Pozitivizm

Pozitivizme göre bir sanat akımı bulunmamaktadır. Pozitivizm, 19. ve 20. yüzyıllarda öne çıkan, bilgide önemli olanın yalnızca olguları araştırmak olduğunu savunan bir akımdır. Ancak, pozitivizme tepki olarak ortaya çıkan bazı sanat akımları şunlardır: Ekspresyonizm (Dışavurumculuk). Fütürizm.

Pozitivizm ve Realizm Akımları: 1. Pozitivizm: - Tanım: 18. yüzyılda Hume ve Berkeley öncüllüğünde ortaya çıkan, bilimin tek bir bilime indirgenmesi gerektiğini savunan bir anlayış. - Özellikler: - Olgulara dayanır. - Metafiziği reddeder. - Bilgilerin deney yoluyla elde edileceğini savunur. 2. Realizm (Gerçekçilik): - Tanım: 19. yüzyılın ikinci yarısında romantizme tepki olarak doğan, edebiyatta ve bilimde gerçekliğin olduğu gibi sunulmasını savunan bir akım. - Özellikler: - Gözleme ve deneye önem verir. - Eserlerde olağanüstü kişilere ve olaylara yer vermez. - Sanatçının objektif ve yansız olmasını gerektirir. Özetle, pozitivizm bilimsel teorilerin evrensel yasalarında olayların birbirini izlemesini düzenlilik olarak görürken, realizm bu düzenliliklerin altındaki daha derin yapı ve mekanizmaları keşfetmeyi hedefler.

Pozitivizm, 19. yüzyılda Fransa'da, özellikle Auguste Comte tarafından geliştirilmiştir. Kavramın ilk kullanımı ise Saint-Simon'a aittir. Pozitivizmin ortaya çıkışında, Rönesans, Reform ve Aydınlanma gibi dönemlerin bilgi ve akıl merkezli anlayışları da etkili olmuştur.

Rudolf Carnap'ın "Dünyanın Mantıksal Yapısı" (Der Logische Aufbau der Welt) adlı eserini yazdığı 1928 yılı, Viyana Çevresi (Vienna Circle) olarak bilinen felsefi akımın etkin olduğu bir dönemdir. Carnap, bu eserinde bilimsel terimleri görüngüsel terimler cinsinden tanımlayacağı biçimsel bir dizge geliştirmeye çalışmıştır.

Barış Özcan'ın takviminde 13 ay olmasının nedeni, 13 aylı takvim fikrini destekleyen Moses Cotsworth'un "Uluslararası Sabit Takvim" önerisidir. Bu takvim, iş dünyası için daha öngörülebilir periyotlar oluşturmayı amaçlar. Barış Özcan, bu 13 aylık takvimi 2024 yılı için "Zinciri Kırma Takvimi" kapsamında kullanmış ve takipçilerine de önermiştir.

Olgucu, "olguculukla ilgili olan, olguculuk yanlısı, pozitivist" anlamlarına gelir. Örnek kullanım: "Yalın olgucu ve maddeci bir tutumla yerleşik toplumsal düzene baş kaldırmayı temsil eder, devlet, din ya da aile otoritesine karşı çıkar".

Pozitivist felsefecilerin bazıları şunlardır: Auguste Comte. John Stuart Mill. Emile Durkheim. Herbert Spencer. Rudolf Carnap. A.J. Ayer. Ayrıca, pozitivizm terimini ilk kullanan kişinin Saint Simon olduğu, bu yaklaşımı geliştirip sistemleştirenin ise Fransız sosyolog Auguste Comte olduğu belirtilmektedir.

Auguste Comte, bilginin kaynağı olarak gözlem, deney ve karşılaştırmayı kabul eder. Comte'a göre, insan düşüncesi ve toplum üç aşamadan geçer: 1. Teolojik aşama: Doğa ve toplum, tanrıların veya doğaüstü güçlerin eylemleriyle açıklanır. 2. Metafizik aşama: Doğa ve toplum, soyut kavramlarla açıklanır. 3. Pozitif aşama: Doğa ve toplum, gözlem, deney ve karşılaştırma yoluyla açıklanır.

Comte kelimesi farklı bağlamlarda farklı anlamlara gelebilir: Peynir: Comte, Fransa'nın Franche-Comte bölgesine özgü, pastörize edilmemiş inek sütünden yapılan bir peynir çeşididir. Unvan: Comte, Fransızca'da "kont" anlamına gelen ve sosyal-siyasi bağlamda kullanılan bir unvandır. Felsefi düşünce sistemi: Auguste Comte tarafından geliştirilen, pozitivist felsefeyi benimseyen ve bilimin toplumun ilerlemesindeki rolünü vurgulayan bir düşünce sistemidir.

Prof. Dr. Şafak Ural, belirli bir akıma mensup olmaktan ziyade, bilim tarihi ve mantık alanlarında çalışmalar yapan bir akademisyendir. Ural, Türkiye'de felsefenin ve bilimin tarihsel gelişimini birlikte inceleyen ve aralarındaki etkileşimi gösteren çalışmalarıyla tanınır. Ural'ın çalışma alanları arasında bilim tarihi, mantık, pozitivist felsefe ve bilim felsefesi yer alır.

