SinirSistemi

Merkezi sinir sistemini en çok etkileyen faktörler arasında şunlar bulunur: Hastalıklar: Diyabet, lupus, romatoid artrit gibi hastalıklar sinir sistemi sorunlarına yol açabilir. Kaza sonucu yaralanmalar: Araba çarpmaları ve düşmeler, sinirlere zarar verebilir. Zehirli maddeler: Kemoterapi ilaçları, yasadışı uyuşturucular, aşırı alkol ve zehirli maddeler sinir hasarına neden olabilir. Yaşlanma süreci: Yaşlandıkça, nöronların sinyalleri eskisi kadar hızlı hareket etmeyebilir ve refleksler yavaşlayabilir. Ayrıca, sağlıklı beslenmemek, düzenli egzersiz yapmamak ve yeterli uyku almamak da merkezi sinir sistemini olumsuz etkileyebilir.

Ya hep ya hiç kuralı iki farklı bağlamda ele alınabilir: 1. Bilişsel çarpıtma: Psikolojide "ya hep ya hiç" düşüncesi, olayları siyah-beyaz olarak değerlendirmeyi ifade eder. 2. Biyoloji terimi: "Ya hep ya hiç yasası" veya "ya hep ya hiç prensibi", bir sinir hücresindeki aksiyon potansiyelinin büyüklüğünün, uyarıcı büyüklüğünden bağımsız olduğunu belirtir.

Sinaps, nöronların (sinir hücrelerinin) diğer nöronlara ya da kas veya salgı bezleri gibi nöron olmayan hücrelere mesaj iletmesine olanak tanıyan özelleşmiş bağlantı noktalarıdır. Sinapslar, temas ettikleri yere bağlı olarak aksodentrik, aksoaksonik ve aksosomatik gibi farklı çeşitlere ayrılır. Sinapslar sayesinde merkezi sinir sistemindeki nöronlar birbirleriyle iletişim kurarak sinir ağları oluşturur. Sinaps terimi, Yunanca "syn-" (beraber, birlikte) ve "haptein" (kucaklaşma) kelimelerinden türetilmiştir.

Periferik sinir sistemi (PSS), iki ana bölüme ayrılır: 1. Somatik sinir sistemi. 2. Otonom sinir sistemi. Otonom sinir sistemi ayrıca sempatik, parasempatik ve enterik sinir sistemine ayrılır.

Asetilkolin (ACh) önemli bir nörotransmitterdir çünkü birçok farklı vücut fonksiyonunda önemli rol oynar: Kas kasılması: Tüm motor nöronlarda bulunur ve kasları kasılmaya teşvik eder. Otonom sinir sistemi: Sempatik ve parasempatik sinir sistemindeki nöronlar üzerinde etki ederek çeşitli fonksiyonları kontrol eder. Bilişsel fonksiyonlar: Beyindeki birçok sinir hücresinde bulunur ve öğrenme, hafıza, dikkat ve uyanıklık gibi bilişsel fonksiyonlarda kritik rol oynar. Dolaşım sistemi: Vasküler tonusu etkileyerek kan damarlarının genişlemesine neden olur. ACh'deki dengesizlik, hafızayı ve kas kontrolünü etkileyen sağlık sorunlarına yol açabilir.

Sinir sistemi anatomisi iki ana bölüme ayrılır: 1. Merkezî Sinir Sistemi (MSS). 2. Çevresel Sinir Sistemi (ÇSS). ÇSS, ayrıca somatik ve otonom sinir sistemi olarak ikiye ayrılır. Somatik sinir sistemi, istemli hareketleri kontrol eder. Otonom sinir sistemi, istemsiz çalışan iç organları, damarları ve bezleri kontrol eder.

