilleri: - Barkan: Rüzgarın taşıdığı kum ve tozları hilal şeklinde biriktirmesiyle meydana gelir. - Kumullar: Rüzgarın kum tanelerini biriktirmesiyle oluşan tepeciklerdir. - Lösler: Rüzgarın taşıdığı ince materyalleri biriktirmesiyle oluşan depolardır.

Akarsuların boyunu uzatan ana faktör, geriye aşındırma olarak adlandırılan süreçtir.

Buzul aşındırma ve biriktirme şekilleri dolaylı değil, doğrudan dış kuvvetlerdir. Buzullar, hareket ederken bulundukları zemini aşındırır, taşıdıkları malzemeleri biriktirerek çeşitli yer şekilleri oluştururlar.

Akarsu, doğanın aşındırma olayıdır.

Sirk çukuru, buzul aşındırması sonucu oluşan, dağların zirvelerine yakın yamaçlarda bulunan küçük aşınım çukurlarına verilen isimdir.

Bazı asitler metalleri aşındırır: Nitrik asit (HNO3) ve hidroklorik asit (HCl), metalleri aşındırmada oldukça etkilidir. Asetik asit gibi daha zayıf asitler ise metalleri daha yavaş aşındırır. Metallerin aşındırma özelliği, asidin türüne ve metalin türüne bağlıdır.

Titreşimli zımpara ve bant zımpara farklı kullanım alanlarına sahiptir: - Titreşimli zımpara: Geniş yüzeylerde ince zımparalama işlemleri için idealdir. - Bant zımpara: Büyük yüzeylerin hızlıca zımparalanması için uygundur. Seçim, yapılacak işin türüne ve büyüklüğüne göre yapılmalıdır.

Akarsuların yanal ve derine aşındırması farklı yerlerde görülür: 1. Derine Aşındırma: Akarsuların eğimin fazla olduğu kaynak kısımlarına yakın yerlerde gerçekleşir ve "V" şeklinde vadiler oluşturur. 2. Yana Aşındırma: Akarsuların yatak eğiminin azaldığı yerlerde meydana gelir ve alüvyal tabanlı vadiler oluşturur.

Rüzgarların etkili olduğu yerlerin ortak özellikleri şunlardır: 1. Kurak ve yarı kurak sahalar: Rüzgarların aşındırma ve biriktirme faaliyetleri için yeterli nemin olmadığı bölgeler. 2. Bitki örtüsünün zayıf olması: Arazinin bitki bakımından fakir olması, rüzgarın daha rahat hareket etmesini sağlar. 3. Gevşek yapılı arazi: Kum, çakıl ve toz gibi malzemelerin bulunduğu zeminler. 4. Yüksek rüzgar hızı: Rüzgarın hızının fazla olması, aşındırma sürecini hızlandırır. 5. Fiziksel çözülmenin yaygın olması: Sıcaklık farklarının etkisiyle kayaların fiziksel olarak parçalanması.