Referandum

Referandumda "evet" ve "hayır" demek, anayasa değişikliği gibi önemli meselelerde halkın iradesini belirlemek için yapılan oylamalarda kullanılan cevapları ifade eder. - "Evet" oyu, önerilen anayasa değişikliklerinin kabul edilmesi anlamına gelir. - "Hayır" oyu ise değişikliklerin reddedilmesi ve mevcut durumun korunması anlamına gelir.

Türkiye'de 7 kez referandum yapılmıştır.

Referandum, halkın çeşitli siyasi ve toplumsal konulardaki görüşünün alınması için yapılan oylama veya halk oylaması olarak kısaca tanımlanabilir.

Referandum, genellikle yasama organlarının biri tarafından halkın oylamasına sunulan kanun değişiklikleri olduğunda yapılır. Türkiye'de yakın tarihte yapılan referandumlar şu tarihlerde gerçekleşmiştir: - 1961: 9 Temmuz 1961. - 1982: 7 Kasım 1982. - 1987: 12 Eylül 1982 Anayasası'ndaki siyasi yasakların kalkması için yapılan referandum. - 2007: Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi değişikliğini içeren referandum. - 2010: Anayasa değişikliklerini içeren referandum. 2017 yılında yapılan son referandum ise 16 Nisan 2017 tarihinde gerçekleşmiştir.

Referandum çeşitli nedenlerle yapılır: 1. Anayasa değişikliği veya yasaların kabulü: Halkın, anayasa değişiklikleri veya yeni yasalar hakkındaki görüşlerini belirlemek için referandum yapılır. 2. Hükümetin inisiyatifiyle: Hükümetler, önerilen anayasal değişiklikleri yasaya geçirmek veya halkın belirli konular hakkındaki düşüncelerini öğrenmek için referandum başlatabilir. 3. Zorunlu prosedürler: Bazı durumlarda, yasal düzenlemeler gereği belirli kararlar için halkın oylamasına başvurmak zorunlu olabilir, örneğin uluslararası anlaşmaların onaylanması veya kamu harcamalarının bazı türleri. 4. Demokratik katılım: Referandum, halkın doğrudan yönetimde yer almasını ve karar alma süreçlerine katılmasını sağlar.

1979 İran referandumu, 30 ve 31 Mart 1979 tarihlerinde İran'da İslami bir cumhuriyetin kurulmasını oylamak için yapılan bir referandumdur. Referandumun sonuçları, oyların %98,2'sinin İslami Cumhuriyet'e "evet" demesiyle açıklandı.

Referandum ile anayasa değişikliği yapılması süreci şu adımları içerir: 1. Teklif Aşaması: Anayasa değişikliği teklifi, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) üyeleri tarafından en az 330 milletvekilinin imzasıyla veya hükümet tarafından meclise sunulur. 2. Komisyon İncelemesi: Teklif, TBMM Anayasa Komisyonu'nda incelenir ve gerekli görülen değişiklikler yapılır. 3. Genel Kurul Görüşmesi: Komisyondan geçen teklif, TBMM Genel Kurulu'nda üç kez görüşülür ve her bir görüşme arasında en az bir gün süre olmalıdır. 4. Oylama: Değişiklik teklifi, Genel Kurul'da üye tam sayısının en az üçte ikisi (360 oy) tarafından kabul edilirse, referanduma sunulur. 5. Referandum: Genel Kurul'da kabul edilen teklif, 60 gün içinde referanduma sunulur. 6. Resmiyet Kazanma: Değişiklik, referandum sonucu veya TBMM'de gerekli çoğunluğun sağlanması ile Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girer.

2017 referandumunda Türkiye'nin yönetim sistemini değiştirecek anayasa değişikliği oylandı. Sonuçlar: - Evet: %51,43 oy oranı. - Hayır: %48,57 oy oranı. Referandumun ardından: - Anayasa değişikliği kabul edildi ve Türkiye'de başkanlık sistemine geçildi. - Başbakanlık makamı kaldırıldı. - Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun yapısında değişiklikler yapıldı.

"Milyonlarca Evet" şarkısı, 26 Şubat 2017 tarihinde AK Parti'nin 16 Nisan referandumu kampanyası kapsamında çıktı.

Türkiye'deki mevcut düzen, Cumhurbaşkanlığı-hükümet sistemi olarak adlandırılmaktadır. Bu sistemin temel özellikleri şunlardır: - Yürütme organı, Cumhurbaşkanı'na dayalıdır ve son kararı veren makamdır. - Bakanlar, fiilen Cumhurbaşkanı'na bağımlıdır ve sorumlulukları yoktur. - Yasama organının yetkileri budanmış olup, kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi Cumhurbaşkanı'ndadır. - Ekonomik ve bağımsız kurulların etkileri azalmıştır; bu kuruluşlar yürütme organının taleplerine uygun kararlar almaktadır. Ayrıca, uluslararası sistemde Türkiye'nin konumu da dönüşüm sürecindedir ve bu durum, dış politika ve güvenlik stratejilerini etkilemektedir.

