Akarsular

Menderes, akarsuların özelliğidir. Menderesli akarsular, geniş çengelli büklümlere sahip, tek dolambaçlı bir kanaldan oluşur. Türkiye'de menderesleriyle bilinen akarsular arasında Büyük Menderes Nehri, Küçük Menderes Nehri, Gediz Nehri, Sakarya Nehri ve Çukurova bulunur.

Akarsuların aşındırarak içinde aktığı, sürekli inişi olan uzun çukurluklara vadi denir. Vadi tipleri: Çentik (V biçimli) vadi. Boğaz (yarma) vadi. Kanyon vadi. Tabanlı vadi.

Karadeniz Bölgesi'nde 42 adet akarsu bulunmaktadır. Başlıca akarsular: Kızılırmak; Yeşilırmak; Bartın Çayı; Filyos Çayı; Çoruh Nehri.

Doğu Karadeniz Bölgesi'nin önemli akarsuları şunlardır: Çoruh Nehri. Kelkit Çayı. Fırtına Deresi. Sera Çayı. Ayrıca, Doğu Karadeniz Bölgesi'nde Solaklı Çayı, Yomra, Değirmendere gibi akarsular da bulunmaktadır.

Ordu'da bulunan bazı akarsular: Melet Irmağı. Çamaş Irmağı. Gölköy Deresi. Turnasuyu Deresi. Bolaman Irmağı. Elekçi Deresi. Civil Deresi. Akçaova Irmağı. Ilıca Irmağı. Akçay. Bunların dışında, irili ufaklı birçok akarsu da Ordu'nun çeşitli noktalarından akar.

Ege Bölgesi'nde çok akarsu bulunmasının nedeni, bölgenin yer şekillerinin yapısıdır. Ege Bölgesi'nde akarsular, horst (dağ) ve graben (çöküntü ovası) oluşumunun en fazla olduğu bölgede yer alır. Ayrıca, Ege Bölgesi'nin sularının büyük bir kısmı Ege Denizi’ne dökülür.

Karadeniz'i besleyen en önemli akarsular şunlardır: Kızılırmak. Yeşilırmak. Çoruh Nehri. Ayrıca, Bartın Çayı, Filyos Çayı (Yenice Irmağı) ve Sakarya Nehri de Karadeniz'e dökülen önemli akarsular arasındadır.

Ege Bölgesi'nde bulunan bazı akarsular: Büyük Menderes Nehri; Küçük Menderes Nehri; Gediz Nehri; Bakırçay Nehri; Sakarya Nehri; Susurluk Nehri. Ayrıca, Ege Bölgesi'nde Meriç Nehri de bulunmaktadır, ancak bu nehir kaynağını Türkiye dışından alır ve Türkiye sınırları içinde Ege Denizi'ne dökülür.

Denge profiline ulaşmış bir akarsuyun özellikleri: Yatak eğimi çok daha azdır. Aşındırma artık azalmıştır, biriktirme daha çok olur. Akış hızı daha yavaştır. Ulaşım ve taşımacılık rahat bir şekilde yapılabilir. Enerji potansiyeli çok daha azdır. Derine aşındırma etkisi yoktur, aşındırma yana doğru olur. Eğim kırıkları, şelale, dev kazanı gibi durumlar görülmez.

Dereden büyük, ırmaktan küçük akarsuya çay denir. Bu sınıflandırma, akarsuyun uzunluğu, genişliği ve taşıdığı su miktarına göre belirlenir.

Süperimpoze (epijenik) drenaj, akarsuların altındaki kıvrım ve faylardan genç olduğu bir drenaj şeklidir. Bu tür drenajda, akarsular akış yollarını yeni jeolojik şartlara doğrudan uyumlu hale getiremez. Süperimpoze drenaj, aynı zamanda bir bölgedeki suyun etkili bir şekilde tahliye edilmesi işlemi olan drenaj sistemleriyle de ilgili olabilir. Ancak, bu bağlamda süperimpoze drenaj hakkında bilgi bulunmamaktadır.

