Anayasa

Devlet Güvenlik Mahkemesi (DGM) ve ağır ceza mahkemesi farklı mahkemelerdir. Ağır ceza mahkemesi, Türkiye'de ciddi suçlara bakmakla görevli olan özel bir mahkemedir ve genellikle cinayet, tecavüz gibi vakalarla ilgilenir. Devlet Güvenlik Mahkemesi (DGM) ise, 1961 Anayasası'na 1973 yılında eklenen bir maddeyle Türk hukuk sistemine girmiş, 1982 Anayasası'nda yeniden getirilmiş bir mahkemedir.

Anayasa ile yargı denetimi dışında tutulan bazı işlemler şunlardır: Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemler. Yüksek Askeri Şura kararları. Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu kararları. Sayıştay'ın kesin nitelikli kararları. Yüksek Seçim Kurulu kararları. Yüksek Hakem Kurulu kararları. Ayrıca, yasalarla getirilen sınırlamalar kapsamında yargı denetimi dışında tutulan işlemler: Bazı kanunlarda yer alan uyarma ve kınama cezaları. Sıkıyönetim komutanlarının işlemleri. İmtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerine ilişkin hakem kararları.

Anayasa Mahkemesi (AYM), ekolojik dengeyi gözetmek zorundadır çünkü Anayasa'nın 56. maddesi, çevreyi geliştirmenin, çevre sağlığını korumanın ve çevre kirlenmesini önlemenin devletin ve vatandaşların ödevi olduğunu belirtir. AYM, kararlarında çevre hakkını sadece insan merkezli değil, çevre merkezli bir hak olarak değerlendirir ve bu hakkı çevrenin kendisini de kapsayacak şekilde genişletir. Ancak, AYM'nin ekolojik dengeyi doğrudan politika belirleme düzeyinde sağlama görevi yoktur; daha çok, kamusal makamların konuya gereken özenle yaklaşıp yaklaşmadıklarını ve ilgili tüm menfaatleri gözetip gözetmediklerini değerlendirir.

Seçim tarihi, Anayasa’ya göre Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından seçimlerin erkene alınmasına yönelik bir karar alınması durumunda öne çekilebilir. 2023 yılında yapılan seçimlerin öne çekilmesinin üç nedeni ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından şu şekilde açıklanmıştır: 1. ÖSYM sınavları ile çakışma: 18 Haziran tarihinin üniversite sınav takvimiyle çatışması. 2. Hac dönemi: Bu tarihin, vatandaşların hac farizasını ifa etmek için mübarek topraklara gittiği bir döneme denk gelmesi. 3. Okulların tatili: İlk ve orta dereceli okulların tatile girmesi ve milyonlarca vatandaşın memleketlerine gitmek için yollara düşmesi.

Suçsuzluk karinesi, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 38. maddesinde düzenlenmiştir.

Avrupa'daki ilk yazılı anayasa, Polonya'ya aittir. Ancak, dünyada bilinen ilk yazılı anayasa, M.Ö. 1894 yılında kurulmuş olan Babil İmparatorluğu'na aittir.

Anayasal devlet, anayasanın, bireylerin dokunulmaz alanlarını korumak üzere, siyasal yönetim üzerinde etkili bir kısıtlayıcı olarak işlev gördüğü devlettir. Anayasal devletin özellikleri: Kuvvetler ayrılığı: İktidar tek bir organda toplanmaz, diğer organlar hükümetin gücünü dengeler. Temel hak ve özgürlükler: Devlet, bazı hak ve özgürlüklere dokunamaz. Hukukun üstünlüğü: Siyasi iktidar, kendisini bağlayan kurallara tabidir. Meşruiyet: Egemenlik, monarkın şahsı veya devletin yüce gücü değil, halkın kendisindedir. Anayasası olan her devlet anayasal devlet değildir.

Son 24 madde ifadesi, iki farklı bağlamda değerlendirilebilir: 1. İş Kanunu'nun 24. maddesi: Bu madde, işçinin haklı nedenlerle iş sözleşmesini feshedebileceği durumları düzenler. Bu durumlar üç başlık altında toplanmıştır: - Sağlık sebepleri: İşin işçinin sağlığı veya yaşamı için tehlikeli olması. - Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller: İşveren veya diğer işçilerin işçiye karşı yanlış bilgiler vermesi, cinsel tacizde bulunması gibi durumlar. - Zorlayıcı sebepler: İşçinin çalıştığı işyerinde işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebeplerin ortaya çıkması. 2. Anayasa'nın 24. maddesi: Bu madde, din ve vicdan hürriyetini düzenler.

