Referandum

Referandumda "evet" ve "hayır" demek, farklı anlamlar taşıyabilir: Evet: İktidarın getirdiği değişikliklere onay vermek. Başkanlık sistemi gibi belirli bir yönetim modeline destek olmak. Mevcut siyasi iktidarın güven oylamasına katılmak. Hayır: Mevcut siyasi iktidarın politikalarına karşı çıkmak. Türkiye'nin anayasasına ve birliğine sahip çıkmak. "Açılım" gibi ayrıştırıcı projelere karşı durmak. Referandumlardaki "evet" ve "hayır" seçeneklerinin tam olarak ne anlama geldiği, sunulan anayasa paketine ve referandumların bağlamına göre değişebilir.

Türkiye'de 6 kez referandum yapılmıştır. Yapılan referandumlar ve tarihleri: 1. 9 Temmuz 1961. 2. 7 Kasım 1982. 3. 6 Eylül 1987. 4. 25 Eylül 1988. 5. 21 Ekim 2007. 6. 12 Eylül 2010. 16 Nisan 2017'de yapılan referandum ise 7. olarak sayılabilir, ancak bu kaynaklarda yer almamaktadır.

Referandum, genellikle şu durumlarda yapılır: Anayasa değişiklikleri. Siyasi kararların meşrulaştırılması. Ulusal egemenlik ve kimlik konuları. Uluslararası anlaşmalar. Yerel yönetim düzenlemeleri. Türkiye'de son referandum, 16 Nisan 2017 tarihinde gerçekleştirilmiştir.

Referandum, halkın doğrudan oy kullanarak önemli bir konuda karar vermesi için yapılır. Referandumun yapılma nedenlerinden bazıları şunlardır: Siyasi kararların meşrulaştırılması. Ulusal egemenlik ve kimlik konuları. Uluslararası antlaşmalar. Yerel yönetimle ilgili kararlar.

1979 İran referandumu, İran'da 30 ve 31 Mart 1979 tarihlerinde gerçekleştirilen ve halkın %98,2'sinin "evet" oyu vererek kabul ettiği bir İslam Cumhuriyeti yaratma referandumudur. Referandumda oy pusulası iki bölümden oluşuyordu; "evet" seçeneği yeşil renkte ve "hayır" seçeneği kırmızı renkteydi. Bazı siyasi partiler (Ulusal Demokratik Cephe ve İran Halkının Fedai Gerillaları Örgütü gibi) referandumu boykot ederken, Tudeh Partisi, Özgürlük Hareketi, Ulusal Cephe ve İslami Halk Cumhuriyeti Partisi gibi bazı partiler de "Khomeini'nin tercihinin dayatılması" gerekçesiyle itirazda bulundu. Referandumdan hemen önce devrime katılan İranlı gençleri onurlandırmak için oy verme yaşı 18'den 16'ya indirildi.

Referandum ile anayasa değişikliği şu şekilde yapılır: 1. Anayasa değişikliği teklifi: Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) üyeleri tarafından hazırlanır ve meclis başkanlığına sunulur. 2. Genel kurulda görüşme: Teklif, TBMM Genel Kurulu'nda iki kez görüşülür. 3. Referandum kararı: Eğer değişiklik teklifi 3/5 çoğunluktan az bir oyla kabul edilirse, halk oylamasına sunulur. 4. Halk oylaması: Referandumda geçerli oyların %50'nin 1 fazlası değişikliği kabul ederse, anayasa değişikliği yürürlüğe girer. Cumhurbaşkanı'nın rolü: Anayasa değişikliği kanunu, Cumhurbaşkanına gönderildiğinde, Cumhurbaşkanı değişikliği imzalayıp yürürlüğe sokabilir, meclise tekrar görüşülmek üzere geri gönderebilir veya halk oyuna sunabilir.

"Milyonlarca Evet" şarkısı, Alper Kış tarafından hazırlanmıştır.

"Milyonlarca Evet" şarkısı, 26 Şubat 2017 tarihinde AK Parti'nin 16 Nisan referandumu kampanyası kapsamında çıkmıştır.

Türkiye'deki mevcut düzen, Cumhurbaşkanlığı-hükümet sistemi olarak adlandırılmaktadır. Bazı özellikleri: Yürütme organı: Cumhurbaşkanı, sistemde tek kişilik yürütme organı olarak öne çıkar ve son karar merciidir. Yasama organı: Meclis'in yetkileri budanmış olup, hükümetin güvenoyu alması veya gensoru ile düşürülmesi gibi mekanizmalar yoktur. Yargı: Yürütme üzerinde etkili bir yargı denetimi bulunmamaktadır. Ekonomi: Merkez Bankası ve diğer özerk kurumların etkileri azalmış, ekonomi yürütme organının taleplerine göre şekillenmektedir. Bürokrasi: Liyakat sistemi bozulmuş, kariyer mesleklere atamalar sınav ve kademelerden geçmeden yapılabilmektedir.

