OrtaAsya

Türk düşünce tarihi, İslam öncesi dönem olarak kabul edilen Orta Asya Dönemi ile başlamıştır.

Orta Asya'dan Anadolu'ya göçler 11. yüzyılda başlamıştır.

Özbekistan, Orta Asya'da bulunan bir ülkedir ve aşağıdaki ülkelerle komşudur: Kuzeyde Kazakistan; Kuzeydoğuda Kırgızistan; Güneydoğuda Tacikistan; Güneyde Afganistan; Güneybatıda Türkmenistan.

Fars dili, Türkçeden Orta Asya, Kafkasya ve Anadolu'daki Türk hakimiyeti dönemlerinde etkilenmiştir. Bu etkileşim, özellikle Gazneliler, Harezmşahlar, Selçuklular ve Moğollar dönemlerinde daha da artmıştır.

Türkçe, Asya'nın Orta Asya bölgesinde yaygın olarak konuşulmaktadır. Bu bölgeye dahil olan ülkeler şunlardır: Azerbaycan; Kazakistan; Kırgızistan; Özbekistan; Türkmenistan. Ayrıca, Çin Halk Cumhuriyeti'nin Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde de Türkçe (Uygurca) konuşulmaktadır.

Azerbaycan, Orta Doğu ülkesi olarak kabul edilmez. Orta Doğu bölgesi, genellikle Batı Asya'yı kapsar ve Azerbaycan, coğrafi olarak Kuzey Yarımküre'de, Orta Asya'da yer alır.

Orta Asya devesi (Baktriya devesi), 15-50 yıl arasında yaşar.

Dede oyunları, Orta Asya'da binlerce yıl öncesine kadar uzanan bir tarihe sahiptir.

Tarihte bilinen ilk dört Türk devleti şunlardır: 1. Büyük Hun İmparatorluğu (MÖ 220 - MS 216). 2. Avrupa Hun İmparatorluğu (375 - 469). 3. Göktürk Kağanlığı (552 - 744). 4. Uygur Kağanlığı (744 - 840).

Dutor müziği, Özbek, Tacik, Türkmen ve Uygur halkları arasında yaygın olan iki telli bir çalgı olan dutor ile yapılan müziktir. Dutor, sıcak ve nazik tonlara sahip bir enstrümandır ve genellikle solo olarak çalınır. Dutor, Orta Asya'nın müzikal kültürünün önemli bir parçasıdır ve halk şarkıcıları tarafından düğün ve diğer festivallerde çalınır.

Türkmen çadırlarının yuvarlak olmasının nedeni, Orta Asya bozkırlarında göçebe gruplar tarafından konut olarak kullanılan ve taşınabilir, yuvarlak bir çadır tipi olmasından kaynaklanmaktadır.

Özbekler, 13. yüzyıldaki Moğol istilası sonrası Orta Asya kavimlerinin tekrar şekillenmesiyle ortaya çıkmış bir Türk halkıdır. Özbeklerin ataları, Çağatay ulusundan gelmektedir.

Eski Dünya Kunduzu (Castor fiber), Avrupa'da ve Orta Asya'nın bazı bölgelerinde yaşar. Günümüzde bu kunduz türü, Norveç, Finlandiya, İsveç, Rusya'nın bazı bölgeleri, Polonya, Almanya ve Fransa gibi ülkelerde de bulunmaktadır.

Ebu Dülef'in seyahatnamesi, Samanoğulları döneminde yaşamış Arap şair ve seyyah Ebu Dülef Misar bin Mühelhil'in iki önemli seyahatini anlattığı eserlerdir. Bu seyahatlerden ilki, Çin'e elçilik göreviyle yaptığı yolculuk olup, Orta Asya Türk kabileleri arasında, Çin ve Hindistan'da 941-943 yıllarında gerçekleşmiştir ve Yakut el-Hamavi'nin yapıtının içinde yer almaktadır. İkinci seyahat ise İran'ın kuzey ve batı bölgelerinde yapılmıştır. Ebu Dülef'in seyahatnamesi, sefnâme olarak adlandırılan, seyyahların seyahat ve ziyaretleri sırasında elde ettikleri tarihi, coğrafi, dini, ekonomik, sosyal ve kültürel birikimleri aktardıkları bir türdür.

Buhara Hanlığı'nın askeri teşkilatı, kuruluş aşamasından itibaren Özbek ulusunu oluşturan kabile birliklerine dayanmaktaydı. Ana askeri yapılar şunlardı: - Hassa birlikleri: Çehre (çuhra) ve eşik ağası gibi doğrudan merkeze bağlı birlikler. - Yardımcı birlikler: Kazak, Kırgız, Karakalpak ve Türkmenler gibi hanlık altında bulunan topluluklardan sağlanan kuvvetler. Askeri terimler ve birimler, Altınorda Hanlığı, İlhanlılar ve Timurlulardan miras alınmıştı. XVII. yüzyıldan itibaren, Orta Asya'nın siyasi, iktisadi ve kültürel gerilemesine paralel olarak Buhara Özbek ordusu, modern dünyanın askeri sisteminin gerisinde kaldı ve gelişim gösteremedi.

Kuş stilizasyonu, Orta Asya'da MÖ 7. yüzyıl dolaylarında Hunlarla başlayan ve Türkler ile diğer Asyalı kavimler tarafından geliştirilen göçebe sanatında ortaya çıkmıştır.

İlk halı, M.Ö. 5. ve 6. yüzyıllar arasında Orta Asya'da Türkler tarafından dokunmuştur.

Orta Asya tarihini anlatan en iyi filmler arasında şunlar öne çıkmaktadır: 1. "Cengiz Han" (2007). 2. "Tomris" (2019). 3. "Queen of the Mountains" (2014). 4. "Zer" (2018).

Timur, 1370-1405 yılları arasında aşağıdaki toprakları fethetti: Orta Asya: Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan ve Afganistan. İran ve Kafkasya: 1380'lerde İran'ı fethetti ve ardından Kafkasya'ya yöneldi. Hindistan: 1398'de Delhi'yi ele geçirdi. Orta Doğu: 1400-1401 yıllarında Suriye'yi fethetti ve Bağdat'ı ele geçirdi. Osmanlı İmparatorluğu: 1402'de Ankara Savaşı'nda I. Bayezid'i mağlup ederek Osmanlı topraklarına hakim oldu.

Sarmatların kökeni, İran kökenli bir halk olan Sakaların bir dalı olarak kabul edilir. M.Ö. 5. yüzyıldan itibaren tarih sahnesinde belirgin bir rol oynamaya başlayan Sarmatlar, Orta Asya'dan gelen ve bozkır kültürünün temsilcisi olarak bilinen bir konfederasyondu.