Anayasa

İki kere cezalandırma yasağı, aynı suç için bir kişinin birden fazla kez cezalandırılamayacağını ifade eden non bis in idem ilkesi olarak bilinir. Bu ilke, ceza hukukunun temel prensiplerinden biridir ve adaletin adil ve insancıl bir şekilde sağlanmasını amaçlar.

İdam cezası, Anayasa Mahkemesi tarafından değil, 2004 yılında yapılan bir anayasa değişikliği ile Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'ndan çıkarılmıştır. Bu değişikliğin temel nedenleri arasında: - Demokratikleşme süreci: Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne üyelik çabaları kapsamında insan hakları reformları yapması ve demokratik standartlara uyum sağlaması. - Uluslararası yükümlülükler: Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası anlaşmalar ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin idam cezasını kaldıran protokolleri.

Anayasanın 175. maddesinde değişiklik yapmak için aşağıdaki adımlar izlenir: 1. Teklif Aşaması. 2. Görüşme Aşaması. 3. Onay Aşaması. Anayasa değişikliği süreci, nitelikli çoğunluk esasına göre yapılır ve bu süreçte Cumhurbaşkanı, teklifi meclise iade etme veya halk oylamasına sunma yetkisine sahiptir.

Kemal Gözler'in "Anayasa Hukukunun Genel Esasları" kitabının en güncel baskısı, Temmuz 2024 itibarıyla 16. baskıdır.

Anayasa Mahkemesinde en fazla iki başkanvekili olabilir.

1876 Anayasası, II. Abdülhamid'in 13 Şubat 1878'de meclisi kapatıp, Kanun-ı Esasi'yi askıya alması ile kaldırılmıştır. Anayasa'nın kaldırılmasında etkili olan diğer bazı nedenler: Yabancı devletlerin baskısı: Anayasa'nın ilanı, dış devletlerin Osmanlı'nın iç işlerine karışması için bahane olarak kullanılmıştır. Siyasi ve askeri ajanda: Anayasa'nın ilanı, siyasi ve askeri bir ajandaya bağlanmıştır. İç siyasi tartışmalar: Anayasa'nın bazı maddeleri, özellikle sıkıyönetimle ilgili 113. madde, sert tartışmalara yol açmıştır.

Anayasa'nın 90. maddesi, usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin uluslararası antlaşmaları kapsar. Bu madde, 2004 yılında yapılan değişiklikle şu şekilde düzenlenmiştir: > "Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası antlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasa’ya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesi’ne başvurulamaz. Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası antlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası antlaşma hükümleri esas alınır." Madde metninde geçen "kanun" terimi, normlar hiyerarşisinde kanunlarla aynı düzeyde yer alan tüm kuralları ifade eder.

Amerika Birleşik Devletleri Anayasası'nın 27 kez değiştirilmesinin başlıca nedeni, toplumun değişen ihtiyaçlarını karşılamak ve bireylerin haklarını korumak gerekliliğidir. Anayasa değişiklikleri için iki ana yol vardır: 1. Kongre'nin her iki meclisinin üçte iki oyu. 2. Eyaletlerin üçte ikisinin isteğiyle toplanacak bir kurucu meclisin kararı. Değişiklikler, eyalet yasama organlarının dörtte üçü veya eyalet sözleşmelerinin dörtte üçü tarafından onaylanmalıdır. Örneğin, 19. değişiklik ile kadınların oy hakkı tanınmış, 21. değişiklik ile 18. değişiklik (yasaklama) yürürlükten kaldırılmıştır.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, 16 Nisan 2017'de yapılan anayasa değişikliği referandumundan bu yana 21 kez değişikliğe uğramıştır. Anayasanın toplam madde sayısı ise 7 kısım ve 177 maddeden oluşmaktadır.

Ahlak ve vatandaşlık eğitimi, Türkiye'de 2012 yılından itibaren ilkokul 4. sınıfta "İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi" adıyla zorunlu ders olarak okutulmaktadır. Daha önce, 2011-2012 eğitim-öğretim yılında "Vatandaşlık ve Demokrasi Eğitimi" dersi 8. sınıflarda seçmeli ders iken zorunlu hale getirilmiştir. 2005 yılında vatandaşlık eğitimi, ilköğretim derslerinin içerisine dahil edilerek ara disiplin olarak uygulanmaya başlanmıştır.

2709 sayılı protokol, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nı ifade eder.

1960 darbesi sonrası 1961 Anayasası hazırlanmıştır. 9 Temmuz 1961 tarihli referandum ile kabul edilen 1961 Anayasası, 12 Eylül Darbesi'ne kadar yürürlükte kalmıştır.

