SözSanatları

Hicviyede kullanılan bazı söz sanatları şunlardır: 1. Mübalağa (Abartma): Hicvedilecek konunun veya kişinin kusurlarının abartılması. 2. İroni ve Alay: Mizahi bir dille karşıdaki kişiyi veya durumu yermek. 3. Benzetme ve Metafor: Eleştiriyi daha güçlü ve derinlikli hale getirmek için kullanılır. 4. Kinaye ve Tecahül-i Arif: Dolaylı anlatım ve bilineni bilmezlikten gelme sanatı. Ayrıca, taşlama olarak da adlandırılan hicviyede taş atan insan sembolü sıkça kullanılır.

İstiare (eğretileme) ve açık istiare arasındaki fark, benzetme unsurlarının kullanım şeklinde yatmaktadır. İstiare, iki temel bileşeni olan benzeyen ve kendisine benzetilen sözcüklerden birinin söylenerek diğerinin kastedilmesiyle oluşur. Açık istiare ise sadece kendisine benzetilenin açıkça ifade edildiği istiare türüdür.

2025 LGS Türkçe sınavında söz sanatları konusundan 1 soru sorulacaktır. LGS Türkçe sınavında toplam 20 soru bulunmaktadır.

Kinayenin amacı, bir fikri kapalı ve dolaylı bir şekilde anlatmaktır. Ayrıca, kinaye şaka, alay ve sitem gibi ifadeleri dolaylı olarak dile getirmek için de kullanılır.

Yineleme (tekrir) ve telmih söz sanatları, ifadeyi güçlendirmek ve anlamı pekiştirmek için kullanılan edebi tekniklerdir. Yineleme (tekrir), bir kelimenin veya kelime grubunun aynı anlamı vurgulamak için tekrarlanmasıdır. Telmih (anıştırma) ise bilinen bir olaya, kişiye veya esere gönderme yapmaktır.

“Derdimi dereye dökerim” ifadesi, alli terasyon söz sanatına örnektir.

Yüksek Sadakat'in "Hiçbir yüz güzel değil senin yüzünden" ifadesi, "Belki Üstümüzden Bir Kuş Geçer" şarkısında iki farklı anlamda yorumlanabilir: 1. Yakın anlam: Şarkının nesnesi olan kişinin en güzel yüze sahip olduğu. 2. Uzak anlam: Şarkının söz yazarının aşık olduğu için başka kimseyi güzel bulamadığı. Ayrıca, bu ifade tevriye adı verilen bir söz sanatı örneği olarak da değerlendirilebilir.

AYT edebiyat sınavında en çok sorulan söz sanatları arasında teşbih (benzetme), istiare (eğretileme), mecazımürsel (ad aktarması) ve teşhis (kişileştirme) bulunmaktadır. Teşbih: Benzetmenin unsurlarından birinin veya her ikisinin kullanılarak yapıldığı sorular sıkça gelir. İstiare: Benzetmenin yalnızca bir unsurunun kullanılarak yapıldığı istiare soruları da önemli bir yer tutar. Mecazımürsel: Parça-bütün, iç-dış, sanatçı-eser gibi ilişkilerde yapılan ad aktarması soruları da sıkça çıkar. Teşhis: İnsan dışındaki varlıkların insanmış gibi canlandırıldığı kişileştirme soruları da sınavda yer alabilir. Edebi sanatlar arasında genel olarak her birinin sorulma sıklığı birbirine yakındır.

8. sınıf Türkçe söz sanatları testleri klasik değil, test formatındadır. Bu testler genellikle çoktan seçmeli sorular içerir ve benzetme, kişileştirme, abartma, konuşturma ve tezat gibi söz sanatları konularını kapsar. Bazı test kaynakları: turkceci.net; testcoz.online; turkcedersi.net; derslig.com.

Faruk Nafiz Çamlıbel'in "Son Beklediğim" şiirinde aşağıdaki söz sanatları bulunmaktadır: 1. Metafor: "Uçsuz bucaksız bir deniz" gibi ifadelerle soyut kavramlar somut hale getirilmiştir. 2. Teşbih: Duygusal durumlar ve doğa imgeleri "fırtınadan önceki sessizlik" gibi benzetmelerle dile getirilmiştir. 3. Kişileştirme: Bekleyiş, bir dost gibi betimlenmiştir. 4. Kafiye ve Redif: Şiirde ahenk sağlamak amacıyla kafiye ve redifler kullanılmıştır. 5. Ses Olayları: Ünlü düşmesi, ünlü türemesi, ünlü daralması gibi ses olayları da şiirin yapısına katkıda bulunmuştur.

“Besbelli her saat artar kederi, belki de yüreği yara dağların” cümlesi, kişileştirme (teşhis) söz sanatına örnektir.

