Destanlar

Ailede bir kahraman ifadesi, iki farklı bağlamda değerlendirilebilir: 1. Türk destanlarında aile ve kahraman: Türk destanlarında aile, sosyal hayatın temel unsurlarından biri olarak tasvir edilir. 2. Gerçek hayatta ailede bir kahraman: Bu ifade, aynı zamanda, ailesine ve yakınlarına yardım eden, onların yaşamlarını daha iyi hale getiren bir kişiyi de ifade edebilir.

Türeyiş Destanı, Uygur Türklerine aittir.

Bozkurt Destanı gerçek bir hikaye olarak kabul edilmez, mitolojik ve efsanevi bir anlatı olarak değerlendirilir.

Homeros'un destanları "İlyada" ve "Odysseia" olarak sırayla izlenmelidir.

Dünya edebiyatında destanlar ve milletler şu şekilde sıralanabilir: Destanlar: 1. Gılgamış - Sümer. 2. İlyada ve Odysseia - Yunan (Homeros). 3. Kalevala - Fin. 4. Nibelungenlied - Alman. 5. Ramayana ve Mahabharata - Hint. 6. Chanson de Roland - Fransız. 7. Le Cid - İspanyol. 8. Şinto - Japon. 9. Şehname (Firdevsi) - İran. 10. İgor - Rus. Milletler: - Türkler: Oğuz Kağan Destanı, Türeyiş Destanı. - Slavlar: Manas Destanı, Cengiz-name. - Romalılar: Aeneis (Vergilius).

Türk destanları ve masalları genel olarak iki ana kategoriye ayrılır: 1. Destanlar: - Doğal Destanlar: Milletin ortak hafızasında yer eden, tarihi ve kültürel unsurları içeren destanlardır. - Yapma Destanlar: Daha yakın tarihte, bilinçli olarak yazılmış destanlardır. 2. Masallar: - Hayvan Masalları: Genellikle kısa ve öğretici masallardır. - Olağanüstü Masallar: Cin, peri, dev gibi olağanüstü varlıkların yer aldığı masallardır. - Güldürücü Masallar: Okuyanı eğlendirmeyi amaçlayan masallardır. - Zincirlemeli Masallar: Sıkı bir mantık bağıyla birbirine bağlanan küçük ve önemsiz olayların art arda sıralandığı masallardır.

En çok bilinen menkıbeler arasında şunlar yer alır: 1. "Dânişmendnâme": Kahramanlık konulu menkıbevi bir destan. 2. "Saltukname": Selçuklu dönemi kahramanı Saltuk Buğra Han'ın menkıbelerini içerir. 3. "Battal Gazi Destanı": İslam uğruna kahramanlık gösteren Battal Gazi'nin menkıbeleri. 4. Ahmet Eflaki'nin "Ariflerin Menkıbeleri": Tasavvuf büyüklerinin menkıbelerini içerir. 5. Yunus Emre, Hacı Bektaşi Veli, Pir Sultan Abdal gibi ermiş kabul edilen kişilerin menkıbeleri. Ayrıca, Abdülkadir Geylani, Ahmed el-Rifai, İbrahim Ethem gibi mutasavvıflara ait menkıbeler de geniş çapta bilinir.

Alp Er Tunga'nın gerçek hikayesi hakkında kesin bir görüş yoktur, çünkü bazı tarihçiler onun tarihi bir şahsiyet olduğunu düşünürken, diğerleri efsanevi bir karakter olduğunu öne sürmektedir. Bilinenlere göre, Alp Er Tunga, M.Ö. 7. yüzyılda yaşamış bir Saka hükümdarıdır. Destanlarda ve efsanelerde ise Alp Er Tunga'nın, Türklerin eski atalarının soyundan geldiği ve kahramanlık sembolü olduğu anlatılmaktadır.

Doru At'ın gerçek hikayesi, Türk halk efsanelerinde ve destanlarında yer alan bir motiftir. Bu hikayelerde Doru At, genellikle sadakati ve kahramanlara olan bağlılığı ile öne çıkar. Ayrıca, Doru ismi, gerçek hayatta da Türk kültüründe sıkça rastlanan bir at donudur.

Destanlar, oluşumlarına göre iki ana kategoriye ayrılır: 1. Doğal (Halk) Destanları: Toplumun ortak malı olan ve anonim olarak ortaya çıkan destanlardır. 2. Yapay (Sanat) Destanları: Belirli bir yazar tarafından yaratılan ve yazılı olarak kaydedilen destanlardır.

Argonotlar mitolojisi, Yunan mitolojisinde yer alan ve Altın Post'u bulmak için Kolhis'e giden kahraman bir grubu ifade eder. Argonotlar (Antik Yunanca: Ἀργοναῦται) olarak adlandırılan bu kahramanlar, isimlerini bindikleri gemi olan Argo'dan almışlardır. Maceraları, Hellenistik dönemden günümüze kalan tek destan olan Argonautika'da anlatılır.

Cengiz Han Destanı, Orta Asya Türk boylarına aittir.

Destanlar, sözlü edebiyat döneminden beri var olan ve en eski hikaye türlerinden biri olarak kabul edilir.

