Modernleşme

Modernleşmenin toplumsal değişime etkileri şunlardır: 1. Teknolojik İlerleme: Modernizasyon, teknolojik gelişmeleri hızlandırır ve iletişim, üretim ve ulaşım gibi alanlarda büyük ilerlemelere yol açar. 2. Kültürel Çeşitlilik: Farklı kültürlerin bir araya gelmesine ve kültürel çeşitliliğin artmasına neden olur. 3. Ekonomik Dönüşüm: Tarım toplumlarından endüstriyel ve hizmet odaklı ekonomilere geçiş, ekonomik büyümeyi tetikleyebilir. 4. Toplumsal Normların Değişimi: Cinsiyet rolleri, aile yapısı ve insan hakları gibi alanlarda değişikliklere yol açabilir. 5. Eğitim ve Bilgi Erişimi: Modernizasyon, eğitim ve bilgiye daha fazla erişimi teşvik eder, toplumun eğitim seviyesini artırabilir. 6. Siyasi Dönüşüm: Daha demokratik ve katılımcı bir siyasi sistem oluşturabilir.

Atatürk'ün Avrupa'ya öğrenci göndermesinin bazı nedenleri: Batı medeniyetinin temel özelliklerini ve ilerleme sebeplerini öğrenmek. Osmanlı'yı yeniden ayağa kaldırmak için hangi sahalarda yeniliklerin yapılması gerektiğini belirlemek. Modernleşme sürecine katkıda bulunmak. Batıcı aydın ve bürokrat sınıfının oluşmasına öncülük etmek. Milli güzidelerin yetiştirilmesini sağlamak. Muasır medeniyetlerin bilgilerinin aktarılmasını sağlamak.

Türk toplumunda modernleşme ve değerler üzerine yapılan incelemelerde iki ana kuram öne çıkmaktadır: 1. Ziya Gökalp'in Kuramı: Gökalp, modernleşmenin iki temel sacayağı olan medeniyet ve kültür kavramlarına vurgu yapar. 2. Barrington Moore'un Modernleşme Rotaları: Moore, modernleşmenin üç farklı yolunu tanımlar: demokratik, faşist ve komünist. Ayrıca, Mümtaz Turhan ve Mübeccel Kıray gibi sosyologlar da Türk modernleşmesi üzerine yapısal-işlevselci ve kültürel değişim kuramlarıyla önemli katkılarda bulunmuşlardır.

Mahmut Hakkı Akın'ın "Türkiye'de Modernleşme" kitabı, Türkiye'nin 18. yüzyılın sonundan itibaren yaşadığı tarihsel ve toplumsal değişme sürecini ele almaktadır. Kitapta, Osmanlı modernleşmesinin temel karakteristiklerinden biri olan bürokratik yenilenme ve bu sürecin cumhuriyet modernleşmesine etkileri incelenmektedir. Akın, bu birikimi temel alarak, cumhuriyet döneminde yaşanan tarihsel ve sosyolojik değişim sürecini farklı konular üzerinden değerlendirmektedir.

İnkılâpçılık ve çağdaşlaşma kavramları birbirine yakındır ancak aynı şey değildir. İnkılâpçılık, toplumun eskiyen düzenini yıkarak yerine yeni ve çağdaş bir düzen getirme ilkesidir. Çağdaşlaşma ise, Batılılaşma ve muasır medeniyetler seviyesine ulaşma yolunda ilerleme anlamına gelir. Dolayısıyla, inkılâpçılık çağdaşlaşmanın sağlanmasında önemli bir araçtır.