2010 yılında Türkiye'de referandum, 1982 Anayasası'nda yapılan değişiklikleri halk oylamasına sunmak amacıyla gerçekleştirildi. Referandumda oylanan değişiklik paketi, Anayasa Mahkemesi ve Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun (HSYK) yeniden yapılandırılması, memura toplu sözleşme hakkı, askere sivil mahkeme yolunun açılması, kişisel verilerin korunması ve Yüksek Askeri Şura (YAŞ) kararlarının yargıya açılması gibi konuları içeriyordu.

Evet-hayır referandumu iki farklı tarihte yapılmıştır: 1. 12 Eylül 2010 tarihinde, Türkiye'de Anayasa değişiklikleri için bir referandum gerçekleştirilmiştir. 2. 16 Nisan 2017 tarihinde ise yine Anayasa değişiklikleri üzerine bir referandum yapılmıştır.

1961 Anayasası ve 1982 Anayasası'nın katılım oranları şu şekildedir: - 1961 Anayasası: Halk oylamasında katılım oranı %81 idi. - 1982 Anayasası: Referandumda katılım oranı %91,3 olarak gerçekleşmiştir.

Amasya mitingleri, cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi referandumu kapsamında ilk mitinglerin başlangıç noktası olarak seçilmiştir. Amasya mitinglerinin yapılma nedenleri arasında şunlar yer alır: - Tarihi önem: Amasya, 19 Mayıs 1919'da Mustafa Kemal Atatürk'ün İstiklal Mücadelesi'ni başlatmak için geldiği ve Amasya Genelgesi'ni yayınladığı şehirdir. - Halkın katılımı: Mitingler, farklı partilerden insanların bir araya gelerek milli iradeyi ve demokrasiyi vurgulamaları için düzenlenmiştir.

"No" filmi, 1988 yılında Şili'de gerçekleştirilen referandumu konu almaktadır. Filmde, diktatör Augusto Pinochet'in ülkeyi referandum oylamasına götürmesi ve muhalefet kanadının bu fırsatı değerlendirip onu alaşağı etmek için başlattığı "Hayır" odaklı reklam kampanyası anlatılmaktadır. Başrolde, parlak fikirli genç bir reklamcı olan René Saavedra yer almakta ve bu karakter, toplumsal dinamikleri harekete geçirerek halkın gözünü açmayı ve Pinochet iktidarını devirmeyi başarmaktadır.

16 Nisan 2017'deki referandumun sonunda, seçmenlerin %51,4'ü "Evet" oyu vererek Türkiye'nin yönetim sisteminin başkanlık sistemine geçmesine karar verildi.

Yarı doğrudan demokrasi çeşitleri şunlardır: 1. Referandum: Parlamento tarafından kabul edilen veya edilecek olan bir kanun metninin halkın onayına sunulması. 2. Halk Vetosu: Halkın, istenmeyen bir kanunu engellemek için referandum yapması. 3. Halk Teşebbüsü: Belli sayıda seçmenin imza toplayarak kanun yapılmasını istemesi. 4. Temsilcilerin Azli: Halkın, memnun olmadığı temsilcilerini görevden alması.

Referandumda Türkçe'de "halk oylaması" veya "plebisit" olarak adlandırılan bir oylama yapılır. Referandumun sonuçları, halkın çoğunluğunun oyuyla belirlenen kararı yansıtır ve bu karar genellikle doğrudan demokrasinin bir örneği olarak kabul edilir.

İrlanda Anayasası'nın değiştirilmesi, referandum yoluyla mümkündür. Değişiklik süreci şu adımları içerir: 1. Öneri: Anayasayı değiştirmek için bir yasa tasarısı, Dáil Éireann (Parlamentonun alt meclisi) tarafından sunulmalıdır. 2. Onay: Hem Dáil hem de Seanad (Parlamentonun üst meclisi) tarafından resmi olarak onaylanmalıdır. 3. Halk Oylaması: Değişiklik, referandumda seçmen tarafından onaylanmalıdır. 4. Başkanın İmzası: Değişiklik, Başkan tarafından imzalanıp kanun haline gelir. Anayasada yapılan değişiklikler için asgari katılım şartı olmaksızın, kullanılan oyların basit çoğunluğu yeterlidir.

Halk oylamasına sunulan kanunlara "referandum" veya "plebisit" denir.