Düzce'ye su, çeşitli kaynaklardan gelmektedir: Uğur Suyu: Düzce içme suyu şebekesinin ana kaynaklarından biridir. Bıçkı Deresi: Düzce'nin içme suyu kaynakları arasında yer alır. Fındıklı Aksu ve Gürcü Asar Deresi: Düzce'nin içme suyu kaynaklarını çeşitlendiren diğer kaynaklardır. Ayrıca, Düzce'de su kaynakları arasında Efteni Gölü, Küçük Melen, Asar, Aksu ve Büyük Melen akarsuları da bulunmaktadır. Düzce'nin içme suyu sorununu kalıcı olarak çözmek amacıyla, DSİ tarafından Uğursuyu deresi üzerine 2 adet regülatör, 1 adet terfi merkezi ve depo ile yaklaşık 7000 metre uzunluğunda isale hattı inşa edilmiştir.

Çark Suyu, Sapanca Gölü'nün fazla sularını tahliye eden bir akarsudur. Sapanca Gölü'nden çıkışı sonrası, yaklaşık 4 km içinde yerleşim yerlerine ulaşır ve Tarihi Beşköprü'nün yanından geçerek Adapazarı'na girer. Gölden çıktıktan sonra, sırasıyla Elmalı Deresi, Söğüt Deresi ve Kocadere'yi alır.

Derine ve yanal aşındırma, akarsuların yataklarını kazarak ve kopardığı parçacıkları taşıyarak yaptığı iki temel aşındırma türüdür. Derine aşındırma. Yanal aşındırma. Akarsular, akışa geçtikleri yatak içinde üç şekilde aşındırma yaparlar: 1. Kimyasal aşındırma. 2. Fiziksel (mekanik) aşındırma. 3. Geriye aşındırma.

Türkiye'nin en büyük akarsuyu Kızılırmak'tır. Özellikleri: Uzunluk: 1355 km. Kaynak: Sivas'ın İmranlı ilçesinde yer alan Kızıldağ'ın etekleri. Döküldüğü yer: Samsun'un Bafra ilçesi. Havza: 78.000 km². Rejim: Yağmur ve kar sularından dolayı düzensizdir. Kullanım: Tarım arazilerinin sulama faaliyetlerinde ve enerji üretiminde kullanılır.

Çentik vadiler, akarsuların kaynak kısımlarında sert arazilerde oluşur. Bazı örnekler: Kızılırmak, Yeşilırmak, Seyhan, Ceyhan, Fırat ve Dicle nehirlerinin belirli bölgelerinde. ABD ve İskoçya gibi farklı coğrafyalarda da çentik vadiler bulunur.

İzmir'in fiziki haritası, dağlar, ovalar, su kütleleri ve yarımadalar gibi coğrafi özellikleri göstermektedir. İzmir'in fiziki haritasını içeren bazı kaynaklar: harita.gov.tr. tr.pinterest.com. harita.gen.tr.

Akarsuların oluşturduğu taraçalar, akarsuların hem aşındırma hem de biriktirme faaliyetleri ile şekillenir. Aşındırma, akarsuyun eğimin azaldığı yerlerde dirençli olan yerleri az, yumuşak olan yerleri ise daha çok aşındırması sonucu oluşur. Biriktirme, akarsuyun gücünün azalması ve eğimin azalması gibi faktörlerle başlar. Bu nedenle, taraçalar hem dış kuvvetlerin aşındırma hem de biriktirme süreçlerinin birlikte etkisiyle ortaya çıkar.

Bursa'daki bazı göller: İznik Gölü. Ulubat Gölü (Apolyont). Dalyan Gölü. Eşsiz manzaralarıyla dikkat çeker. Arapçiftliği Gölü. Aynalı Göl (Uludağ). Bursa'daki bazı akarsular: Nilüfer Çayı. Gökdere. Kestel Çayı. Mustafakemalpaşa Çayı.

Bulmacalarda akarsu çeşitlerinin sorulabileceği bazı yanıtlar şunlardır: Sürekli akarsular. Süreksiz (mevsimlik) akarsular. Örgülü akarsular. Alüvyal tabanlı vadiler (taşma ovaları). Ayrıca, bulmacalarda akarsu çeşitlerinin sorulabileceği diğer yanıtlar için aşağıdaki kaynaklara başvurulabilir: evrimagaci.org; milliyet.com.tr.