YerŞekilleri

Dünyanın en büyük yer şekli konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Pasifik Okyanusu. Grönland. Yeryüzü şekli, Dünya'nın veya diğer gezegen cisimlerinin katı yüzeyinin doğal veya yapay bir özelliği olarak tanımlanır. Bu nedenle, en büyük yer şekli kavramı, farklı kriterlere göre değişebilir.

Türkiye'nin yer şekillerini anlatan bir şiir örneği: Türkiye'm Güzel denizleriyle, dağlarıyla, Ovalarıyla, yaylalarıyla, şehirleriyle Köprüleriyle, taşlarıyla, yollarıyla, Güzel özellikleriyle TÜRKİYE’M. Güzel kuşlarıyla, böcekleriyle, Neşesiyle, çiçekleriyle, bitkileriyle Meyveleriyle, sebzeleriyle, insanlarıyla Güzel Türkiye’m. Uzunca yürüdüm yollarında Deresinden köprüsünden geçtim Dağlarından akan pınarlarında Buz gibi akan sularını içtim. Türkiye zümrütten yeşil Göllerinden, ırmaklarından geçtim Dağlar, ovalar, ormanlar yemyeşil Türkiye’mi yıldızlara bakarak seçtim. Türkiye denizlerin ne güzel Denizlerinin üzerinden geçtim Türkiye şehirlerin ne güzel Türkiye körfezlerinde güzelliği seçtim. Türkiye tarihi eserlerine hayran kaldım Öyle güzelsin ki güzel Türkiye. Dünya’yı dolaştım, seni seçtim, Türkiye. Mustafa Cemil Dirier

Rüzgarın oluşturduğu yer şekillerinin Türkiye'de az olmasının nedeni, ülkemizin Orta (ılıman) Kuşak'ta yer almasıdır. Rüzgarın etkili olabilmesi için kurak ve yarı kurak bölgeler, fiziksel (mekanik) çözülmenin yaygın olması, zeminde kum, çakıl ve toz gibi gevşek malzemelerin bulunması ve arazinin bitki örtüsü bakımından fakir olması gerekir. Ayrıca, Türkiye'de çöl alanı olmadığından çöllere özgü birçok yer şekli de görülmez.

Erozyonun en çok oluşturduğu yer şekli hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, erozyonun oluşturduğu bazı yer şekilleri şunlardır: Ihlara Vadisi: Hasandağı Volkanından püsküren lavların akarsu aşındırması sonucunda oluşmuştur. Melendiz Çayı: Milyonlarca yıllık bir sürecin sonunda, 14 kilometre uzunluğunda ve yüksekliği yer yer 110 metreye ulaşan kanyon görünümlü bir vadi meydana getirmiştir. Erozyon, ayrıca verimli delta ve kıyı ovalarının oluşumuna da katkıda bulunur.

Buzulların oluşturduğu bazı yer şekilleri: Buzultaş (moren). Drumlin. Buzul vadisi. Aret ve buzul boynuzu. Hörgüçkaya. Fiyord. Kame ve esker. Kettle veya söl.

Rüzgar, aşağıdaki yer şekillerini aşındırır: Mantarkaya (şeytan masası). Tafoni. Şahit kaya. Yardang. Hamada (çöl kaldırımı). Ayrıca, rüzgarların aşındırma yoluyla oluşturduğu diğer yer şekilleri arasında tanık tepe, tani, barkan, lösler ve kum yığınları da bulunur.

Coğrafyada "kabarma" terimi farklı bağlamlarda farklı anlamlara gelebilir: Zemin kabarma. Kabartma yöntemi. Deniz kabarma. Rölyef (kabartma).

Doğal faktörlere üç örnek: 1. İklim. 2. Yer şekilleri. 3. Su kaynakları. Ayrıca, bitki örtüsü ve enerji kaynakları da doğal faktörler arasında yer alır.