1960 sonrası Türk hikayelerinden bazı örnekler: Bilge Karasu: "Gece", "Uzun Sürmüş Bir Günün Akşamı", "Kısmet Büfesi". Leyla Erbil: "Cüce", "Tuhaf Bir Kadın", "Eski Sevgili", "Karanlığın Günü". Sevim Burak: "Yanık Saraylar", "Sahibinin Sesi". Metin Kaçan: "Fındık Sekiz", "Adalara Vapur", "Harman Kaplan". Yusuf Atılgan: "Aylak Adam", "Anayurt Oteli". Erdal Öz: "Kanayan", "Gülünün Solduğu Akşam", "Sular Ne Güzelse". Orhan Duru: "Dünya Batıyor Mu", "Kısas-ı Enbiya", "Denge Uzmanı", "Bırakılmış Biri", "Bir Büyülü Ortamda". Bu dönemde ayrıca Demir Özlü, Ferit Edgü, Selim İleri gibi yazarlar da önemli eserler vermiştir.

Modernleşme dönemi, Ortadoğu'yu çeşitli şekillerde etkiledi: 1. Politika ve Ekonomi: Modernleşme, Ortadoğu'da politika ve ekonominin arka plana itilmesine neden oldu. 2. Sekülerleşme: Modernleşme, seküler iktidarların kültürel asimilasyonuna hizmet eden teorilerin ve pratiklerin yayılmasına yol açtı. 3. Teknolojik ve Sosyal Değişimler: Fabrika, hastane ve okul sayısının artması, kentlerdeki nüfus artışı gibi değişimler modernleşmenin bilimsel bir yolla ifade edilmesini sağladı. 4. Dış Etkiler: Avrupa'nın sermaye ihracı, Ortadoğu'da modern bankaların kurulması ve dış borçların artması gibi ekonomik modernleşmeci sonuçlar doğurdu.

Ahmet Muhip Dıranas'ın "Kar Şiiri"nin yazılış amacı, doğa ile insanın iç içe geçtiği, soğuk bir atmosferdeki duygusal boşluğu ve evrensel temaları yansıtmaktır. Şiirde, karın bir simge olarak kullanılarak yalnızlık, hüzün, zamanın geçişi gibi temalar işlenmiştir.

Reform hareketleri Osmanlı'ya geç geldi çünkü Osmanlı Devleti, 18. ve 19. yüzyıllarda Batı'daki modern gelişmeleri takip etmekte yavaştı ve daha çok iç ve dış sorunlarına odaklanmıştı. Bunun başlıca nedenleri şunlardır: - Yönetim ve ordu zayıflığı: Osmanlı yönetimi ve ordusu, Avrupa karşısındaki toprak kayıplarından sonra zayıflamıştı. - Vergi sistemindeki aksaklıklar: Keyfi vergilendirme ve vergi tahsilindeki zorluklar, devletin mali yapısını bozmuştu. - Avrupa'daki milliyetçilik hareketleri: Fransız İhtilali'nin etkisiyle Osmanlı'daki Hristiyan azınlıklar bağımsızlık hareketlerine girişmiş, bu da Osmanlı yönetimini reform yapmaya zorlamıştı. - Batılı devletlerin baskısı: Avrupa devletleri, Osmanlı'daki azınlık haklarını bahane ederek iç işlerine karışıyordu, bu da reformların dış müdahaleleri azaltmak amacıyla yapılmasını gerektiriyordu.

Tanzimat Fermanı'nın sosyal bilgiler açısından önemi şu şekilde özetlenebilir: 1. Hukukun Üstünlüğü ve Eşitlik: Ferman, hukuk önünde eşitliği kabul etmiş ve can, mal ve namus güvenliğini teminat altına almıştır. 2. Reform ve Modernleşme: Devlet yönetiminden adalet sistemine kadar pek çok alanda modernleşme hedeflenmiş; eğitim ve ekonomi alanında önemli adımlar atılmıştır. 3. Meşrutiyet ve Cumhuriyet Fikrinin Temeli: Tanzimat Fermanı, sened-i ittifaktan sonra devletin siyasî yapısında esaslı bir değişiklik yapma arzusunun ilk belgesi olarak, meşrutiyet rejiminin kurulabilmesi ortamını hazırlamıştır. 4. Toplumsal Barış: Farklı etnik ve dini grupların bir arada yaşaması için temel prensipler geliştirilmiş, bu durum Osmanlı'nın iç barışı için önemli bir kazanç olmuştur.

