Tümdengelim

Diyalektik akıl yürütme yöntemleri şunlardır: Tez, antitez ve sentez: Diyalektik, bir konuyu tez ve antitez üzerinden ele alıp, bu karşıt görüşleri sentezleyerek sonuca varma yöntemidir. Soru ve yanıt: Platon'a göre diyalektik, uygun sorular ve yanıtlar aracılığıyla tartışma tekniği olarak kullanılır. Karşıtlıkları kullanma: Diyalektik, karşıt fikirleri kullanarak gerçeği araştırma ve doğrulama ulaşma yöntemidir. Bilimsel, didişmesel ve yanıltmasal çıkarım: Diyalektik çıkarım, bilimsel olandan yalnızca öncülleri nedeniyle ayrılır; didişmesel ve yanıltmasal çıkarımlardan farklıdır. Diyalektik akıl yürütme, Sokratik yöntem, Aristoteles'in diyalektik yaklaşımı ve Hegel ile Marx'ın felsefi çalışmaları gibi çeşitli geleneklerde kullanılmıştır.

Evet, bilim insanları bilimsel bilgiye ulaşmada akıl yürütme yolunu kullanabilir. Akıl yürütme, bilinen olgular ve kurallar kullanılarak yeni bilgiye ulaşılmasıdır. Başlıca akıl yürütme türleri şunlardır: Tümdengelim (dedüksiyon). Tümevarım (indüksiyon). Analoji. Hipotetik-dedüktif model.

Rene Descartes, tümdengelimi savunan filozoflardan biridir. Tümdengelim, genel öncüllerden özel sonuçlar çıkarma sürecidir. Tümdengelimin diğer savunucuları arasında Aristoteles de bulunur.

"Ve tüm dengem" ifadesinin ne anlama geldiğine dair bilgi bulunamadı. Ancak, "denge" kavramı, fizikte sabit durma hali, durum olarak bakıldığında ise birbirine zıt olguların sabit bir yapı oluşturması anlamına gelir. Felsefe ve mantıkta ise tümdengelim (dedüksiyon), genel verilerden yola çıkarak özel sonuçlar çıkarma yöntemidir.

Tümdengelim (dedüksiyon) yöntemi, genel verilerden özel sonuçlar çıkarma yöntemidir. Tümdengelim yönteminin çalışma şekli şu adımlardan oluşur: 1. Öncüllerin belirlenmesi. 2. Durumun tanımlanması. 3. Çıkarım yapılması. Tümdengelim yönteminde, sonucun doğruluğu öncüllerin doğruluğuna bağlıdır; ancak yine de yanlış bir sonuca ulaşma ihtimali vardır.

Dedüktif, "tümdengelimli" anlamına gelir. Dedüktif akıl yürütme, genel ilkelerden hareket ederek tek tek olaylar hakkında bir yargıya ulaşma yoludur. Örneğin, "İnsan ölümlüdür, Ahmet insandır, öyleyse Ahmet de ölümlüdür" tasımında, tüm insanların ölümlü olduğu genel bilgisinden ve Ahmet'in insan olduğu öncülünden yola çıkarak, Ahmet'in de ölümlü olacağı sonucuna varılır.

Tümdengelim stratejisi problemine örnek olarak şunlar verilebilir: Bütün insanlar ölümlüdür Ahmet bir insandır O halde Ahmet ölümlüdür Bu örnekte, genel bir ilke (bütün insanlar ölümlüdür) özel bir duruma (Ahmet) uygulanarak bir sonuca (Ahmet ölümlüdür) varılmıştır. Diğer örnekler şu şekildedir: Bütün vahşi hayvanlar ormanda yaşarlar. Aslan bir vahşi hayvandır. O halde tüm aslanlar ormanda yaşarlar. Bütün madenler yüksek ısıda genleşir. Gümüş bir madendir. O halde gümüşte yüksek ısıda genleşir. Bütün kitapların sayfaları vardır. Ansiklopedi de bir kitaptır. O halde ansiklopedi de bir kitaptır. Tüm dinlerin kutsal bir kitabı vardır. Musevilik de bir dindir. O halde Museviliğin de bir kutsal kitabı vardır.

Mantıkta çıkarım çeşitleri şu şekilde sınıflandırılabilir: Doğrudan çıkarım. Dolaylı çıkarım. Dolaylı çıkarım türleri: Kıyas (sillojizm). Zincirleme kıyas veya zincirleme çıkarım. Ayrıca, geçerli ve geçersiz çıkarımlar olarak da bir ayrım yapılabilir. Diğer çıkarım türleri: Döndürme ve ters döndürme. Şartlı (hipotetik) kıyaslar. Ayrık öncüllü kıyaslar. Dilemma.

Felsefede argüman, bir önermeler dizisidir ve bu dizi içinde kimi önermeler öncül veya varsayımlar, diğer bir önerme ise sonuç olarak adlandırılır. Argümanın temel unsurları: Sonuç. Öncüller. Argüman türleri: Tümdengelimli (dedüktif) argümanlar. Tümevarımlı (indüktif) argümanlar. Geçerli ve geçersiz argümanlar: Geçerli argüman. Geçersiz argüman.

Akıl yürütmede sorulan bazı soru türleri: Mantıksal akıl yürütme soruları. Tümdengelimli ve tümevarımlı akıl yürütme soruları. Dedektiflik bilmeceleri. Ayrıca, matematik problemleri ve bilmeceler de akıl yürütme becerilerini geliştirmek için kullanılabilir.

