OrtaAsya

Nardugan bayramı, Orta Asya ve Anadolu topraklarında yaşamış olan Türklerin eski kültürüne dayanır.

Türkmenlerin tarihi, 15. yüzyılın sonlarına doğru bugünkü Türkmenistan topraklarına yerleşmeleriyle başlamıştır. Daha geniş bir perspektiften bakıldığında, Türkmenlerin ataları olan Türk göçebe topluluklarının tarihi, altıncı yüzyıldan itibaren Göktürklerin idaresinde birleşerek Tula-Selenga ırmakları bölgesinde Dokuz-Oğuz kağanlığını oluşturmalarıyla izlenebilir.

Harzemşahlar (Harezmşahlar), Orta Asya'da, Harezm bölgesinde kurulmuştur.

Tartaria ve Tataristan farklı kavramlardır. Tartaria, tarihsel olarak Orta Asya, Kuzey Asya ve Doğu Asya'yı kapsayan geniş bir bölgeyi ifade eden bir terimdir. Tataristan ise, Rusya'ya bağlı bir federal yapı olup, Volga Federal Bölgesi'nde yer almaktadır.

Türklerin kullandığı çadırlar üç ana türde sınıflandırılabilir: 1. Kara Çadır: Genellikle iki direk üzerine keçi kılından veya kalın pamuk ipliğinden sık dokunmuş kumaş örtülerek yapılır. 2. Alaçık: Yarım kubbe biçiminde olup, yanları taşla örülerek yapılır ve üzerine keçe örtülür. 3. Topak Ev: Kenarları birbirine bağlanmış kafes biçimindeki çubuklardan oluşur.

Orta Asya'nın kurak olmasının başlıca nedenleri şunlardır: 1. Coğrafi ve İklimsel Özellikler: Bölgenin büyük bir kısmı çöllerle kaplıdır ve günlük ve mevsimlik sıcaklık farkları çok büyüktür. 2. Yağış Azlığı: Güneydeki havzalarda yağış değerleri 25-100 mm kadar düşük olup, kuzeyde bu değer 250-500 mm arasında değişir. 3. İnsan Faaliyetleri: Ormansızlaşma, tarımsal uygulamalar ve su kaynaklarının aşırı kullanımı, toprak neminin hızla tükenmesine yol açar. Bu faktörler, Orta Asya'nın ani kuraklıklardan diğer bölgelere göre daha az etkilenmesini sağlar.

Özbekistan, Orta Asya'da yer alan yedi bağımsız Türk devletinden biridir. Temel özellikleri: - Yüzölçümü: 447.400 km². - Başkent: Taşkent. - Nüfus: Yaklaşık 33 milyon. - Resmi dil: Özbekçe. - Para birimi: Özbekistan Somu (UZS). Ekonomi: Özbekistan'ın ekonomisi, hammadde ihracatına dayanır ve büyük bir pamuk üreticisi ve ihracatçısıdır. Coğrafya: Ülkenin büyük bir kısmı Kızılkum Çölü ile kaplıdır ve sadece %10'u ekilebilir arazidir. Din: Özbekistan'da Müslümanların çoğunluğu Sünni Müslümandır, ek olarak Ortodoks Hristiyanlar da bulunmaktadır. Yönetim şekli: Özbekistan, başkanlık sistemiyle yönetilmektedir.

Talas Savaşı'nda Karluklar, Orta Asya'nın Çin egemenliğine girmesini istemedikleri için taraf değiştirerek Abbasilerin safına geçtiler.

Talas Savaşı'nın sonuçları şunlardır: 1. Orta Asya'nın Çinlileşmesi Önlendi: Savaşı Abbasiler kazandığı için Çin'in Orta Asya'ya hakim olma isteği engellendi. 2. Türk-Arap İlişkileri İyileşti: Savaşın ardından Türkler ve Araplar arasındaki ilişkiler olumlu yönde gelişti, bu da İslamiyet'in Türkler arasında yayılmasına katkı sağladı. 3. Ticaret Faaliyetleri Arttı: Savaşın getirdiği barış ortamı, ticaret yollarının güvenliğini artırarak ticari faaliyetleri artırdı. 4. Teknik Buluşlar Aktarıldı: Esir alınan Çinliler aracılığıyla kağıt, matbaa, pusula ve barut gibi teknik buluşlar İslam dünyasına geçti. 5. İslam'ın Yayılması Hızlandı: Talas Savaşı, Türk-İslam tarihinin başlangıcı olarak kabul edilir ve İslamiyet'in Orta Asya'da hızla yayılmasına neden oldu.

Kenger Türkleri, tarihsel olarak Azerbaycan ve Nahçıvan bölgelerinde yaşamışlardır. Ayrıca, günümüz Türkmenistan, Özbekistan ve Kazakistan üçgeninde de Kenger boyuna ait toplulukların yaşadığı belirtilmektedir.

Dutor — iki telli geleneksel bir Orta Asya ve Güney Asya müzik aletidir. Genellikle dutorun uzunluğu 1 ila 2 metre arasında olup, armut şeklinde bir rezonatöre ve parmak tahtası olan oldukça uzun bir boyuna sahiptir. Aletin adı, Farsça "iki tel" anlamına gelen kelimeden türemiştir. Dutor, Özbek halkının yüzyıllardır süregelen müzik kültürünün ayrılmaz bir parçasıdır.