Tafoni ve mantar kaya aynı değildir, ancak oluşum süreçleri benzerdir. Mantar kaya, rüzgârın kayaların alt kısmını aşındırması sonucu oluşur; bu süreçte kaidesi incelir ve üstü genişler. Tafoniler genellikle kurak ve yarı kurak bölgelerde, örneğin Hindistan'daki Thar Çölü, Ürdün'deki Petra Kenti ve Amerika'nın Kaliforniya bölgesinde bulunur.

10. sınıf coğrafya dersinde yer şekilleri arasında şunlar bulunur: Dağlar. Platolar. Ovalar. Ayrıca, dalga ve akıntıların oluşturduğu yer şekilleri de bu kapsamda ele alınır: Falez (yalıyar). Kıyı aşınım düzlüğü. Doğal köprüler. Kumsal (plaj). Kıyı oku. Kıyı kordonu (kıyı seti). Lagün (kıyı set gölü, deniz kulağı). Tombolo (saplı ada). Bu konular, "Türkiye'deki Ana Yer Şekillerinin Temel Özellikleri ve Dağılışları" başlığı altında değerlendirilir.

4. sınıf düzeyinde yer şekillerinin nasıl oluştuğuna dair bazı bilgiler şu şekildedir: Dağlar: Yer kabuğundaki hareketler ve plakaların çarpışması sonucu oluşur. Vadiler ve kanyonlar: Suyun ve rüzgarın etkisiyle oluşur. Platolar ve ovalar: Platolar, genellikle yer kabuğunun yükselmesiyle oluşur. Yeryüzü şekilleri: Rüzgar, su, volkanik patlamalar gibi doğal etkenler de yeryüzü şekillerinin oluşumunda etkilidir. Daha detaylı bilgi için aşağıdaki kaynaklar kullanılabilir: turuncusinif.com; ilkokuldan.com.tr; alonot.com.

EKPSS coğrafya yer şekilleri arasında şunlar bulunmaktadır: Dağlar: Türkiye'deki dağlar kıvrılma, kırılma ve volkanizma sonucunda oluşmuştur. Ovalar: Türkiye'deki ovalar tektonik, volkanik, karstik ve lav platoları olarak sınıflandırılır. Platolar: İç Anadolu Bölgesi plato bakımından en zengin bölgedir. Göller: Türkiye, akarsu ve göl bakımından zengin bir ülkedir. Ayrıca, Türkiye'nin yer şekillerinin oluşumunda jeolojik zamanlar önemli bir rol oynamıştır.

10. sınıf coğrafya ders kitabının 121. sayfasında farklı yayınevlerine ait çeşitli içerikler bulunmaktadır: MEB Yayınları: Bu yayınevine ait kitapta, 121. sayfada "Coğrafya" ders kitabının cevapları yer almaktadır. Tutku Yayınları: Bu yayınevine ait kitapta, 121. sayfada göl türlerinin oluşum şekilleriyle ilgili sorular ve Türkiye'deki akarsuların özellikleriyle ilgili yargılar bulunmaktadır. Gün Yayıncılık: Bu yayınevine ait kitapta, 121-130. sayfalar arasında "Türkiye'de Toprak Kullanımı" konusu yer almaktadır. Ekoyay Yayıncılık: Bu yayınevine ait kitapta, 121. sayfa cevapları bulunmaktadır.

Kayaçlar, yer şekillerinin oluşumunda ve gelişiminde önemli bir rol oynar. Bazı etkiler: Dağ oluşumu: Magmatik ve metamorfik kayaçlar, dağ sıralarının temelini oluşturur. Vadi ve ova şekilleri: Sedimanter kayaçlar, suyun etkisiyle kolayca aşındırılabilir ve derin vadiler ya da geniş ovalar meydana gelebilir. Karstik arazi şekilleri: Kireç taşı gibi kayaçlar, suyun etkisiyle erir ve dolin, uval, polye gibi karstik şekillerin oluşmasına yol açar. Erozyon ve aşındırma: Kayaçların dayanıklılığı, erozyon ve aşındırma süreçlerini belirler. Volkanik etkinlikler: Bazalt ve andezit gibi magmatik kayaçlar, lav akıntıları ve volkanik patlamalar sonucu lav platosu veya krater gibi şekillerin oluşmasına neden olur.