Aristoteles'in bilgi anlayışı, tümevarım ve tümdengelim olmak üzere iki temel akıl yürütme biçimine dayanır. Tümevarım, tikellerden (özel durumlardan) tümellere (genel yargılara) doğru ilerleyen bir akıl yürütme biçimidir. Tümdengelim ise tümellerden (genel yargılardan) tekile doğru ilerleyen bir akıl yürütme biçimidir. Aristoteles için bilimsel bilgi, tümdengelim ile elde edilen bilgidir ve tümevarım tek başına bilimsel bilgi üretemez.

Tarih için hangi mantığın kullanılması gerektiği konusunda farklı görüşler bulunmaktadır: Puslu mantık. Gelişme mantığı. Eleştirel mantık. Ayrıca, tarih biliminin bir formülü veya sistemi olmadığı, merakla ve araştırma yaparak öğrenildiği de belirtilmektedir.

Tümevarım ve tümdengelim, Sokrates'in "maieutique (doğurtma)" yönteminde kullanılır. Bu yöntemde: Tümevarım. Tümdengelim. Sokrates, bu yöntemi özellikle törebilimsel kavramların tanımlamasında kullanmıştır.

Tümdengelim (dedüksiyon) örnek cümleleri: Bütün insanlar ölümlüdür. Tüm balıklar denizde yaşar. Tüm sporcular antrenman yapar. Tüm arabalar dört tekerlidir. Karadenizliler mavi gözlüdür.

Sokrates, hem tümdengelim (dedüksiyon) hem de tümevarım (endüksiyon) yöntemlerini kullanmıştır. Tümdengelim (dedüksiyon). Tümevarım (endüksiyon). Dolayısıyla, Sokrates'in felsefi yöntemi tümdengelimsel ve tümevarımsal özellikler taşır.

Doğru akıl yürütme, bilinen hükümlerden yeni bir hüküm çıkarma işlemidir ve bu süreçte elde edilen sonuç kesin olabilir. Yanlış akıl yürütme ise yanlış sonuçlar çıkarılmasına yol açar ve bu durum, yanlış duygular, eylemler ve davranışlara neden olabilir. Bazı yanlış akıl yürütme türleri: Döngüsel akıl yürütme: Sonucu kanıtlamak için aynı sonucu tekrar etme. Yüklü soru: İkinci bir soruya yanıt olduğunu varsayarak soru sorma. Parçadan bütüne: Bir parçanın doğru olmasının bütünü de doğru kıldığını öne sürme. Ya-ya da: Gerçekte daha fazla seçenek olmasına rağmen sadece iki seçenek sunma. Yanlış dağıtılmışlık: İki önermeden üçüncü bir önerme çıkarma, ancak bu önerme ilk iki önermenin içeriğini kapsamama.

Tümdengelim (dedüksiyon), genel bilgiler üzerinden özel sonuçlar çıkarma yöntemidir. Tümevarım (endüksiyon) ise özel bilgiler üzerinden genel sonuçlar çıkarma yöntemidir. Örnekler: Tümdengelim: "Tüm arabalar dört tekerlidir, Bugatti Chiron bir arabadır; öyleyse Bugatti Chiron dört tekerlidir". Tümevarım: "Serçe, güvercin ve karga uçar. Serçe, güvercin ve karga kuştur. Öyleyse kuşlar uçar".

En güçlü argüman, sağlam ve geçerli olan argümandır. Sağlam argüman, öncülleri doğru olan geçerli bir argümandır. Bir argümanın güçlü sayılabilmesi için ayrıca şu özelliklere sahip olması gerekir: Öncüllerin doğruluğu ve güvenilirliği. Mantıksal geçerlilik. İlgililik. Yeterlilik. Açıklık ve anlaşılırlık.

Büyükten küçüğe doğru akıl yürütme, "argumentum a maiori ad minus" olarak adlandırılır ve evleviyet (öncelik) kuralının bir türüdür. Bu tür akıl yürütmenin temelinde, "çoğun içinde azında bulunacağı" veya "bütün için doğru olan şeyin parçalar için de doğru olacağı" fikri yatar. Örnek: "İntifa hakkını kazanmak mülkiyetten daha az önemli bir haktır". "Vargı: Öyleyse bir taşınmaza söz konusu kanuni süre ile iyi niyetle zilyet olan kişi onun üzerinde intifa hakkına sahip olur". Hukukta kıyas (örnekleme, benzetme) yöntemi kapsamında değerlendirilen büyükten küçüğe doğru akıl yürütme, kanun koyucunun "yalnızca", "sadece" ve "münhasıran" gibi niceleyicileri kullandığı durumlarda uygulanabilir.

Felsefenin temel yöntemleri şunlardır: 1. Tümevarım: Tekil durumlardan yola çıkarak genel sonuçlara varma yöntemidir. 2. Tümdengelim: Genelden özele ulaşan çıkarım türüdür. 3. Analoji: Benzer iki terim arasında bağ kurarak sonuç çıkarma yöntemidir. 4. Diyalektik: Karşıt düşünceler arasındaki çatışmanın bir senteze ulaşarak yeni bir bilgi oluşturmasını ifade eder. 5. Abdüksiyon (Hepten Gidimsel Çıkarım): Bilinen bilgiden muhtemel bir sonuç çıkarma işlemidir.