Gazneliler Devleti, 963-1187 yılları arasında Orta Asya, Hindistan ve İran coğrafyasında hüküm sürmüş bir Türk-İslam devletidir. Özellikleri: - Kuruluş: Alp Tigin tarafından Samanoğulları Devleti’ne bağlı bir valilik olarak kurulmuştur. - En Parlak Dönem: Sultan Mahmud döneminde yaşanmıştır. - Yönetim: Merkeziyetçi bir sistemle yönetilmiş, idarede Türk-İslam geleneği benimsenmiştir. - Ordu: Güçlü ve düzenli bir orduya sahipti, ordunun büyük bir kısmını Türk savaşçıları oluşturuyordu. - Kültür ve Sanat: Bilim ve sanat oldukça gelişmiştir, Biruni ve Firdevsi gibi önemli isimler bu dönemde yaşamıştır. Yıkılış: Gazneliler, 12. yüzyılda Gurlular tarafından yıkılmışlardır.

"Unutulmuş Savaş" iki farklı bağlamda kullanılabilir: 1. Kitap: Avustralyalı tarihçi Henry Reynolds'un 2013 tarihli kitabı, Avustralya sınır savaşlarını ele alır. 2. Tarihi Olay: Ayrıca, "Talas Savaşı" da "unutulmuş savaş" olarak adlandırılabilir.

Pîr-i Türkistan olarak bilinen Ahmed Yesevi, Orta Asya'nın manevi mimarlarından biri olarak kabul edilir ve Türk dünyası için büyük önem taşır. İşte bazı nedenleri: 1. Tasavvuf Düşüncesinin Yayılması: Ahmed Yesevi, tasavvuf düşüncesini Orta Asya'da yaymış ve İslam'ın bölgede yayılmasında önemli bir rol oynamıştır. 2. Öğretilerinin Etkisi: Yesevi'nin öğretileri, Alevilikteki bazı temel inanç ve ritüelleri etkilemiş, sevgi, hoşgörü ve insanlık değerlerini ön plana çıkarmıştır. 3. Kültürel Miras: Eserleri ve şiirleri, Türk dünyası ve İslam tasavvufunda kalıcı bir etki bırakmış, bugün bile geniş kitleler tarafından saygıyla anılmaktadır. 4. Timurlular Üzerindeki Etkisi: Ahmed Yesevi'nin, 14. yüzyılda Türkistan'da hüküm süren Timurlular üzerinde manevi bir etkisi olduğu çeşitli kaynaklarda belirtilmiştir.

Destan 1. bölüm, 8. yüzyılda Orta Asya'da geçmektedir ve vahşi bir çağı anlatmaktadır. Bölümün konusu: - Gök Hanlığı'nın ulu kağanı Alpagu Han, kardeşi Balamir Yabgu'nun kızını, çolak ve topal oğlu Batuga'ya gelin olarak almaya karar verir. - Yolda onları, çocukluğundan beri intikam ateşi ile yanan Dağ savaşçısı Akkız bekler. - Akkız, pusuya düşürülen Alpagu Han'dan ihanetin hesabını sorar. Bu olaylar, dizinin ana karakterleri Akkız ve Batuga'nın destansı aşklarının başlangıcını oluşturur.

Göktürklerin en güçlü olduğu dönem, 6. yüzyılın ortalarıdır.

Palize tatlısı, Orta Asya kökenli bir tatlıdır ve özellikle Özbekistan, Türkmenistan ve Kazakistan gibi ülkelerde meşhurdur.

Otrar, tarih boyunca önemli bir şehir olarak kabul edilmiştir: 1. İpek Yolu Üzerindeki Konum: Otrar, İpek Yolu'nun en meşhur şehirlerinden biriydi ve Orta Asya'nın her yerinden akademisyenlerin ilgisini çeken bir merkezdi. 2. Kültürel ve Bilimsel Gelişim: 10-12. yüzyıllar arasında en güçlü dönemini yaşamış, kendi sikkelerini basmış ve kütüphanesiyle tanınmıştır. 3. Moğol İstilası: 1219'da Moğol Hanı Cengiz Han'ın hakimiyetine giren ilk şehir olmuş ve bu olay, Orta Sirderya havzasında büyük yıkıma ve siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel krizlere yol açmıştır.

"Jalgan Ay" şarkısını Orta Asya'da iki farklı sanatçı seslendirmektedir: 1. "Akdeniz Erbaş", "Kırşehir İyelerine vol 1" albümünde "Jalgan Ay (Kazakh song)" adlı parçayı seslendirmiştir. 2. "Aynur Qalayqızı" da "Jalgan-Ay" adlı bir şarkı kaydetmiştir.

Orta Asya Hun Devleti ve Göktürk Devleti'nin yıkılmasının başlıca nedenleri şunlardır: 1. Taht Kavgaları ve İç Karışıklıklar: Her iki devlet de hanedan üyeleri arasındaki taht kavgaları ve iç isyanlar nedeniyle zayıfladı. 2. Çin Baskısı: Çin'in siyasi ve askeri baskısı, devletlerin bölünmesine ve sonunda yıkılmasına yol açtı. 3. Aşiretler Arasındaki Çekişmeler: Aşiretler arasındaki çekişmeler ve bağımsızlık arzusu, merkezi otoriteyi zayıflattı. 4. Ekonomik ve Sosyal Nedenler: Nüfusun artması, iklim koşulları ve ekonomik zorluklar da devletlerin yıkılmasında etkili oldu.