Söz sanatları genel olarak üç ana kategoriye ayrılır: mecaza dayalı sanatlar, anlama dayalı sanatlar ve söze dayalı sanatlar. Yedi örnek söz sanatı: 1. Benzetme (Teşbih): Bir varlığın ya da olayın, başka bir varlığa ya da olaya benzetilmesi. 2. Abartma (Mübalağa): Bir düşünce veya duyguyu etkileyici kılmak için bir olay, durum veya varlığın olduğundan daha fazla ya da az gösterilmesi. 3. Kişileştirme (Teşhis): İnsana özgü özelliklerin, insan dışındaki varlıklara yüklenmesi. 4. Konuşturma (İntak): Kişileştirilen varlıkların konuşturulması. 5. Tenasüp (Uygunluk): Birbiriyle anlamca ilgili sözcüklerin bir arada kullanılması. 6. Kinaye: Bir ifadenin hem gerçek hem de mecaz anlamda kullanılması. 7. Tezat (Zıtlık): Birbirine zıt anlam taşıyan kelimelerin bir arada kullanılması.

Uğurlar olsun şiirinde bulunan söz sanatları şunlardır: 1. Abartma: "Bir ah çeksem dağı taşı eritir" dizesinde olduğu gibi, bir durumu olduğundan daha büyük göstererek abartma yapılmıştır. 2. Kişileştirme: "Güneş uyuduğu zaman şiir yazabilirdi" dizesinde güneş insana özgü bir özellik olan uyku ile kişileştirilmiştir. 3. Konuşturma: Şiirde varlıkların konuşturulması, intak sanatı olarak adlandırılır. 4. Tezat: "Yaşlılık bir kar gibi çötü üzerime, bahardaydı gençliğim" dizelerinde karşıt kavramlar bir arada kullanılmıştır.

Söz sanatları, TYT sınavında Türkçe konusu kapsamında yer almaktadır.

Karşıt olma durumu veya tezat, iki zıt düşüncenin bir arada kullanılması anlamına gelir. Edebiyatta tezat, bir cümle veya mısrada karşıt anlamlı sözcüklerden hareketle yapılır ve bu, bir söz sanatı olarak değerlendirilir.

Abartma (mübalağa), bir düşünce veya duyguyu etkileyici kılmak için bir olay, durum veya varlığın olduğundan daha fazla ya da az gösterilmesi sanatıdır.

"Mutlukent'in Yöneticisi" kitabında yer alan söz sanatları şunlardır: 1. Masal içinde masal yöntemi: Kitap, ana hikayenin içinde başka bir masalı anlatarak ilerler. 2. Şiirsel ifadeler: Kitapta, dilin gücünü ve önemini vurgulayan şiirler yer alır. 3. Alegori: Emircan'ın bilge babasının ona yazdığı kitap ve bu kitabın Emircan tarafından okunması, alegorik bir anlatım şeklidir.

Açık istiarede yalnızca kendisine benzetilen (müşebbehu bih-müstearı minh) bulunur, benzeyen (müşebbeh) yoktur. Örnek: "Bedr'in aslanları ancak bu kadar şanlı idi" cümlesindeki "aslan" kelimesi, açık istiare örneğidir. Örnek: "Vurulup tertemiz alnından, uzanmış yatıyor / Bir hilal uğruna, ya Rab, ne güneşler batıyor!" dizelerinde askerler güneşe benzetilmiştir.

Kaldırımlar şiirinde aşağıdaki söz sanatları bulunmaktadır: 1. Tekrir: "Kaldırımlar", "sokak" ve "ben" kelimelerinin tekrar edilmesiyle yapılmıştır. 2. Aliterasyon: Şiirde sıkça "k" sesinin kullanılmasıyla yapılmıştır. 3. Teşhis: "Evlerin bacasını kolluyor yıldırımlar" ve "biri benim, biri de serseri kaldırımlar" dizelerinde kişileştirme sanatı yapılmıştır. 4. Teşbih: "Gözüne mil çekilmiş bir âmâ gibi evler" ve "iki yanımdan aksın, bir sel gibi fenerler" dizelerinde benzetme sanatı kullanılmıştır. 5. Mübalağa: "Sanıyorum, her sokak başını kesmiş devler..." dizesinde abartma sanatı yapılmıştır.

Edebi sanatlar testi, edebi metinlerde kullanılan söz sanatlarını tanıma ve ayırt etme yeteneğini ölçmek amacıyla hazırlanan bir test türüdür. Bu tür testler, genellikle aşağıdaki konuları içerir: - Benzetme (Teşbih): Aralarında benzerlik bulunan iki varlığın zayıf olanın güçlü olana benzetilmesi. - Kişileştirme (Teşhis): İnsan dışı canlılara ya da cansız varlıklara insan özellikleri verilmesi. - Konuşturma (İntak): İnsan dışındaki varlıkları ve cansız nesneleri konuşturma sanatı. - Abartma (Mübalağa): Bir olayın ya da varlığın olduğundan daha fazla ya da daha az gösterilmesi. - Karşıtlık (Tezat): Konu ile ilgili karşıt kavramların ya da özelliklerin bir arada kullanılması. Edebi sanatlar testleri, online platformlarda ve çeşitli eğitim sitelerinde bulunabilir.