Kayaçlar

Hayır, kireç taşı volkanik bir kayaç değildir. Kireç taşı, kalsiyum karbonattan oluşan bir tortul kayaçtır.

Tüf, volkanik patlamalar sonucu oluşan, piroklastik kayaçlardan biridir. Tüfün bazı kullanım alanları: İnşaat ve yapı malzemeleri: Düşük yoğunluklu yapı malzemesi, tuğla ve kaplama malzemesi olarak kullanılır. Peyzaj ve bahçe düzenlemesi: Toprak yapısını iyileştirmek ve dekoratif amaçlı kullanılır. Filtrasyon ve su arıtma: Gözenekli yapısı nedeniyle filtre malzemesi olarak kullanılır. Sanat ve takı: Heykel ve diğer sanatsal eserlerde, ayrıca takı yapımında kullanılır. Tüf, hafif, gözenekli ve kolay işlenebilen bir yapıya sahiptir.

Kireçtaşı, tortul (sedimenter) kayaçlar grubuna girer.

Tafonik şekiller, özellikle Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğü yerlerde ve yarı kurak alanlarda sıklıkla görülür. Bazı örnekler: Kapadokya, Türkiye'de tafoni oluşumlarına ev sahipliği yapar. İtalya, İspanya, Türkiye, Yunanistan ve Kuzey Afrika gibi bölgelerde de tafonilere rastlanır. Kaliforniya kıyıları ve Antarktika'da da bu oluşumlar bulunur. Kireçli Burnu, Zonguldak'ta tafoni kayaları gözlemlenebilir. Tafoniler, ayrıca gelgit alanları ve kurak çöllerde de çok miktarda bulunur.

Yer kabuğunu oluşturan üç temel kayaç türü şunlardır: 1. Magmatik (Püskürük) Kayaçlar: Magmanın yer içinde, yeryüzünde veya yeryüzüne yakın derinliklerde soğuyarak katılaşmasıyla oluşurlar. 2. Tortul (Sedimenter) Kayaçlar: Kayaların aşındırılması sonucu oluşan kırıntıların birikmesiyle meydana gelirler. 3. Başkalaşım (Metamorfik) Kayaçlar: Katılaşım ve tortul kayaların yüksek sıcaklık ve basınç altında kalarak başkalaşmasıyla oluşurlar.

Karstlaşma, çözünebilir kayaçlarda görülür. Bu kayaçlar şunlardır: Karbonatlı kayaçlar: Kireçtaşı, dolomit, dolomitik kireçtaşı ve bunlarla çimentolanmış kumtaşı ve konglomeralar. Sülfatlı kayaçlar: Jips ve çimentolanmış kumtaşı, konglomeralar. Tuzlar: NaCl, KCl gibi. Türkiye'de karstik şekiller, özellikle kalkerin yaygın olduğu Orta ve Batı Toroslarda, Teke Yarımadası, Göller Yöresi ve Taşeli Platosu'nda görülür.

Metamorfiks, "kayaç biçiminde değişim" anlamına gelen metamorfizma sürecini ifade eder. Metamorfizma, magmatik veya tortul kayaçların basınç, sıcaklık gibi çeşitli etkilerle değişime uğraması sonucu oluşur. Metamorfik kayaçlara örnek olarak mermer, gnays, şist ve kuvarsit verilebilir.

Üç çeşit kayaç: 1. Magmatik (Püskürük) Kayaçlar: Magmanın yer içinde, yeryüzünde veya yeryüzüne yakın derinliklerde soğuyup katılaşmasıyla oluşur. 2. Tortul (Sedimenter) Kayaçlar: Kayaların aşınıp, akarsu, rüzgar, buzul gibi etkilerle taşınarak birikmesiyle meydana gelir. 3. Başkalaşım (Metamorfik) Kayaçlar: Magmatik ve tortul kayaçların sıcaklık, yüksek basınç gibi etkilerle değişikliğe uğramasıyla oluşur.

Hayır, çakıl ve kum aynı şey değildir. Kum, bölünmüş kaya ve mineral parçacıklarından oluşan granül bir malzemedir. Kum ve çakıl arasındaki bazı farklar: Tane boyutu: Kum, 0.063-2 mm arasında tane boyutuna sahipken, çakılın tane boyutu 2-18 mm arasındadır. Kullanım alanı: Kum, beton, sıva, harç gibi alanlarda kullanılırken; çakıl, beton üretimi, drenaj sistemleri ve peyzaj düzenlemelerinde kullanılır.

Karstizm, kireçtaşı gibi çözünebilir kayaçların çözünmesi ve aşınması süreçlerini ifade eden genel bir terimdir. Karstifikasyon ise suyun asitlenmesi yoluyla kayaçların çözünmesi sürecidir. Karstlaşma, suyun asitlenmesi (karstifikasyon) sonucunda oluşan karstik şekiller için kullanılan bir terimdir.