1993 Rusya Anayasa Krizi, Boris Yeltsin'in emriyle ordunun Rusya Federasyonu Parlamentosu'na (Beyaz Ev) saldırmasıyla çözüldü. Çözümün ardından gelen bazı sonuçlar: Yeltsin, tüm gücü tek elde topladı ve yeni anayasa ile başkanlık yetkilerini genişletti. Parlamento ve Yüksek Sovyet lağvedildi, yerine Duma ve Federasyon Konseyi kuruldu. 12 Aralık 1993'te yapılan halk oylamasıyla yeni anayasa kabul edildi.

Anayasada sosyal devlet ilkesi ile ilgili bazı haklar şunlardır: Eğitim hakkı. Sağlık hakkı. Çalışma hakkı. Konut hakkı. Ücrette adaletin sağlanması ve asgari ücret. Sosyal güvenlik hakkı. Beslenme hakkı. Bazı toplumsal kesimlerin (engelliler, çocuklar, yaşlılar gibi) korunması. Ayrıca, 1961 Anayasası ile Türk anayasalarında ilk kez sendika, toplu sözleşme ve grev hakları da anayasal güvence altına alınmıştır.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'na göre vatandaşlık tanımı, Madde 66'da şu şekilde yapılır: > "Türk Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türktür". Bu tanıma göre, "Türklük" etnik, dini veya kültürel aidiyete bakılmaksızın, Türkiye Cumhuriyeti Devleti vatandaşlarını kapsayan anayasal bir kavramdır.

Anayasa'nın 40. maddesi, "Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması" başlığı altında yer alır ve şu şekildedir: > "Anayasa ile tanınmış hak ve hürriyetleri ihlal edilen herkes, yetkili makama geciktirilmeden başvurma imkanının sağlanmasını isteme hakkına sahiptir." 3 Ekim 2001 tarihli 4709 sayılı Kanun'un 16. maddesiyle maddeye eklenen ikinci fıkra, "Devlet, işlemlerinde, ilgili kişilerin hangi kanun yolları ve mercilere başvuracağını ve sürelerini belirtmek zorundadır" şeklindedir. Bu madde, hak arama özgürlüğünün idarenin idari işlemlerini de kapsayan bir değerlendirmeyle daha geniş bir güvenceye alınmasını amaçlar.

Basın özgürlüğü, 7. sınıfta öğrenilen bir konu olarak, basın yayın organlarının belirli kurallar çerçevesinde özgür olması ve sansür edilememesi anlamına gelir. Bu özgürlük, Anayasamızın 28. maddesinde şu şekilde ifade edilmiştir: "Basın hürdür, sansür edilemez. Devlet, basın ve haber alma hürriyetlerini sağlayacak tedbirleri alır".

7. sınıf sosyal bilgiler dersinde iletişim özgürlüğü, duygu, düşünce veya bilgilerin çeşitli yollarla başkalarına aktarılması anlamına gelir. İletişim özgürlüğünün bazı unsurları şunlardır: Kitle iletişim özgürlüğü. Düşünceyi açıklama ve yayma özgürlüğü. Doğru bilgi alma hakkı. Özel hayatın gizliliği. Haberleşme özgürlüğü.

Dinçer Demirkent'in "Bir Devlet İki Cumhuriyet" kitabı, Türkiye Cumhuriyeti'nin anayasal kuruluşuna ilişkin iki karşıt fikri ve pratiği ele almaktadır. Bu kitapta incelenen iki anayasa, 1921 Anayasası ve 1924 Anayasası'dır: 1. 1921 Anayasası, halk egemenliği üst kurgusuna dayanmaktadır ve yerellik vurgusu yapmaktadır. 2. 1924 Anayasası ise ulus egemenliği kurgusuna dayanmaktadır ve merkeziyetçilik vurgusuyla öne çıkmaktadır. Demirkent, bu anayasaların karşılaştırılması temelinde, 1924 anayasal düzeni içinde halka çizilen sınırların, 1961 ve 1982 anayasalarında ulus egemenliği kurgusu içinde nasıl konsolide edildiğini ortaya koymaktadır.

Asli kurucu iktidar, yeni bir anayasa yapma veya mevcut anayasayı bütünüyle değiştirme yetkisine sahip olan iktidardır. Tali kurucu iktidar ise, var olan bir anayasayı yine o anayasada belirlenmiş usul ve yöntemlerle değiştirme yetkisine sahip olan iktidardır.