Osmanlı'da fes, 25 Kasım 1925 tarihinde çıkarılan Şapka Kanunu ile yasaklandı. Fesin yasaklanmasında ayrıca, namaz kılarken sipersiz şapkaların zorluk çıkarması ve sarığın din adamları dışında kullanılmaması gibi faktörler de etkili oldu.

Mustafa Kemal Atatürk'ün moda anlayışı şu şekilde özetlenebilir: Şıklık ve zarafet: Atatürk, kıyafetlerinde zarafeti ön planda tutmuş, aşırı süslemeden ve abartılı renklerden kaçınmıştır. Modernlik: Atatürk'ün tarzı, döneminin ötesinde yenilikçi ve modern çizgiler taşımıştır. Pratiklik: Rahat ve dayanıklı giysiler tercih etmiştir. Sembolizm: Osmanlı dönemine ait geleneksel kıyafetlerden uzaklaşarak modern bir stili benimsemiş, bu sayede yeni Cumhuriyet'in modern yüzünü temsil etmiştir. Eğitici ve örnek olma amacı: Atatürk, giyimiyle topluma örnek olmayı amaçlamış, gençlerin ve kadınların modern giyim anlayışını benimsemelerini teşvik etmiştir. Renk paleti: Genellikle lacivert, siyah ve gri gibi koyu ve nötr renkleri tercih etmiştir. Aksesuarlar: Fötr ve silindir şapkalar, kravatlar ve cep mendilleri gibi aksesuarlara önem vermiştir.

Türkiye'de kayınpeder ve gelinlerin ayrı yaşamasının birkaç nedeni vardır: 1. Örf ve Adet: Toplumda eskiden beri büyüklerin ayrı bir evde yaşaması yaygındı ve bu durum hala devam etmektedir. 2. Aile Yapısının Değişimi: Modern aile yapısı, çekirdek aileye doğru evrilmiş ve bu da kayınpeder ve kayınvalidelerin ayrı bir evde yaşamasına yol açmıştır. 3. Kişisel Tercihler: Gelin, kocasının ailesiyle aynı evde yaşamak zorunda değildir ve ayrı bir ev talep etme hakkına sahiptir.

Mustafa Kemal Atatürk'ün çağdaşlık anlayışı, akıl ve bilim rehberliğinde, tam bağımsızlık esasına dayalı bir modernleşme ve ilerleme vizyonuna dayanır. Bu anlayışın temel ilkeleri şunlardır: 1. Laiklik: Devlet ve din işlerinin ayrılması, şeriat hukukunun yerine laik hukuk sisteminin getirilmesi. 2. Eğitim Reformları: Eğitimde birlik sağlanması, medreselerin kapatılması ve eğitimin çağdaş temellere oturtulması. 3. Kadın Hakları: Kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanınması, medeni kanun ile kadınların erkeklerle eşit haklara sahip olması. 4. Ekonomik ve Sanayi Devrimleri: Sanayileşme ve üretimin artırılması için devletçilik ilkesinin benimsenmesi. 5. Kültürel ve Tarihsel Bağlar: Türk milletinin tarihine, diline ve kültürüne yöneliş, eski Anadolu uygarlıkları ile bağların güçlendirilmesi.

Batılılaşmanın olumlu ve olumsuz etkileri şu şekilde özetlenebilir: Olumlu Etkiler: 1. Modernleşme ve Teknoloji: Batılılaşma, teknoloji, bilim ve sanayi alanlarında ilerlemeyi sağlar. 2. Eğitim ve Hukuk: Eğitimde reformlar ve demokratikleşme gibi modern kurumların kurulması. 3. İnsan Hakları: Birey hakları, eşitlik ve özgürlük gibi kavramların güçlenmesi. 4. Kültürel Açılım: Batı kültürünün sanat, edebiyat ve moda gibi unsurlarının topluma kazandırılması. Olumsuz Etkiler: 1. Kültürel Kimlik Kaybı: Yerel kültürlerin zayıflaması ve kimlik kaybı riski. 2. Değerlerin Yozlaşması: Geleneksel değerlerin ve ahlak anlayışının bozulması. 3. Ekonomik Bağımlılık: Dış müdahalelere ve ekonomik bağımlılığa yol açma ihtimali. 4. Sosyal Çatışmalar: Batılılaşma sürecinde ortaya çıkan farklı değerler ve yaşam tarzları nedeniyle toplumsal çatışmalar.