2010 yılında Türkiye'de Anayasa'da yapılan değişiklikleri halk oylamasına sunmak amacıyla referandum yapılmıştır. Referandumla kabul edilen 26 maddelik değişiklik paketinde yer alan bazı yenilikler şunlardır: Anayasa Mahkemesinin üye sayısının artırılması; Yüksek Askeri Şura'nın ihraç kararlarına yargı denetimi getirilmesi; Askerlerin ağır cezalık suçlarda sivil mahkemelerde yargılanması; 12 Eylül darbecilerinin yargılanmasını engelleyen geçici 15. maddenin kaldırılması; Kamu Denetçiliği Kurumu'nun (ombudsmanlık) kurulması.

1960 ve 1982 anayasalarının katılım oranları şu şekildedir: 1961 Anayasası: 9 Temmuz 1961'de yapılan halk oylamasına katılım oranı %81 idi. 1982 Anayasası: 7 Kasım 1982'de yapılan halk oylamasına katılım oranı %91,3 oldu.

Türkiye'de yapılan "evet-hayır" referandumlarından bazıları ve tarihleri: 1961 Anayasası referandumu. 1982 Anayasası referandumu. Siyasi yasakların kaldırılması referandumu. Yerel seçimlerin erkene alınması referandumu. Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi referandumu. Anayasa değişikliği referandumu. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi referandumu.

"No" filmi, 1988 yılında Şili'de gerçekleştirilen referandumu konu almaktadır. Filmde, diktatör Augusto Pinochet'in ülkeyi referandum oylamasına götürmesi ve muhalefet kanadının bu fırsatı değerlendirip onu alaşağı etmek için başlattığı "Hayır" odaklı reklam kampanyası anlatılmaktadır. Başrolde, parlak fikirli genç bir reklamcı olan René Saavedra yer almakta ve bu karakter, toplumsal dinamikleri harekete geçirerek halkın gözünü açmayı ve Pinochet iktidarını devirmeyi başarmaktadır.

Yarı doğrudan demokrasi çeşitleri şunlardır: Halkoylaması (referandum). Halk vetosu. Halk teşebbüsü. Temsilcilerin azli. Yarı doğrudan demokrasi, İsviçre ve İtalya gibi ülkelerde uygulanmaktadır.

İrlanda Anayasası'nda değişiklik yapmak için şu adımlar izlenir: 1. Kanun Tasarısı Hazırlığı: Anayasa değişikliği önerisi, Temsilciler Meclisinde bir kanun tasarısı olarak başlatılır. 2. Parlamento Onayı: Tasarının her iki parlamento meclisi tarafından kabul edilmesi gerekir. 3. Referandum: Kabul edilen tasarı, referanduma sunulur. 4. Halkın Onayı: Değişiklik, referandumda halkın onayının çoğunluğuyla kanunlaşır. 5. Başkanın İmzası: Değişiklik, başkan tarafından imzalanana kadar yürürlüğe girmez. Anayasa değişiklikleri, genellikle kürtaj, boşanma ve Avrupa Birliği gibi tartışmalı konuları içerir.

Halk oylamasına sunulan kanunlara "referandum kanunu" veya "halkoylaması kanunu" denir. Ayrıca, anayasa değişikliğine ilişkin kanunlar için "Anayasa Değişikliklerinin Halkoyuna Sunulması Hakkında Kanun" kullanılır.

2018 yılında Türkiye'de yapılan referandum, 24 Haziran 2018 Cumhurbaşkanlığı ve Genel Seçimleridir. Bu seçimlerde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye'nin 12. cumhurbaşkanı seçilmiştir. Aynı gün yapılan genel seçimlerde ise AK Parti 295, CHP 146, MHP 49, HDP 67 ve İYİ Parti 43 milletvekili kazanmıştır.

İsviçre'de aşı sertifikası zorunluluğunun iptali için yapılan son referandum 28 Kasım 2021 tarihinde gerçekleşmiştir. Bir sonraki referandum tarihi hakkında mevcut belgelerde bilgi bulunmamaktadır. Ancak, İsviçre'de referandumların genellikle toplumsal veya siyasi taleplere bağlı olarak planlandığı göz önüne alındığında, yeni bir referandum olasılığı değerlendirilebilir.

Yunanistan'da kraliyet, 1974 yılında düzenlenen halk oylaması sonucunda sona erdi. Kraliyet karşıtlarının, Kral II. Konstantin'in cuntaya karşı yeterince direniş göstermediği ve yurtdışına kaçması gibi nedenlerle bu kararı desteklediği düşünülmektedir.

360 ile 400 oy arasında kalan anayasa değişikliği tekliflerinin referanduma sunulması zorunludur. Eğer değişiklik teklifi 400'ün üzerinde oy alırsa, referanduma sunulma zorunluluğu ortadan kalkar.