Anayasa

Evrensel insan hakları ilkeleri açısından ülkemizde ve dünyada yaşanan önemli gelişmeler şu şekilde yorumlanabilir: Türkiye'de: 1. Anayasa Değişiklikleri: 2001 ve 2010'da yapılan anayasa değişiklikleri, temel hak ve özgürlüklerin genişletilmesi ve uluslararası insan hakları sözleşmelerine uyum sağlanması açısından önemli adımlar olmuştur. 2. Uluslararası Sözleşmelere Katılım: Türkiye, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ve diğer birçok uluslararası insan hakları sözleşmesine taraftır. 3. İnsan Hakları Kurumları: 2001'de kurulan Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı ve 2012'de kabul edilen Türkiye İnsan Hakları Kurumu, insan haklarının korunması ve geliştirilmesi için önemli mekanizmalardır. Dünyada: 1. Birleşmiş Milletler: İnsan haklarının uluslararası düzeyde tanınması ve korunması, 1948'de İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi'nin kabulüyle başlamıştır. 2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi: Avrupa Konseyi bünyesinde yer alan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, insan haklarının korunması ve ihlallerinin önlenmesi için önemli bir kontrol mekanizmasıdır. 3. Diğer Gelişmeler: Japonya'da insan kaçakçılığına karşı yasal reformlar, Almanya'da cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği temelli ayrımcılığı yasaklayan yasalar, insan hakları alanında dünya genelinde yaşanan diğer önemli gelişmelerdir.

Evet, Metin Kıratlı, Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi (AYM) üyesidir. Kıratlı, 18 Temmuz 2024 tarihinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından AYM üyeliğine atanmıştır.

Anayasa Mahkemesinin CMK madde 309 ve 310'u iptal etmesi, kanun yararına bozma olarak bilinen olağanüstü kanun yolunun sona ermesi anlamına gelir. Bu madde, hakim veya mahkeme tarafından verilip istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeksizin kesinleşen karar veya hükümlerde hukuka aykırılık bulunması durumunda Adalet Bakanlığı'nın Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na başvurmasını düzenler. Kanun yararına bozma yoluyla amaçlanan, ceza kanununun ve ceza içeren diğer kanunların herkese eşit olarak uygulanması, uygulama birliğinin sağlanması ve hukuka aykırılıkların toplum ve birey açısından giderilmesidir. Madde 309 ve 310'un iptal edilmesi, bu sürecin işleyişini durduracak ve hukuka aykırı kararların denetimini zorlaştıracaktır.

Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 16. Ceza Dairesi, örgütlü suçlar, terör suçları ve anayasa ihlalleri gibi konulara yönelik temyiz incelemelerini yürütmektedir.

Anayasa Mahkemesi, iptal kararlarının yürürlüğe giriş tarihini en fazla bir yıl olacak şekilde erteleyebilir. Örneğin, 22 Mayıs 2025 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan bir kararında Anayasa Mahkemesi, 1136 sayılı Avukatlık Kanunu’nun 134. ve 135. maddelerini iptal etmiş ve iptal hükümlerinin dokuz ay sonra yürürlüğe girmesini uygun görmüştür. Dolayısıyla, Anayasa Mahkemesi'nin iptal kararının yürürlüğe giriş tarihi, kararın Resmî Gazete'de yayımlanmasından itibaren belirlenen erteleme süresi kadar sonra olur.

Anayasanın 50. maddesi, dinlenme hakkını şu şekilde düzenler: "Dinlenmek, çalışanların hakkıdır". "Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir". Bu madde, dinlenme hakkının anayasal teminat altına alındığını ve bu haktan vazgeçilemeyeceğini belirtir. Ek düzenlemeler: Hafta tatili: İşçilere, hafta içinde belirli bir gün kesintisiz en az 24 saat dinlenme hakkı sağlanır ve bu süre için ücret ödenir. Yıllık ücretli izin: İşe başladığı tarihten itibaren, deneme süresi dahil en az bir yıl çalışan işçi, yıllık ücretli izne hak kazanır.

Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 1. dönem 2. yazılı sınavı genellikle açık uçlu sorulardan oluşur ve aşağıdaki konuları içerebilir: 1. 1924 Anayasası ve gayrimüslimlerin statüsü. 2. Osmanlı Hilâl-i Ahmer Cemiyeti'nin faaliyetleri. 3. İlk Türklerdeki töre, yargu ve yargan kavramları. 4. Divan-ı Mezalim kurumunun yapısı ve önemi. 5. Kutadgu Bilig'deki adalet anlayışı. 6. Osmanlılardaki ilk Kanunnâme ve özellikleri. 7. Ahidnâmeler ve fermanların kullanım amacı. 8. Türkiye Cumhuriyeti'nde seçme ve seçilme hakkı. 9. 1982 Anayasası'ndaki temel hak ve özgürlükler. 10. İlk Türk devletlerinde ticari faaliyetlerde kullanılan paralar. Sınavda ayrıca, Türk kültürünün ve medeniyetinin önemli şahsiyetleri, devlet kuruluşları ve tarihsel olaylar gibi konular da sorulabilir.

Anayasa Mahkemesi, 25 Nisan 1962 tarihinde kurulmuştur. Bu tarih, 1961 Anayasası'nın kabulünden sonra, 22 Nisan 1962 tarih ve 44 sayılı "Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun"un 25 Nisan 1962 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmasıyla resmiyet kazanmıştır.

Bakanlar Kurulu Kararları, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 8. ve 109. maddelerine tabidir.

İlber Ortaylı'nın "Türkiye'nin Yakın Tarihi" kitabı, Türkiye'nin son yüzyıldaki değişim süreçlerini ele almaktadır. Kitapta işlenen konular arasında şunlar yer almaktadır: Anayasa tarihi: Tanzimat ve Meşrutiyet döneminin toplumsal ve siyasal alandaki sancıları. Dış politika: Türkiye'nin dış ilişkileri ve uluslararası politikaları. Tarihten miraslar: Osmanlı Devleti'nin kültürel ve dini mirası. Eğitim sistemi: Türkiye'deki eğitim politikalarının gelişimi. Ayrıca, kitapta İlber Ortaylı'nın kişisel yorumları ve gözlemleri de yer almaktadır.

İdeal devletin üç temel ilkesi şunlardır: 1. Anayasal Devlet: Devletin güç ve yetkilerinin sınırlarının anayasa ile belirlenmesi ve vatandaşların hak ve özgürlüklerinin güvence altına alınması. 2. Kuvvetler Ayrılığı: Yasama, yürütme ve yargı organlarının ayrı olması ve bu ilkenin anayasada güvence altına alınması. 3. Demokratik Devlet: Milletin, kendini yönetecek temsilcilerini serbest seçimler yoluyla belirleyebilmesi ve yönetime katılabilmesi.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 168. ve 169. maddeleri bulunmamaktadır. Ancak, Anayasa'nın bazı önemli maddeleri şunlardır: Madde 42: Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz. Madde 22: Herkes, haberleşme hürriyetine sahiptir ve haberleşmenin gizliliği esastır. Madde 6: Egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir. Madde 5: Devletin temel amaç ve görevleri. Anayasa'nın tam metnine aşağıdaki sitelerden ulaşılabilir: anayasa.gov.tr; mevzuat.gov.tr; memursen.org.tr.

Örgütlü suçlarda genel af mümkündür, ancak belirli koşullara bağlıdır. Genel af, Anayasa'nın 87. maddesi uyarınca, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin üye tamsayısının beşte üç çoğunluğu ile kabul edilebilecek bir kanunla çıkarılabilir. Ancak, orman suçları Anayasa gereği genel af kapsamına alınamaz ve bu tür suçlar için istisna korunmuştur.

KPSS'de anayasa sorularını çözmek için aşağıdaki stratejiler uygulanabilir: 1. Kaynak Seçimi: KPSS hazırlık kitapları ve güncel kaynaklar, anayasa konusunu detaylı bir şekilde ele almalıdır. 2. Düzenli Çalışma Programı: Anayasa konusunu sistemli bir şekilde çalışmak, konuları daha iyi kavramanızı sağlar. Haftalık veya günlük çalışma programları oluşturulmalıdır. 3. Soru Çözümü: Çıkmış KPSS soruları ve deneme sınavları çözmek, sınav formatına alışmanıza yardımcı olur. Yanlış yapılan soruları analiz ederek eksikleri gidermeye çalışılmalıdır. 4. Güncel Gelişmeleri Takip Etme: Anayasa ile ilgili güncel gelişmeleri takip etmek, konunun daha iyi anlaşılmasını sağlar. Anayasa Mahkemesi kararları ve yasalar üzerindeki değişiklikler dikkatle izlenmelidir. 5. Grupla Çalışma: Arkadaşlarla birlikte çalışma grupları oluşturarak, birbirinize sorular sorabilir ve tartışmalar yapabilirsiniz. Bu, konuya farklı açılardan yaklaşmanıza yardımcı olur.