Türk destanları iki ana grupta incelenebilir: İslamiyet öncesi ve İslamiyet sonrası. İslamiyet öncesi Türk destanları şunlardır: 1. Yaratılış Destanı: Türklerin Altay-Yakut kolundan çıkan, evrenin yaratılışı ve iyiliğin kaynaklarını konu alan en eski destandır. 2. Alp Er Tunga Destanı: Millattan önceki Türk-İran savaşlarını anlatan, ünlü Saka hükümdarı Alp Er Tunga’yı konu alır. 3. Şu Destanı: Makedonyalı İskender’in Türkler ile olan mücadelelerini anlatır, Kaşgarlı Mahmud tarafından yazıya geçirilmiştir. 4. Oğuz Kağan Destanı: Uygur harfleri ile yazılmış, destansı bir kahraman olan Oğuz Kağan’ın hayatını anlatır. 5. Bozkurt Destanı: Göktürkler’in ağır bir yenilgiden sonra kırılmalarını ve yenilgiden sağ kurtulan tek bir gençle bir dişi kurttan yeniden türediklerini anlatır. 6. Ergenekon Destanı: Türklerin Ergenekon adı verilen dağlık bir bölgede yeniden doğuş ve kurtuluşunu konu alır. İslamiyet sonrası Türk destanları ise şunlardır: 1. Satuk Buğra Destanı: Karahanlı hükümdarı Satuk Buğra Han’ın Müslümanlığı yayma mücadelesini anlatır. 2. Manas Destanı: Mani dinine mensup Karahitaylar ile Müslüman olan Karahanlılar arasındaki mücadeleleri anlatır. 3. Battal Gazi Destanı: 8. yüzyılda yaşamış Battal Gazi ve Bizans İmparatoru Leon arasındaki mücadeleleri konu alır. 4. Danişmendname Destanı: 11. yüzyılda yaşamış Türk devlet adamı Melik Danışmend Gazi’nin hayatını ve fetihlerini anlatır. 5. Köroğlu Destanı: Kurgusal bir karakter olan Köroğlu’nun, Bolu Beyi ile olan mücadelelerini konu alır.

Türk destanları, İslamiyet'ten önce ve sonra yazılan destanlar olarak ikiye ayrılır. İslamiyet'ten önce yazılan başlıca Türk destanları: 1. Yaratılış Destanı. 2. Alp Er Tunga Destanı (MÖ 4. yy). 3. Şu Destanı (MÖ 4. yy). 4. Oğuz Kağan Destanı (MÖ 4. yy). 5. Bozkurt Destanı (MÖ 2. yy). 6. Ergenekon Destanı (7.-8. yy). 7. Türeyiş Destanı (8.-9. yy). 8. Göç Destanı (8.-9. yy). İslamiyet'ten sonra yazılan başlıca Türk destanları: 1. Manas Destanı. 2. Saltuk Buğra Han Destanı. 3. Timur Destanı. 4. Edige Destanı. 5. Battal Gazi Destanı. 6. Danişment Gazi Destanı. 7. Köroğlu Destanı.

Türk destanları iki ana kategoriye ayrılır: 1. Doğal Destanlar: Anonim (yazarı belli olmayan), ilkel dönemde yaşanmış olayları konu alan ve sözlü destan türüdür. 2. Yapma Destanlar: Yazarı belli olan, daha yakın zamanda yazılan ve olağanüstü durumlara az yer veren destan türüdür.

Dünyanın en eski efsanesi olarak kabul edilen Gılgamış Destanı'dır.

Doğal ve yapay destanlar, oluşumlarına göre iki ana kategoriye ayrılır: 1. Doğal Destanlar: - Anonim olarak yazılır ve toplumun ortak malı olarak kabul edilir. - İslamiyet öncesi dönemde yaşanmış olayları konu alır ve sözlü gelenek yoluyla aktarılır. - Örnekler: Gılgamış (Sümerler), İlyada ve Odysseia (Yunanlar), Şehname (İranlılar). 2. Yapay Destanlar: - Belirli bir yazar tarafından, daha yakın zamanda yazılır. - Olağanüstü durumlara daha az yer verir ve okunmak üzere kaleme alınır. - Örnekler: Kurtarılmış Kudüs (Tasso), İlahi Komedya (Dante), Kaybolmuş Cennet (Milton).

Destan örnekleri hem Türk edebiyatından hem de dünya edebiyatından çeşitli eserlerden oluşmaktadır: Türk Edebiyatından: 1. Dede Korkut Hikâyeleri. 2. Oğuz Kağan Destanı. 3. Manas Destanı (Kırgızlar). 4. Ergenekon Destanı. 5. Türeyiş Destanı. 6. Göç Destanı. Dünya Edebiyatından: 1. İlyada Destanı (Yunan). 2. Şehname Destanı (İran). 3. Ramayana Destanı (Hindistan). 4. Igor Destanı (Rus). 5. Le Cid Destanı (Fransız). 6. Gılgamış Destanı (Sümer).

Tufandan kurtulmak için farklı kültürlerde çeşitli yöntemler anlatılmaktadır: 1. Gılgamış Destanı: Sümerlerde, tanrı Enki, kardeşi Enlil'in büyük bir tufan göndereceğini önceden haber vererek Utnapiştim'e bir gemi yapmasını söyler. 2. Kuran ve Tevrat: Nuh Peygamber'in hikayesinde, Nuh'a bir gemi yapması ve içine ailesini, hayvanlarını alması söylenir. 3. Yunan Mitolojisi: Prometheus, oğlu Deukalion'u büyük tufan hakkında uyarır ve ona bir sandık yapmasını öğütler. 4. Yakut Mitolojisi: Yakut Türklerinin inancına göre, Tanrı, bir adamı ve ailesini kurtararak insan soyunun devam etmesini sağlar.