Seyahatname

Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde 47 ülke gezilmiştir.

Seyahatnamenin bazı özellikleri: Yazarın gözlemlerine dayanma. Detayli betimlemeler. Edebi, tarihsel ve kültürel belge niteliği. Kronolojik plan. Samimi dil. Çok yönlülük. Güncel popülerlik.

Evliya Çelebi'nin en önemli eseri, 10 ciltten oluşan Seyahatname adlı seyahat kitabıdır.

Seyahatname, önemli birkaç nedenle değerlidir: Edebi ve tarihsel kaynak: Seyahatname, hem edebi bir metin hem de tarihsel ve kültürel bir belge olarak kabul edilir. Toplumsal yapıyı yansıtması: Yazarın gözlemlerine dayanan bu eserler, dönemin toplumsal yapısı, gelenekleri, siyasi düzeni ve ekonomik durumu hakkında bilgi verir. Kültürel çeşitlilik: Farklı kültürlerin yaşam biçimleri, inançları ve sanatlarına dair detaylı bilgiler içerir. Araştırma kaynağı: Tarihçiler, sosyal bilimciler ve seyahat tutkunları için önemli bir araştırma kaynağıdır. Turizm kaynağı: Turizm alanında da önemli bir kaynak olarak kullanılır. Türk edebiyatında en bilinen örnek, 17. yüzyılda Evliya Çelebi tarafından yazılan 10 ciltlik Seyahatname'dir.

İbn-i Battuta, Orta Çağ'da diğer tüm ünlü kaşiflerden daha fazla seyahat ettiği ve dolaştığı diyarların 700 yıl önceki durumlarını, devlet ve toplum yapılarını, inanç ve adetlerini, doğal özellik ve ürünlerini tanıttığı için önemli bir gezgin olarak kabul edilir. Bazı önemli özellikleri: 1325'te Mekke'ye hacca gitmiş ve bu macera dolu yolculuğu sayesinde daha uzaklara yolculuk etmeye karar vermiştir. 28 yıl süren seyahatleri sırasında Mısır, Arap Yarımadası, Irak, İran, Anadolu, Deşt-i Kıpçak, Bizans (İstanbul), Orta Asya, Hindistan, Maldivler, Çin ve Endülüs'ü dolaşmıştır. Seyahatlerinin bütün safhalarını eşsiz hafızası sayesinde kayıt altına almış ve "Rıhlet-ü İbn Battûta" olarak bilinen seyahatnameyi yazmıştır. Birçok ülkede kadılık görevinde bulunmuştur.

Arminius Vambery, 1861-1864 yılları arasında Sünni bir derviş kılığında Ermenistan, İran ve Türkistan'ı gezmiştir. Vambery, İngiltere Jeoloji Enstitüsü’nün hizmetinde ve Britanya Krallığının emrinde bir casus olarak görev yapmıştır. Ayrıca, Osmanlı padişahı II. Abdülhamid'in güvenini kazanmış ve siyonizmin kurucusu Theodor Herzl'e Abdülhamid'in huzurunda görüşme ayarlamıştır. Vambery, on altı dil konuşup on ikisini de yazabilen bir dil bilimcidir. Eserleri arasında Deutsch-türkisches Taschenwörterbuch (Almanca-Türkçe Cep Sözlüğü) ve Abuschka (Çağatayca Sözlük) bulunmaktadır.

Evliya Çelebi'nin 10 ciltlik eseri, Seyahatname veya Evliya Çelebi Seyahatnamesi olarak bilinir.

Evliya Çelebi, 17. yüzyılın önde gelen Osmanlı seyyahı ve nesir yazarı olması nedeniyle önemli bir şahsiyettir. Öneminin bazı nedenleri: Seyahatname: 42 yıl boyunca yaptığı seyahatleri, 10 ciltlik ünlü eseri "Seyahatnâme"de toplamıştır. Geniş seyahat alanı: Rum, Arap ve Acem toprakları, İsveç, Leh ve Çek toprakları gibi geniş bir coğrafyada 51 yıl boyunca seyahat etmiştir. Kültürel katkı: Gezdiği yerlerin kültürel değerlerini anlatarak, birçok farklı milletin kültürel birikimine ışık tutmuştur. Tarihî kaynak: Günümüzde var olmayan birçok köy, kasaba, cami ve türbeyi betimlemesi, eseri birincil kaynak olarak değerli kılar.