Genel olarak devlet teşkilatı ile ilgili sorular şunlar olabilir: 1. Devletin Temel Organları: Devletin yasama, yürütme ve yargı organları nelerdir? 2. Merkezi İdare: Cumhurbaşkanlığının görevleri ve merkezi idarenin taşra teşkilatı nasıl yapılandırılmıştır? 3. Yerel Yönetimler: Mahalli idarelerin (yerel yönetimler) görevleri ve karar organlarının oluşumu nasıldır? 4. Kamu Kurumları: İdari, iktisadi, sosyal ve bilimsel kamu kurumları nelerdir ve ortak özellikleri nelerdir? 5. Devlet Teşkilatında Hiyerarşi: Hiyerarşik ilişki nedir ve hangi kurumlar arasında hiyerarşik bir yapı vardır? 6. Anayasa ve Devlet Kavramları: Anayasa'ya göre devletin nitelikleri ve temel ilkeleri nelerdir?

1923 yılında 1924 Anayasası yürürlüğe girmiştir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından 20 Nisan 1924 tarihinde kabul edilen bu anayasa, 20 Mayıs 1924'te yürürlüğe girmiştir.

Anayasa'da belirtilen mevzuat türleri şunlardır: 1. Anayasa: Devletin en temel hukuk kuralı kitabıdır ve diğer tüm yasaların ona uygun olması gerekir. 2. Kanunlar: Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından çıkarılan, toplumun günlük hayatını düzenleyen yazılı kurallardır. 3. Kanun Hükmünde Kararnameler (KHK): Olağanüstü durumlarda devletin hızlıca karar alması gerektiğinde kullanılan, kanun kadar bağlayıcı olabilen düzenlemelerdir. 4. Tüzükler: Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan, kanunların uygulanabilirliğini gösteren ve detaylandıran metinlerdir. 5. Yönetmelikler: Bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri tarafından çıkarılan, kanun ve tüzüklerin uygulanmasını sağlayan düzenleyici kurallardır.

Yeni anayasa ile gelecek bazı haklar şunlardır: 1. Yargı Bağımsızlığı ve Adil Yargılanma Hakkı: Hâkimler ve Savcılar Kurulu'nun denetim alanının genişletilmesi ve istinaf dairelerine bozma yetkisi verilmesi. 2. Sosyal Devlet İlkesi: Maddi durumu yetersiz olan kişilere verilen adli yardım hizmetleri için avukatlardan alınan vergi oranının düşürülmesi. 3. Çocuk Hakları: Çocukların dijital riskler, siber zorbalık ve internet bağımlılığından korunmasına yönelik çalışmaların artırılması. 4. Bilgi Edinme Hakkı: Vatandaşların yetkili makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne yazı ile başvurma hakkının genişletilmesi. 5. Sendikal Haklar: Çalışanların ve emeklilerinin toplu pazarlık ve grev dahil toplu eylem haklarının tam olarak düzenlenmesi.

Anayasa Mahkemesi (AYM) bireysel başvuru formu, Anayasa Mahkemesi'nin resmi internet sitesinden temin edilebilir. Formun örneği, Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün ekinde (EK-1) de bulunmaktadır. Ayrıca, başvuru formu 6/11/2018 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanmıştır. Formun güncel ve resmi versiyonuna ulaşmak için tek güvenilir kaynak, AYM'nin adresidir.

1982 Anayasası'na göre illerin idaresi yetki genişliği esasına dayanır.

Anayasa Mahkemesi'nde ilerlemenin olmaması, başvurunun kabul edilemezlik kararı almış olabileceği anlamına gelebilir. Bu karar, başvurunun Anayasa Mahkemesi tarafından incelenmeye alınmayacağını belirtir ve genellikle şu durumlarda verilir: Başvuru süresinin geçmiş olması; Yetkisiz başvuru yapılması; Aynı konuda daha önce karar verilmiş olması; Başvurunun açıkça dayanaktan yoksun olması. Anayasa Mahkemesi'nin kabul edilemezlik kararı, kesin bir karar niteliği taşır ve temyiz edilemez. Başvurunun durumu hakkında kesin bilgi almak için Anayasa Mahkemesi'nin ilgili organlarıyla iletişime geçilmesi önerilir.