Kayalıklar, magmatik, tortul ve metamorfik kayaçlardan oluşabilir. Magmatik kayaçlar, yer içinde veya yeryüzünde magmanın soğuyup katılaşmasıyla oluşur. Tortul kayaçlar, kayaların aşınıp birikmesiyle meydana gelir. Metamorfik kayaçlar, yüksek sıcaklık ve basınç altında diğer kayaçların değişime uğramasıyla oluşur.

Uvalanın oluşumu için kalker (kireç taşı), jips ve kaya tuzu gibi suda kolay çözünebilen kimyasal tortul kayaçlar gereklidir. Uvala, karstik bölgelerde, asitli suların erozyon etkisiyle oluşan geniş bir çukurluk veya çöküntüdür.

Tufa kayaçları, kalsiyum ve bikarbonatça zengin suların bir çatlak, yarık, aktif fay hattı veya akarsu boyunca karbonatı çökeltmesi sonucu oluşur. Tufa oluşum süreci: Yeraltısuyu yükselmesi. Basınç düşmesi ve CO2 kaybı. Kalsiyum karbonat çökelimi. Tufa oluşumunda etkili olan bazı faktörler: Sıcaklık. Akış hızı. CO2 buharlaşma hızı. İyon taşıma mekanizmaları. Bitki büyümesi ve hayvan yuvaları. Tufa, meteojen (serin, ılıman ve yarı kurak bölgeler) ve termojen (jeotermal olarak ısıtılmış sıcak kaynaklar) olarak iki ana kategoriye ayrılır.

Mikrolitler, genellikle çakmaktaşı veya çört gibi taşlardan yapılır. Jeolojik anlamda mikrolit, aynı zamanda magmatik kayaçlarda, özellikle bazalt gibi türlerde de bulunabilir. Mikrolitlerin, volkanik cam içeren kayaçlarda yaygın olarak mikrolit dokuları oluşturduğu ve bu dokuların pilotaksitik, intersertal, hyalopilitik ve vitrofirik gibi isimlerle anıldığı bilinmektedir.

Başkalaşım kayaçları (metamorfik kayaçlar), magmatik ve tortul kayaçların yüksek sıcaklık ve basınç etkisiyle değişime uğraması sonucu oluşur. Bazı başkalaşım kayaçları: Mermer: Kalker veya mercan kayaçlarının başkalaşımı sonucu oluşur. Gnays: Granitin başkalaşıma uğramasıyla oluşur. Şist: Killerin başkalaşmasıyla oluşur. Kuvarsit: Kum taşlarının başkalaşımıyla oluşur. Hornfels: Seramik ve kil kayaçlarının başkalaşımıyla oluşur. Başkalaşım kayaçları, yapraklanmalı ve yapraklanmasız olarak iki farklı doku gösterebilir.

Yer kabuğunu oluşturan parçalar şunlardır: Granitik yer kabuğu (sial). Bazaltik yer kabuğu (sima). Yer kabuğunun kalınlığı, bulunduğu bölgeye göre farklılık gösterir.

Kum, granit, bazalt, kireçtaşı veya kuvars gibi kayaçların doğal olarak aşındırılmasıyla oluşur. Kayaçların doğal şartlardan dolayı ufalanması ve yoğunluklarından dolayı bir yerde birikmesi sonucu eski çökellerde silis oranı %90 ve üzerine çıkabilmektedir. Kum oluşumunda en yaygın kayaç ise granittir. Ayrıca, plaser yataklardan da kum üretilmektedir.

Kayaç, bir veya birden fazla mineralin bir araya gelmesiyle oluşan mineral topluluğudur. Kayaçlar, oluşumları sırasındaki doğal ortamı yansıtan belgeler olarak kabul edilir ve yer kabuğunun jeolojik gelişimini izler. Üç ana kayaç türü vardır: 1. Magmatik (Püskürük) Kayaçlar: Magma veya lavın soğumasıyla oluşur. 2. Tortul Kayaçlar: Kayaların parçalanması ve bu parçaların birikmesiyle meydana gelir. 3. Başkalaşım (Metamorfik) Kayaçlar: Yüksek sıcaklık ve basınç altında diğer kayaçların değişime uğramasıyla oluşur.

Kiltaşı, ince taneli kilin zamanla kat kat yığılması sonucu meydana gelen bir tortul kayaçtır. Kiltaşının oluşumunda rol oynayan bazı mineraller şunlardır: Mika. Talk. Literatürde bu taşlar kiltaşı olarak değil, şeyl (shale) olarak geçmektedir.

Kayaçlardaki çiziklerin yönünü belirlemek için, çiziklerin genellikle düz ve aynı yöne doğru olduğunu gözlemlemek gerekir; bu, buzulun yokuş aşağı akışını gösterir. Kayaçlardaki çiziklerin yönünü bulmak için doğrudan bir yöntem belirtilmemiştir. Ancak, buzulların kayalar üzerindeki etkisi hakkında bilgi mevcuttur: Buzullar hareket ettikçe, alt kısımları kum ve küçük taşları toplar; sabit bir kayanın üzerinden geçerken bu taneler, temel kaya yüzeyini silerek çiziklere neden olur. Daha fazla bilgi için bir jeolog veya ilgili bir uzmana danışılması önerilir.