Tümdengelim

Sokrates'in örneği, tümdengelim yöntemine örnektir. Tümdengelim, genel önermelerden veya ilkelerden özel olarak çıkarımlarda bulunma yöntemidir.

Doğru ve yanlış akıl yürütme, mantık ilkelerine uygun olup olmamasına göre değerlendirilir. Doğru akıl yürütme, temel aldığı iddiaların ve içerdiği yargıların mantıkça tutarlı önermelerden oluşması durumunda geçerlidir. Yanlış akıl yürütme ise öncüllerin sonucu kanıtlamadığı durumlarda ortaya çıkar ve geçersiz olarak değerlendirilir.

Tümdengelim ve tümevarım çıkarım, akıl yürütmenin iki temel yöntemidir. Tümdengelim (dedüksiyon), genel bir önermeden özel bir sonuca ulaşma sürecidir. Tümevarım (indüksiyon) ise, özel örneklerden genel bir kurala varma sürecidir.

En güçlü argüman, hem mantıksal yapıya uygun hem de doğru ve sağlam bilgi temellerine dayanan argümandır. Bu tür bir argümanın iki temel bileşeni vardır: 1. Öncüller: Sonucu desteklemek için sunulan doğru olduğu varsayılan ifadeler. 2. Sonuç: Öncüllerden türetilen yeni yargı. Güçlü argüman türleri arasında ise tümdengelim (dedüksiyon) ve tümevarım (indüksiyon) öne çıkar. Tümdengelim, genel bir önermeden tümeli veya tümelden tikel bir önermeyi çıkarmak için kullanılır ve öncüller doğru kabul edildiğinde sonucun zorunlu olarak çıktığı tek akıl yürütme biçimidir. Tümevarım ise, tek tek olaylar ve olgulardan genel yasalara veya tikel önermelerden tümel önermelere doğru ilerleyen bir akıl yürütme biçimidir ve sonuçlar kesin olmamakla birlikte genellikle güvenilirdir.

Büyükten küçüğe doğru akıl yürütme, tümdengelim (dedüksiyon) olarak adlandırılır.

Felsefenin temel yöntemleri şunlardır: 1. Tümevarım: Tekil durumlardan yola çıkarak genel sonuçlara varma yöntemidir. 2. Tümdengelim: Genelden özele ulaşan çıkarım türüdür. 3. Analoji: Benzer iki terim arasında bağ kurarak sonuç çıkarma yöntemidir. 4. Diyalektik: Karşıt düşünceler arasındaki çatışmanın bir senteze ulaşarak yeni bir bilgi oluşturmasını ifade eder. 5. Abdüksiyon (Hepten Gidimsel Çıkarım): Bilinen bilgiden muhtemel bir sonuç çıkarma işlemidir.

Burhan-ı limmi ifadesi, kanunlardan hadiselere, sebeplerden neticelere ve müessirden esere olan istidlâl anlamına gelir. Bu terim, tümden gelim metodunu ifade eder; yani eserin meydana getirenden esere doğru yapılan delillendirme anlamına gelir.