Olgunculuk akımı, psikolojide organizmanın doğuştan getirdiği potansiyeli yerine getirebilecek fizyolojik güce ulaşması olarak tanımlanır. Ayrıca, olgunculuk (pozitivizm) klasik sosyoloji kuramlarından biridir.

Ahmed Rıza, pozitivist bir düşünür ve siyasetçidir. Ayrıca, Jön Türk (Genç Türkler) hareketinin liderlerinden biri olarak tanınır.

Auguste Comte, pozitivizm (olguculuk) felsefi akımının kurucusudur.

Pozitivizme duyulan ihtiyaç, toplumsal kargaşa ve değişimlere bir yön verme çabası ile ilişkilidir. Pozitivizmin ortaya çıkışına etki eden bazı faktörler: Aydınlanma Çağı: Akıl ve bilimin ön plana çıkması. Fransız Devrimi: Toplumsal yapıda din ve dogmaların etkisinin azalması. Sanayi Devrimi: Toplumsal ve ekonomik değişimlerin gerekliliği. Pozitivizm, deney ve gözleme dayalı, nesnel bir bilgi anlayışını savunarak, toplumun bilimsel yöntemlerle düzenlenmesini hedefler.

Pozitivizmde toplumsal düzen, aşağıdaki yollarla sağlanır: Toplumsal yasaların keşfi. Bilimsel yöntemler. Dayanışma ve çatışmaların azaltılması. Toplumsal sözleşme. Ancak pozitivizm, metafiziksel ve duygusal unsurları ihmal etmesi, toplumun karmaşıklığını basitleştirmesi ve insanın aktif rolünü göz ardı etmesi gibi eleştirilerle karşılaşmıştır.

Görgücülük (empirizm) ve pozitivizm kavramları birbirine yakın olsa da aynı şeyler değildir. Görgücülük, bilginin gözlem, deneme veya duyular ile elde edilebileceğini savunan geleneksel bir öğretidir. Pozitivizm ise, bilgiye ancak deney ve gözlem yaparak elde edilen verilerin, akıl ve mantık süzgecinden geçirilmesi ile ulaşılabileceğini savunan bir düşünce akımıdır.

Pozitivist yaklaşım ilk olarak 19. yüzyılda, Fransız sosyolog Auguste Comte tarafından kullanılmıştır.

Pozitivizmin kurucusu olarak kabul edilen kişi Auguste Comte'dur. Pozitivizmin diğer önemli temsilcileri ise şunlardır: Ernst Mach: Bilimsel yöntemlerin ve empirizmin önemini vurgulamıştır. Henri de Saint-Simon: Sosyal bilimlerin doğa bilimleri gibi incelenmesi gerektiğini savunarak pozitivizmin sosyal bilimler üzerindeki etkisini artırmıştır. John Stuart Mill: Pozitivist sosyolojiye önemli katkılarda bulunmuş, bilimsel yöntemi ve deneyi savunmuştur. Max Weber: Sosyolojide farklı bir perspektif ortaya koymuş ve pozitivizmin sosyolojiye etkisinde önemli rol oynamıştır. Emile Durkheim: Pozitivist sosyoloji geleneğinin önde gelen savunucularından biri olmuştur.

Pozitivizme karşı çıkan bazı önemli filozoflar şunlardır: 1. Karl Popper: Bilimsel teorilerin doğrulanmasından ziyade yanlışlanabilirliğini ön plana çıkararak pozitivizmin sınırlamalarını eleştirmiştir. 2. Thomas Kuhn: Bilimsel gelişimin doğrusal bir süreç olmadığını, "paradigma değişimleri" yoluyla gerçekleştiğini savunarak pozitivist bakış açısını sorgulamıştır. 3. Ludwig Wittgenstein: Dil felsefesi bağlamında pozitivizmin sadece gözlem ve mantıksal doğrulama ile sınırlı kalan anlayışını eleştirmiştir. 4. Hermenötikçiler (Wilhelm Dilthey ve Hans-Georg Gadamer): Toplumsal ve kültürel olguların anlaşılmasında anlam ve yorumun önemli olduğunu vurgulayarak pozitivizmin indirgemeci yaklaşımını eleştirmişlerdir.

Bilim felsefesinde üç temel yaklaşım şunlardır: 1. Pozitivizm: Yalnızca gözlemlenebilir ve ölçülebilir olguların bilimsel bilgiye temel oluşturabileceğini savunur. 2. Falsifikasyonizm: Bilimsel teorilerin doğrulanmasından ziyade, yanlışlanabilir olması gerektiğini öne sürer. 3. Paradigma Teorisi: Bilimsel bilginin, belirli bir dönem içindeki bilimsel topluluklar tarafından kabul edilen paradigmalar çerçevesinde geliştiğini savunur.