Fizyolojide refleks, dıştan gelen bir uyarı sonucunda refleks yayı aracılığıyla doğan ve devinim, iç salgı gibi iç tepkilere yol açan istem dışı sinir etkinliğidir. Refleksin bazı özellikleri: Ana özelliği: Aynı türden uyarılara hep aynı tepkinin verilmesidir. Omurilik kontrolü: Refleks mekanizması omurilik tarafından yönetilir. Türleri: Doğuştan gelen ve sonradan kazanılan refleksler olarak ikiye ayrılır. Önemi: Refleksler, vücudun koruma mekanizmalarından biridir. Örnekler: Öksürme, hapşırma, göz kapağının kırpılması (doğuştan gelen refleksler). Limon görüldüğünde ağzın sulanması, bisiklet sürmek (sonradan kazanılan refleksler).

Sinir sıkışması ciddi bir sağlık sorunu olabilir ve ihmal edilmemelidir. Sinir sıkışmasının tehlikeli olup olmadığı, sıkışmanın şiddetine ve süresine bağlı olarak değişebilir. Sinir sıkışması tedavi edilmezse, sıkışan sinirin kan dolaşımı bozulabilir ve bu durum, özellikle sinirin en dış katmanını oluşturan miyelin kılıfı adı verilen katmanda hücrelerin ölümüne yol açabilir. Sinir sıkışmasının diğer tehlikeleri arasında aşağıdakiler yer alır: Güç ve beceri kaybı. Günlük yaşam aktivitelerinin zorluğu. Sinir sıkışması belirtileri yaşayan bir kişi, zaman kaybetmeden doktora başvurmalıdır.

Otonom sinir sistemi ve otonomik sinir sistemi aynı anlama gelir. Otonom sinir sistemi, periferik sinir sisteminin, istemsiz yapılan hareketleri ve organ fonksiyonlarının kontrolünü gerçekleştiren bölümüdür.

NST (Non-Stres Test) ile belirli hastalıklar doğrudan teşhis edilmez. Ancak, NST bebeğin anne karnındaki sağlığını kontrol etmek için kullanılır ve çeşitli durumların tespit edilmesine yardımcı olur: Bebeğin oksijen alımı: Bebeğin hareket ettiğinde kalp atışlarının hızlanıp hızlanmadığına bakılarak oksijen alımı değerlendirilir. Rahim kasılmaları (sancılar): NST, sancı ve kasılmaların takibi için de kullanılabilir. Gelişim bozuklukları: Bebeğin anne karnındaki hareketlerinde yavaşlama veya olası gelişim bozuklukları tespit edilebilir. Riskli gebelikler: Yüksek riskli gebeliklerde, örneğin diyabet, yüksek tansiyon veya çoğul gebelik durumlarında bebeğin sağlığı yakından takip edilir. NST sonuçları, uzman doktorlar tarafından gebelik haftası, anne ve bebeğin genel sağlık durumu gibi birçok parametre göz önünde bulundurularak değerlendirilir.

Sinir sistemini oluşturan yapılar şunlardır: Merkezî sinir sistemi (MSS). Çevresel sinir sistemi (ÇSS). Merkezî sinir sisteminin alt bölümleri: Beyin. Beyincik. Beyin sapı. Omurilik. Çevresel sinir sisteminin alt bölümleri: Somatik sinir sistemi. Otonom sinir sistemi.

Trigeminal sinir, 12 kraniyal sinir arasında en büyük olanıdır. Hem motor hem de duyusal fonksiyonlara sahip olan bu sinir, yüzün duyusunu algılar ve çiğneme kaslarına motor kontrol sağlar.

Refleks mekanizması şu şekilde çalışır: 1. Uyarıcı Algılama: Refleks süreci, vücut tarafından algılanan bir uyarıcı ile başlar. 2. İmpuls İletimi: İmpulslar, sinir lifleri boyunca merkezi sinir sistemine, genellikle omuriliğe iletilir. 3. Bilgi İşleme: Omurilik veya beyin sapı, bu bilgiyi işler ve gerekli tepkiyi oluşturur. 4. Hareket veya Tepki: Merkezi sinir sistemi tarafından oluşturulan impuls, hedef organ veya kas gruplarına iletilir ve bir hareket veya tepki oluşturulur. Bu süreç, bilinçli düşünce gerektirmeden, hızlı ve otomatik olarak gerçekleşir.

GABA'nın (gama-aminobütirik asit) bazı işlevleri: Sinirsel aktiviteyi düzenleme. Kaygı ve stres azaltma. Uyku kalitesini artırma. Diğer sağlık sorunlarına etkisi. GABA takviyelerinin kullanımı konusunda bir doktora danışılması önerilir.

Periferik sinir sistemi (PSS), merkezi sinir sisteminin (beyin ve omurilik) dışında kalan tüm sinirleri içeren sinir sistemi bölümüdür. PSS'nin temel işlevleri: Merkezi sinir sistemi ile organlar arasındaki bağlantı. Duyu ve hareket iletimi. PSS, iki ana bölüme ayrılır: 1. Somatik sinir sistemi. 2. Otonom sinir sistemi. PSS, kafatası ve omurga gibi kemiklerle veya kan-beyin bariyeri ile korunmaz, bu nedenle toksinler ve mekanik hasarlara karşı daha savunmasızdır.

Kranial sinirler, beynin arka kısmında yer alan ve baş, boyun, yüz ile beyne elektrik sinyalleri gönderen 12 çift sinirden oluşur. On iki çift kranial sinir ve işlevleri: 1. Koku alma siniri (CN I). 2. Optik sinir (CN II). 3. Okülomotor sinir (CN III). 4. Troklear sinir (CN IV). 5. Trigeminal sinir (CN V). 6. Abducens siniri (CN VI). 7. Fasial sinir (CN VII). 8. Vestibulokoklear sinir (CN VIII). 9. Glossofaringeal sinir (CN IX). 10. Vagus siniri (CN X). 11. Aksesuar sinir (CN XI). 12. Hipoglossal sinir (CN XII).

Vücutta pislik hissi, çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir ve bu nedenler genellikle sinir sistemi, cilt ve dolaşım problemleriyle ilişkilidir. İşte bazı olası sebepler: Sinir hasarları. Dolaşım problemleri. Alerjik reaksiyonlar. Cilt hastalıkları. Psikolojik durumlar. Bu tür belirtiler kalıcı veya şiddetli olduğunda, bir sağlık profesyoneline başvurulması önemlidir.

Periferik (çevresel) sinir sistemi ile santral (merkezi) sinir sistemi arasındaki temel farklar şunlardır: Konum: Santral sinir sistemi, beyin ve omurilikten oluşur. Periferik sinir sistemi, merkezi sinir sisteminin dışında kalan tüm sinirleri içerir; kranyal sinirler, spinal sinirler ve sinir uçlarını kapsar. İşlev: Santral sinir sistemi, gönüllü hareketleri kontrol eder ve gelen uyarılara uygun tepkiler oluşturur. Periferik sinir sistemi, istemsiz eylemleri yönetir; yanıp sönme, kalp atışı, sindirim gibi işlevleri kontrol eder. İletişim: Santral sinir sistemi, periferik sinir sistemi aracılığıyla organlar ve vücut kısımları ile iletişim kurar. Periferik sinir sistemi, duyu bilgilerini beyne taşır ve beyinden gelen komutları kaslara iletir.

Nöroloji, sinir sistemi hastalıklarının tanı ve tedavisiyle ilgilenen tıbbi bir uzmanlık dalıdır. Nörolojinin ilgilendiği bazı hastalıklar: Baş ağrıları (migren, gerilim tipi baş ağrısı); Epilepsi; Felç (inme); Parkinson hastalığı; Multipl skleroz (MS); Alzheimer ve demans; Periferik sinir hastalıkları; Uyku bozuklukları; Kas hastalıkları. Nöroloji, hem merkezi sinir sistemi (beyin ve omurilik) hem de çevresel sinir sistemiyle ilgili bozuklukların teşhis ve tedavisini yapar.

Omurilik ve omur arasındaki fark şu şekilde açıklanabilir: Omur: Omurga, 23 tanesi hareketli ve 10 tanesi hareketsiz olmak üzere 33 farklı kemikten oluşur. Omurilik: Omurganın içinde yer alır ve aslında merkezi sinir sisteminin hayati değere sahip olan, en önemli parçasıdır.