1961 Anayasası'nın bazı özellikleri: Kuvvetler ayrılığı: Yasama, yürütme ve yargı erkleri ayrılmıştır. Çoğulcu demokrasi: Siyasi partiler demokratik hayatın vazgeçilmez unsurları olarak kabul edilmiştir. Temel hak ve özgürlükler: Temel haklar Anayasa ile güvence altına alınmış, sınırlandırılması ancak kanun ve Anayasa'nın ruhuna uygun şekilde yapılabilir. Sosyal devlet: Sosyal devlet ve sosyal haklar kavramları ilk kez bu anayasada yer almıştır. Anayasa Mahkemesi: Kanunların anayasaya uygunluğunu denetlemek amacıyla Anayasa Mahkemesi kurulmuştur. Üniversitelerin ve TRT'nin özerkliği: Üniversiteler ve TRT özerk hale getirilmiştir. Sendika ve grev hakkı: İşçi ve memurlara sendika kurma ve grev hakkı tanınmıştır. Milli Güvenlik Kurulu: Milli Güvenlik Kurulu kurulmuştur. İki meclisli yapı: Türkiye Büyük Millet Meclisi, Cumhuriyet Senatosu ve Millet Meclisi olarak ikiye ayrılmıştır.

Anayasanın 15. maddesi, 27/12/2002 tarihinde 4777 sayılı kanunla değiştirilmiştir. Ayrıca, 16/4/2017 tarihinde yapılan halkoylaması sonucunda 21/1/2017 tarihli ve 6771 sayılı kanunla Anayasa'nın 15. maddesinde değişiklik yapılmıştır. Anayasanın 15. maddesinin en son ne zaman değiştiğine dair spesifik bir bilgi bulunamamıştır.

Anayasa'nın 46. maddesi, devlet ve kamu tüzel kişilerinin, kamu yararının gerektirdiği hallerde, gerçek karşılıklarını peşin ödemek şartıyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz malları kamulaştırma yetkisini düzenler. Anayasa'nın 47. maddesi ise mevcut belgelerde yer almamaktadır. İlgili maddelere aşağıdaki kaynaklardan ulaşılabilir: anayasa.gov.tr; mevzuat.gov.tr; mevzuat.tr.

Anayasa Mahkemesi, somut norm denetiminde aşağıdaki ilkelere göre karar verir: Görülmekte olan dava ilkesi. Ciddi aykırılık şüphesi ilkesi. Mahkemenin başvurusu ilkesi. Yargılamanın durdurulması ilkesi. Anayasa Mahkemesi, somut norm denetimi sonucunda "ret" ya da "iptal" kararı verebilir.

Çifte vergilendirmeyi önleme anlaşması, Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile ilgili ülke hükümeti arasında imzalanan uluslararası bir anlaşma olarak kabul edilir. Bu tür anlaşmaların Türkiye'deki yasal dayanağı ise Anayasa'nın 90. maddesidir; bu maddeye göre, usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası anlaşmalar kanun hükmündedir ve iç mevzuat ile çelişmesi durumunda önceliklidir.

Anayasa kanunlarının bazı özellikleri: Egemenlik: Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir ve millet, egemenliğini Anayasanın koyduğu esaslara göre yetkili organları eliyle kullanır. Kuvvetler Ayrılığı: Kuvvetler, devlet organları arasında üstünlük sıralaması anlamına gelmez; belirli devlet yetki ve görevlerinin kullanılmasından ibaret medeni bir işbölümü ve işbirliğidir. Değiştirilemeyecek Hükümler: Anayasanın 1. maddesindeki devletin şeklinin Cumhuriyet olduğu hükmü, 2. maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3. maddesindeki devletin bütünlüğü gibi hükümler değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez. Kanunların Anayasaya Uygunluğu: Kanunlar Anayasaya aykırı olamaz; Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını bağlayan temel hukuk kurallarıdır. Temel Haklar: Herkes, kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez ve vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahiptir.