NeolitikDönem

İlk yerleşim yerlerinde beslenme, avcılık, toplayıcılık, tarım ve hayvancılık gibi faaliyetlerle sağlanıyordu. Paleolitik çağda insanlar, çaytaşı, çakmaktaşı, hayvan kemikleri ve ağaç gibi doğal maddeleri topluyor, ateş yakmayı öğreniyordu. Neolitik çağda ise buzul çağı sona erdi ve yerleşik hayata geçiş başladı.

Göbeklitepe'de insan figürlerinin bulunmamasının nedeni, bu yapıların daha çok dinsel amaçlara hizmet eden tapınaklar olarak kullanılmış olmasıdır. Kazı başkanı Alman arkeolog Klaus Schmidt'e göre, T biçimli sütunlar üzerindeki insan figürleri, ritüellerde önemli rol üstlenmiş kişileri temsil ediyor olabilir.

Akşehir'in tarihi, Neolitik Dönem'e kadar uzanmaktadır. Bölgede yapılan yüzey araştırmalarından, ilk yerleşimlerin M.Ö. 16. yüzyıla kadar gittiği anlaşılmaktadır. Akşehir'in tarihi, Hitit, Frig, Helenistik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerini içermektedir.

İlk yerleşim yeri olarak hem Çatalhöyük hem de Çayönü kabul edilmektedir. - Çayönü, Diyarbakır yakınlarında yer alır ve Geç Epipaleolitik döneme tarihlenir, yaklaşık M.Ö. 10.000 yılına kadar uzanır. - Çatalhöyük ise Konya'nın Çumra ilçesi yakınlarında bulunur ve M.Ö. 7500-5700 yıllarına tarihlenen Neolitik döneme ait en büyük ve en ünlü yerleşim yerlerinden biridir.

Göbeklitepe, yaklaşık 12.000 yıl öncesine tarihlenen ve Şanlıurfa'nın Örencik köyü yakınlarında bulunan dünyanın bilinen en eski tapınağıdır. Bu yapı, tarih öncesi dönemlerde insanların dini ritüellerini gerçekleştirdikleri bir merkez olarak önemli bilgiler sunmaktadır. Göbeklitepe'nin anlattığı bazı gizemler: - Karmaşık Mimari: Avcı-toplayıcı toplulukların büyük ve karmaşık yapılar inşa edebilecek yeteneklere sahip olduklarını gösterir. - Dini İnançlar: Tapınağın, yıldızların ve gök cisimlerinin hareketlerini gözlemlemek için kullanılan bir gözlemevi veya dini törenler için bir mekan olduğunu düşündüren semboller ve kabartmalarla süslenmesi. - Toplumsal Yapı: Neolitik Çağ'ın başlangıcında, toplulukların sosyal ve hiyerarşik bir yapıya sahip olduklarını ortaya koyar. - Tarım Öncesi Dönem: Tarımın başlamasından önce, insanların dini ritüelleri ve topluluk hayatı için bir araya geldiklerini kanıtlar. Göbeklitepe, 2018 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne dahil edilmiştir.

Şanlıurfa Göbeklitepe'nin önemi şu şekilde sıralanabilir: 1. Tarihin Sıfır Noktası: Göbeklitepe, 12.000 yıl öncesine uzanan tarihiyle dünyanın en eski tapınak kompleksi olarak kabul edilir ve bu nedenle "tarihin sıfır noktası" olarak adlandırılır. 2. Mimari ve Yapılar: Göbeklitepe'deki yapılar, T şeklinde dikili taş sütunlar ve bu sütunların arasındaki dikdörtgen şekilli taş levhalardan oluşur. 3. Dinler Tarihine Etkisi: Göbeklitepe, bilinen ilk ibadet merkezi olması nedeniyle dinler tarihini de etkilemiştir. 4. Tarım ve Yerleşik Hayat: Göbeklitepe'nin keşfi, insanların tarım ve yerleşik hayata geçmeden önce de dini ve sosyal organizasyonları olduğunu ortaya koymuştur. 5. Bilimsel Keşifler: Göbeklitepe, arkeoloji çalışmalarında neolitik dönemle ilgili kuramsal çerçevenin ve tarihlendirmelerin yeniden değerlendirilmesini gerektiren önemli bilimsel veriler sunmuştur.

MÖ 10.000 yılı, Neolitik (Cilalı Taş) Çağı'na denk gelmektedir.

Neolitik dönemde şehirlerin ortaya çıkmasının başlıca sebepleri şunlardır: 1. Tarımın Keşfi: Neolitik Devrim ile tarımın başlaması, insanların yerleşik hayata geçmesine ve köyler kurmasına olanak tanıdı. 2. Verimli Topraklar: Şehirlerin ilk olarak verimli tarım alanlarının bulunduğu Mezopotamya, İndus, Nil ve Sarıırmak Vadisi gibi yerlerde kurulması. 3. Ticaret Faaliyetleri: Tarımsal üretimin artması, şehirler arasında ticaret faaliyetlerinin doğmasına neden oldu. 4. Savunma ve Yönetim Gereksinimleri: Şehirlerin büyümesi, savunma ve yönetim ihtiyaçlarını ortaya çıkardı, bu da yönetici sınıfların ve askeri güçlerin oluşmasına yol açtı.

Çayönü, M.Ö. 9300-6300 yılları arasındaki 3000 yıllık bir tarihe sahiptir.

Cafer Höyük, Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ uygarlığına aittir.

Çatal Höyük'te evlerin içine ölülerin gömülme nedeni, ölen kişinin sevdiklerine yakın olma arzusunu simgelemesidir. Ayrıca, ölülerin ev zeminine gömülmesi, onların huzur içinde öteki dünyaya geçişlerini sağlamak amacıyla da yapılmış olabilir.

Çatalhöyük ve Hacılar'da farklı mimari yapıların olmasının nedeni, bu yerleşim yerlerinin farklı dönemlerde ve kültürel bağlamlarda gelişmiş olmasıdır. Çatalhöyük, Neolitik Dönem'de (MÖ 7400-6200) inşa edilmiş ve kendine özgü bir mimari yapıya sahiptir. Hacılar ise daha sonraki dönemlerde, muhtemelen Tunç Çağı'nda (MÖ 3000-2000) yerleşime açılmıştır. Bu nedenle, mimari yapıları Çatalhöyük'ten farklı olabilir ve daha gelişmiş teknolojik ve kültürel unsurları içerebilir.

Çayönü'nde ne tür evler olduğu, Neolitik döneme ait şu şekilde sınıflandırılabilir: 1. Yuvarlak Kulübeler: İlk köy yerleşimleri, 20-25 m² büyüklüğünde, açık hava özelliği taşıyan yuvarlak çukur tabanlı saz ve örgü kulübelerden oluşur. 2. Izgara Planlı Yapılar: Kuzey-güney doğrultusunda uzanan, taş veya kil ile kaplanmış temel üzerine inşa edilen, 35 m²'ye kadar çıkan evlerdir. 3. Kanallı Yapılar: Taş bloklar üzerinde kerpiçten oluşan, içlerinden dar kanalların geçtiği platformlara sahip dikdörtgen yapılardır. 4. Taş Döşeli Yapılar: Duvarları kil ve çamurla sıvanmış, bölümleri geçişli, güneydoğu tarafında kapıları bulunan evlerdir. 5. Hücre Planlı Yapılar: Taş temel üzerine kerpiç bina, bodrum katı ve yaşam merkezi olan, ortalama 8 bölmeden oluşan yapılardır. 6. Geniş Odalı Yapılar: Birden fazla odaya sahip, daha özensiz inşa edilmiş yapılardır.

Tılan Höyük'te, Neolitik dönemden Erken Roma dönemine kadar kesintisiz yerleşim olduğu bilinmektedir. Bu höyükte yaşayan topluluklar arasında, Hititlerin de bulunduğu düşünülmektedir.

"Çatalhöyük Öyküleri 1" kitabında hoşunuza giden ve hoşunuza gitmeyen unsurlar şunlar olabilir: Hoşunuza Gidenler: 1. Uygarlık Tarihinin Gelişimi: Kitabın, Neolitik ve Kalkolitik çağlara ait önemli buluşların nasıl gerçekleşmiş olabileceğine dair ipuçları vermesi ve bu buluşların gelişimini öyküleştirmesi. 2. Karakterlerin Maceraları: Ningur ve Ninlil kardeşlerin yaşadıkları maceralar, hayvan evcilleştirme, tarım ve madencilik gibi konuları işlemesi. 3. Eğitici ve Merak Uyandırıcı Anlatım: Yazarın, çocukların dünyasını yansıtan, ilgi çekici ve merak uyandırıcı bir dil kullanması. Hoşunuza Gitmeyenler: 1. Şiddet İçeriği: Kitabın, avcılık ve savunma amaçlı silahların geliştirilmesi gibi şiddet içeren sahneleri. 2. Eksik Kalan Unsurlar: Kadınların eşitlikçi yönlerinin daha fazla işlenmesi beklenirken, bu konunun yeterince ele alınmaması.

Boncuklu Höyük'te yerleşik avcı-toplayıcı bir topluluk yaşadı. Bu topluluk, Çatalhöyük kültürünün öncüsü olarak kabul edilmektedir.

Dünyanın ilk üç yerleşim yeri olarak kabul edilen yerler şunlardır: 1. Çatalhöyük, Türkiye: MÖ 7500 ile MÖ 5700 yılları arasında yerleşim görmüş, Neolitik dönemin en büyük ve en eski yerleşim alanlarından biridir. 2. Jericho, Filistin: MÖ 9000 yılına kadar uzanan tarihiyle dünyanın en eski sürekli yerleşim alanlarından biridir. 3. Ur, Mezopotamya: MÖ 4000'lerde kurulan ve Sümerlere ait en önemli şehir devletlerinden biri olan antik bir şehirdir.

Çatalhöyük'ün arkeolojik hayatı, Neolitik Çağ'da kurulmuş bu tarih öncesi şehrin, insanlık tarihine ışık tutan önemli bir dönemidir. Öne çıkan arkeolojik bulgular ve özellikler: - Keşif ve Kazılar: Çatalhöyük, 1958'de İngiliz arkeolog James Mellaart tarafından keşfedilmiş ve 1961'den itibaren kazılar başlamıştır. - Mimari: Evler yan yana bitişik nizamda, çatılar sokak işlevi görecek şekilde yapılmıştır. - Beslenme ve Tarım: Buğday, arpa, mercimek ve nohut gibi tahıllar ile küçükbaş hayvanlar ve sığır yetiştiriciliği yapılmıştır. - Sanat ve Kültür: Duvar resimleri, geometrik desenler ve bereket tanrıçası olarak yorumlanan heykelcikler bulunmuştur. - Sosyal Yapı: Hiyerarşik bir yapıdan ziyade, daha eşitlikçi bir toplumsal yapı olduğu düşünülmektedir. - UNESCO Dünya Mirası: Çatalhöyük, 2012 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne dahil edilmiştir. Bu bulgular, Çatalhöyük'ün Neolitik dönemin sosyal, ekonomik ve teknolojik gelişmelerini gözler önüne serdiğini ve insanlık tarihinin erken dönemlerine dair benzersiz bilgiler sunduğunu göstermektedir.

İlk yerleşim yerlerinin özellikleri ve bu özelliklere dair görseller, aşağıdaki örnekler üzerinden incelenebilir: 1. Çayönü: Diyarbakır yakınlarında yer alan ve Geç Epipaleolitik döneme tarihlenen Çayönü, tahıl tarımının başladığı ve evcilleştirmenin yapıldığı bir yerleşim yeridir. 2. Hacılar: Burdur'da yer alan ve Neolitik döneme ait olan Hacılar, büyük ve çok odalı evlere, seramiklere ve çanak çömleklere ev sahipliği yapar. 3. Göbeklitepe: Şanlıurfa'da bulunan Göbeklitepe, M.Ö. 9600-9500 yıllarına tarihlenir ve dünyanın en eski tapınak kompleksi olarak kabul edilir. 4. Çatalhöyük: Konya'nın Çumra ilçesinde yer alan Çatalhöyük, M.Ö. 7500-5700 yıllarına tarihlenen ve birbirine bitişik olarak inşa edilmiş evlerden oluşan bir yerleşim yeridir.

Çayönü'nde yaşayan biri olduğumuzu hayal etseydik, Neolitik Dönem'de gelişmiş bir toplumda yer alırdık. Günlük hayatımız şu şekilde olabilirdi: - Konutlar: Taşla başlayıp kerpiçle yükseltilen, çok odalı ve avlulu yapılar. - Geçim: Yabani mercimek, fiğ ve evcilleştirilen koyun, keçi gibi hayvanların yetiştirilmesiyle. - Teknoloji: Bakır ve malahit gibi madenlerin işlenmesi, dövme tekniğiyle aletlerin yapılması. - Kültürel yaşam: Takı yapımı ve çeşitli süs eşyalarının kullanımı. Ayrıca, kafatası şekillendirme ve dağlama gibi uygulamalar da o dönemde yaygındı ve bu tür bir toplumda bu tür geleneklerin içinde yer alabilirdik.