Sander düzlükleri ve drumlin tepeleri, buzulların oluşturduğu yer şekilleridir. Sander düzlükleri. Drumlin tepeleri. Sander düzlükleri ve drumlin tepelerinin oluştuğu bazı bölgeler şunlardır: Svalbard; Kerguelen Adaları; İzlanda; Avrupa (İzlanda, İngiltere, İrlanda); Danimarka, Grönland, Finlandiya; Kuzey Amerika.

Ege Bölgesi'nde dağların kıyıya dik uzanması, jeolojik ve coğrafi özelliklerle ilişkilidir. Levha tektoniği: Ege Denizi'nin bulunduğu bölge, Afrika ve Avrasya levhalarının çarpışma bölgesinde yer alır. Erozyon: Rüzgar, yağmur ve nehirler, dağları aşındırarak dik yamaçlar ve derin vadiler oluşturmuştur. Coğrafi konum: Ege kıyıları kuzey-güney doğrultusunda uzandığı için dağlar denize dik olarak uzanır. Bu durum, Ege Bölgesi'nin iklimini, bitki örtüsünü ve yerleşim desenlerini etkiler.

EKPSS'de yer şekilleri konusu, genellikle Türkiye'nin coğrafi şekilleri bağlamında ele alınır ve şu başlıklar altında işlenebilir: Dağlar: Kıvrım, kırık ve volkanik dağlar; oluşumları ve dağılımları. Ovalar: Türkiye'deki önemli ovalar ve oluşumları. Platolar: Oluşum türlerine göre platolar. Göller: Göllerin oluşum türleri ve Türkiye'deki bazı göller. Bu konular, EKPSS coğrafya derslerinde yer almakta olup, detaylı bilgi için aşağıdaki kaynaklar kullanılabilir: YouTube: "Türkiye'nin Yer Şekilleri-1 Dağlar, Ovalar, Platolar ve Göller EKPSS Coğrafya" videosu. orgm.meb.gov.tr: EKPSS için coğrafya konu anlatımı. Quizlet: EKPSS coğrafya flash kartları.

Barkan ve lös arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Barkan: - Tanım: Çöllerde rüzgârların taşıdıkları kumları biriktirmesi sonucunda oluşan, hilal şeklindeki kum tepeleridir. - Özellikler: Barkanların açık ucu, rüzgârın estiği yönü gösterir. - Dağılım: Özellikle Orta Asya çöllerinde yaygındır. 2. Lös: - Tanım: Rüzgârların taşıdıkları ince kumları ve tozları bir yerde biriktirmesiyle oluşan kalın toprak örtüsüne denir. - Özellikler: Lösler, taşınmış topraklar oldukları için bulundukları bölgelerin iklimi hakkında bilgi vermezler. - Dağılım: Genellikle yarı kurak bölgelerde ve İç Anadolu gibi rüzgâr etkisinin belirgin olduğu alanlarda görülür. Özetle, barkanlar çöllerde rüzgâr biriktirmesi sonucu oluşan kum tepeleri iken, lösler rüzgârların taşıdığı ince kum ve tozların birikmesiyle oluşan toprak örtüleridir.

9. sınıf coğrafya dersinde yer şekillerinin gösterilmesinde kullanılan yöntemler şunlardır: İzohips (eş yükselti eğrisi) yöntemi. Renklendirme yöntemi. Kabartma yöntemi. Gölgelendirme yöntemi. Tarama yöntemi. Ayrıca, yer şekillerinin gösteriminde kullanılan bazı terimler: Vadi. Sırt. Çukur. Tepe. Falez ve şelale. Boyun. Delta ve haliç.

Yüzey volkanizması sonucu oluşan yer şekillerinden bazıları şunlardır: Volkan konileri. Krater. Kaldera. Maar. Tüf tabakası. Lav düzlükleri. Volkanik platolar.