Defterdâr Seyfi Çelebi'nin eseri, XV. ve XVI. yüzyıllarda Asya, Çin ve Hindistan'da hüküm süren Cengizli ve Türk idarecilere dair Türkçe tarihî-coğrafî bir seyahatnamedir. Eserin adı, müellifin vefatından sonra eklenen şu açıklamayla tanınmıştır: > "Kitâb-ı tevârîh-i pâdişâhân-ı vilâyet-i Hind ü Hıtay u Keşmîr ve vilâyet-i Acem ü Kaşgar u Kalmak u Çîn ve sâyir pâdişâhân-ı pîşîn ez-evlâd-ı Çengîz Han ve hâkān u fağfûr u pâdişâhân-ı Hindüstân der zamân-ı Sultan Murad İbn Sultan Selim Han. Min te’lîfât-ı defterdar Seyfî Çelebi el-merhûm fî sene 990 tarihinde". Seyfi Çelebi'nin eserinin iki nüshası günümüze ulaşmıştır: Leiden Üniversitesi Kütüphanesi (Cod. 917); Bibliothèque Nationale (Supplément Turc, nr. 1136). Eser, Josef Matuz tarafından Fransızca tercümesiyle birlikte 1968'de yayımlanmıştır. Serkan Acar tarafından yayına hazırlanan eserin adı, "Türkistan ve Uzak Doğu Seyahatnâmesi"dir.

Ebu Dülef'in seyahatnamesi, 10. yüzyılda yazdığı ve iki ana bölümden oluşan eseridir. er-Risâletü’l-Ûlâ (İlk Risâle). er-Risâletü’s-Sâniye (İkinci Risâle). Ebu Dülef, bu seyahatlerinde gözlemlerini siyasi, sosyal, dini, ekonomik ve kültürel detaylarla kaydetmiştir. Ayrıca, İran Seyahatnamesi adıyla bilinen bir eseri daha vardır.

Evet, Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde Tataristan bulunmaktadır. Evliya Çelebi, Kırım, Kafkasya, Ukrayna, Rusya ve Avrupa’yı konu edinen yedinci ciltte Tataristan'a da yer vermiştir.

İbn-i Batuta'nın seyahatnamesinde Türkiye (Anadolu) şu şekilde anlatılmaktadır: Dil: Anadolu'da herkesin Türkçe konuştuğunu belirtir. Güzellik: Anadolu'yu "dünyanın en güzel memleketi" olarak tanımlar ve Tanrı'nın güzelliklerini diğer ülkelere ayrı ayrı dağıtırken, hepsini Anadolu'da bir araya getirdiğini söyler. Toplumsal Yaşam: Türk kadınlarının toplumda aktif olduğunu ve erkeklerden kaçmadıklarını, aksine vedalaşırken gözyaşı döktüklerini ifade eder. Ahilik: Ahilerin yüksek ahlaki değerlerini ve yardımseverliklerini vurgular. Misafirperverlik: Türklerin misafirperverliğinden ve misafirlere gösterdikleri sevgiden övgüyle bahseder. Savaşçılık: Anadolu'daki Türklerin cihad ve gaza ehli yiğitler olduğunu söyler. Kültür: Yunus Emre, Süleyman Çelebi, Kaygusuz Abdal, Gülşehri, Nesimi, Aşık Paşa gibi şairlerin yaşadığı bir dönemde, Türkçenin büyük bir edebiyat dili olduğunu belirtir. İbn-i Batuta, 14. yüzyılda Anadolu'yu gezip, ünlü seyahatnamesinde ülkenin o yıllardaki yaşayışı hakkında değerli bilgiler veren bir gezgin olarak kabul edilir.

İbn Fadlan Seyahatnamesi, Türk tarihi açısından büyük önem taşır çünkü: İlk elden bilgiler: Eser, İdil Bulgarları, Oğuzlar, Hazarlar, Peçenekler ve Başkurtlar gibi Türk boylarının yaşamları, kültürleri ve inançları hakkında birinci elden bilgiler sunar. Oryantalistik çalışmalar: Eser, özellikle Zeki Velidi Togan'ın çalışmalarıyla Doğu Avrupa'nın tarih, kültür ve coğrafyasının araştırılmasında önemli bir kaynak olmuştur. İslam öncesi Türk kültürü: İslamiyet öncesi Türk inanç ve kültür dünyasına ışık tutar. Tarihî ve karşılaştırmalı araştırmalar: Türk-Arap kültürü gibi karşılaştırmalı araştırmalar için de değerli bir kaynaktır. Ancak, İbn Fadlan'ın gözlemleri, kendi kültürel ön yargılarını da içerebilir ve bu nedenle temkinli yaklaşılması gerekebilir.

Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nin PDF formatında indirilebileceği bazı kaynaklar: archive.org: "Evliya Çelebi - Günümüz Türkçesi ile Seyahatname" kitabının PDF, DAISY, EPUB ve diğer formatlarda indirilebileceği bir kaynak. academia.edu: "Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi. 1. Kitap. 1. Cilt" kitabının PDF formatında indirilebileceği bir kaynak. Ayrıca, Yapı Kredi Yayınları'nın resmi web sitesi olan yapikrediyayinlari.com.tr adresinden de bazı Evliya Çelebi Seyahatnamesi kitaplarının PDF versiyonlarına ulaşılabilir.

Dr. John Covel'in seyahatnamesi, 1670-1678 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'ndaki günlük yaşamı, toplumsal yapıyı ve tarihi yerleri anlatmaktadır. Covel, seyahatnamesinde şu konulara değinmiştir: Tarihi kalıntılar. Kültürel çeşitlilik. Dinsel yapılar. Mimari. Eğlence ve şenlikler. Covel, ayrıca demografi, siyaset, ekonomi, edebiyat, topografya, mineraloji, botanik, zooloji, müzik ve teoloji gibi çeşitli alanlarda da gözlemler yapmıştır.

Evliya Çelebi'nin Kafkasya ile ilgili eseri, on ciltlik Seyahatname adlı eserinin ikinci ve yedinci ciltleridir. İkinci cilt: 1640 yılında Karadeniz üzerinden yaptığı Gürcistan ve Mingrelya seyahati ile ilgili bilgileri içerir. Yedinci cilt: 1666 yılında Kırım'dan Dağıstan'a yaptığı seyahatte Nogaylar, Çerkezler ve Dağıstan halkları ile ilgili detaylı bilgileri kapsar.

Evliya Çelebi, Tokat hakkında "Seyahatname" adlı eserinde şu sözleri kullanmıştır: Şehrin büyüklüğü: "Evvelâ Mısır ve Bağdad'dan başka Şam, Haleb, Aymtab, Diyarbakır, Tire, Manisa ve İzmir’dir. Sekizinci büyük şehir bu Tokat şehridir". Doğal güzellikler: "Dört tarafında olan bahçeleri, bostanları ve gülistan bağları içinde akan suları var ki her bir tatlı sulu ırmağın kıyısında direkli İrem Bağları gibi Rıdvan Cenneti bahçelerinde bülbüllerin figanları ve hoş sesli ötüşleri insanın ruhuna safa verir". Halkının özellikleri: "Bütün halkı zevk ve şevk ehli, garip insanları seven kimselerdir. Kin ve hileden uzak, her şeyden temizlenmiş, derya gönüllü, cömert, yumuşak huylu ve sakin adamlardır". Mimari yapılar: "Bu şehir yapıları Amasya şehri yapılarından sanatlı olmak üzere üstad mühendisler var güçlerini harcayıp tasarruflar, mukarnas, medine ve gilvîler etmişler ki bukalemun renkli dönen dünyada böyle işçiliği bir geçmiş mimar etmemiştir".

Türkiye Mektupları, farklı yazarlar tarafından kaleme alınmış eserlerde, 19. yüzyıl Osmanlı Devleti'nin çeşitli yönlerini ele alır. Mikes'in Türkiye Mektupları: Yazar, Tekirdağ mültecilerinin hayatını, Türkiye'deki şehirlerin durumunu, iktisadi ve sosyal yapıları anlatır. Moltke'nin Türkiye Mektupları: Osmanlı'nın son yıllarındaki siyasi, askeri ve toplumsal yapıları, Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılmasını ve yerine kurulan orduyu inceler. Çihaçov'un Türkiye Mektupları: Osmanlı'nın coğrafi çeşitliliği, etnik yapısı, mali durumu, kamu düzeni ve reformların toplum üzerindeki etkilerini ele alır. Bu eserler, dönemin gerçek ruhunu ve insanî yönlerini kişisel mektuplar ve bireysel tanıklıklar aracılığıyla sunar.

Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde birden fazla cadı hikayesi bulunmaktadır. Bu hikayelerden bazıları: Cadıların savaşı. Zombiler. Büyücü kadınlar.

İbn Fadlan, 10. yüzyılda yaşamış bir Arap din bilgini ve gezginidir. İbn Fadlan, bu yolculuğu sırasında gördüğü yerler ve halklarla ilgili önemli gözlemler yapmış ve bunları "Rihla" (Seyahatname) adlı eserinde kaleme almıştır. İbn Fadlan, elçiliği sırasında Oğuzlar, Bulgarlar ve Ruslar hakkında da bilgiler vermiştir.