II. Mahmud, modernleşme çabaları kapsamında sakalını kesmiştir. Bu yenilik, halk ve ulema tarafından eleştirilmiş ve II. Mahmud'a "gavur padişah" denmesine neden olmuştur.

III. Selim dönemi (1789-1807), Osmanlı İmparatorluğu'nda modernleşme ve reform hareketlerinin ön plana çıktığı bir dönemdir. Bazı önemli olaylar: Askeri Reformlar: Nizam-ı Cedid adlı ilk kez batılı tarzda ordu kurulmuş, askeri okullarda yabancı dil eğitimi başlatılmış ve askeri teşkilat güçlendirilmiştir. Yönetim ve Bürokratik Reformlar: Danışma mekanizmaları oluşturulmuş, vezirlerin görev süreleri düzenlenmiş ve eyaletlerde istikrar sağlanmaya çalışılmıştır. Siyasi Değişimler: Merkezi Meclis kurulmuş ve devletin yönetiminde daha aktif bir rol oynanmıştır. Dış Politika: Avrupa ülkelerinde daimi elçilikler açılmış ve dış borçlanma düşünülmüştür. III. Selim, 1807'de Kabakçı Mustafa'nın önderliğindeki yeniçeri isyanı sonucu tahttan indirilmiştir.

Arabesk müzik, Türkiye'deki modernleşme süreciyle çeşitli şekillerde ilişkilidir: Göç ve Kentleşme: 1950'ler ve 1960'larda sanayileşme ve kentleşme, arabeskin ortaya çıkışını tetiklemiştir. Modernleşme Politikaları: Cumhuriyetin ilk yıllarındaki modernleşme çabaları, arabeskin doğuşunu dolaylı olarak etkilemiştir. Popüler Kültür: Arabesk, modernleşme sürecine bir tepki olarak doğmuş ve başlangıçta bir başkaldırı müziği olarak ortaya çıkmıştır. Devlet Politikaları: 1980'lerden itibaren arabesk, devlet politikalarının bir parçası olmuş ve TRT gibi kurumlarda yer bulmaya başlamıştır. Arabesk, Türk müzik geleneğine yabancı unsurlar içerdiği için zaman zaman bir yozlaşma olarak görülmüş ve toplumsal anlamdaki karmaşalara işaret eden bir terim haline gelmiştir.

"Sorun Yaratan Adam" (Den Brysomme Mannen, 2006) filmi, 40 yaşındaki Andreas'ın kendini garip bir şehirde bulmasını ve bu şehirde yaşadığı zorlukları anlatıyor. Andreas, buranın neresi olduğunu veya nasıl geldiğini bilmiyor, bir işi, evi ve karısı var. Sonunda, Hugo adında bir adamla tanışıyor ve onun kaçmasına yardım edebileceğini düşünüyor. Film, modernleşme sürecindeki dünyanın içindeki bir bireyin mekanikleşmiş ve makineleşmiş hayatını sorguluyor ve izleyiciye samimi, içten bir anlatım sunuyor.

İsmail Paşa'nın zengin olmasının iki ana nedeni vardır: 1. Ticaret: Babası Altuncu Hacı Ali Efendi'nin yanında altın varakçılığı öğrenerek esnaf ustası olmuş ve büyük bir servetin mirasçısı olarak ticaretle uğraşmıştır. 2. Modernleşme Projeleri: Mısır Hidivi olarak görev yaptığı dönemde, endüstriyel ve ekonomik kalkınmaya büyük yatırımlar yapmış, sulama kanalları, demiryolları, köprüler ve okullar gibi birçok altyapı projesini hayata geçirmiştir. Bu projeler sayesinde Mısır'ın gelirlerini artırmış ve servetini daha da büyütmüştür.