Anayasa Mahkemesi'nin hak ihlali kararı vermesi durumunda, ilgili kişinin temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiği tespit edilir. Bazı özel sonuçlar: Yeniden yargılama: Tespit edilen hak ihlali bir mahkeme kararından kaynaklanmışsa, ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldırmak için dosya ilgili mahkemeye gönderilir. İlke ve esasların dikkate alınması: Anayasa Mahkemesi'nin ihlal kararlarında tespit edilen ilke ve esaslar, tüm idari ve yargı mercileri tarafından dikkate alınmalıdır. Hak ihlali kararlarının objektif etkisi, aynı konudaki benzer ihlallerin önlenmesi için gerekli tedbirlerin alınmasıdır.

Anayasa'nın 103. maddesi, cumhurbaşkanının göreve başlarken Türkiye Büyük Millet Meclisi önünde edeceği andı içerir: > "Cumhurbaşkanı sıfatıyla, Devletin varlığı ve bağımsızlığını, vatanın ve milletin bölünmez bütünlüğünü, milletin kayıtsız ve şartsız egemenliğini koruyacağıma, Anayasaya, hukukun üstünlüğüne, demokrasiye, Atatürk ilke ve inkılâplarına ve laik Cumhuriyet ilkesine bağlı kalacağıma, milletin huzur ve refahı, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde herkesin insan haklarından ve temel hürriyetlerinden yararlanması ülküsünden ayrılmayacağıma, Türkiye Cumhuriyetinin şan ve şerefini korumak, yüceltmek ve üzerime aldığım görevi tarafsızlıkla yerine getirmek için bütün gücümle çalışacağıma Büyük Türk Milleti ve tarih huzurunda, namusum ve şerefim üzerine andiçerim". Anayasa'nın 104. maddesi, cumhurbaşkanının görev ve yetkilerini düzenler: > "Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir. Cumhurbaşkanı, Devlet başkanı sıfatıyla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil eder; Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını temin eder". Ayrıca, 21/1/2017 tarihli ve 6771 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikle, cumhurbaşkanının yasama ile ilgili bazı yetkileri de bu maddede belirtilmiştir.

Gürcistan Anayasası, 1995 yılından itibaren birkaç kez önemli değişikliklere uğramıştır. Belirli değişiklikler şunlardır: - 2010 yılında cumhurbaşkanının yetkileri sınırlandırılmıştır. - 2018 yılında ise yeni bir reformla parlamenter sistem güçlendirilmiştir.

Anayasa'nın 90. maddesi, temel hak ve özgürlüklere ilişkin uluslararası anlaşmalarla kanunlar arasında uyuşmazlık durumunda uluslararası anlaşma hükümlerinin esas alınmasını sağlamak amacıyla 7 Mayıs 2004 tarihinde değiştirilmiştir. Bu değişikliğin genel gerekçesi, "ölüm cezasının kaldırılması ve insan haklarının korunması" gibi nedenlerle Avrupa Sözleşmesi'ne uyum sağlama ihtiyacı olarak belirtilmiştir. Ancak, bu değişiklik sonrasında da madde ile ilgili tartışmalar devam etmiş, özellikle hangi uluslararası anlaşmaların temel hak ve özgürlüklere ilişkin olduğu konusunda farklı görüşler ortaya çıkmıştır.

Anayasa kitapçığı krizi, 19 Şubat 2001 tarihinde Milli Güvenlik Kurulu (MGK) toplantısında Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer ile Başbakan Bülent Ecevit arasında yaşanan olaydır. Sezer, Ecevit'e dönerek Anayasa kitapçığını fırlatmış ve aralarında şu diyalog geçmiştir: Sezer: "Anayasa'yı bilmiyorsunuz, bu sözleri söylüyorsunuz." Ecevit: "Konuşmanız bitti mi?" Sezer: "Hayır, bitmedi." Sezer: "Bu yoksul halkın bankalarda 12 milyar doları gitti?" Sezer: "Alın, okuyun o zaman." Bu olayın ardından Ecevit, toplantıyı terk etmiş ve Türkiye tarihinin en ağır ekonomik krizlerinden biriyle karşı karşıya kalmıştır. Anayasa kitapçığı krizinin bazı sonuçları: Borsa endeksi düşmüş, repo faizleri yükselmiş, döviz kurları ve faizler tırmanışa geçmiştir. 19 banka batmış, 100 binden fazla iş yeri kapanmış, işsizlik artmıştır. 2001 yılı sonunda kamunun faiz harcamaları toplam vergi gelirlerinin %92,3'üne ulaşmıştır.