Klimatoloji

Klimatolojik (klimatik) kökenli ekstrem olaylar, aşırı hava koşulları ile ilişkilendirilen olaylardır. Bazı klimatolojik kökenli ekstrem olaylar: Sıcak dalgalar ve soğuk dalgalar; Kuraklık; Sel ve taşkınlar; Kasırgalar, hortumlar ve tropikal siklonlar; Şiddetli rüzgarlar ve fırtınalar. Bu olaylar, iklim değişikliği gibi faktörlerle daha sık ve şiddetli hale gelebilir, çevresel zararlara ve insan sağlığına etki edebilir.

Murat Türkeş'in "Klimatoloji ve Meteoroloji" kitabı, atmosfer, hava, iklim ve atmosferik çevre konularıyla ilgilenen bilim dalları ve alanları için temel bir ders ve kaynak kitabı olarak tasarlanmıştır. Kitapta ele alınan bazı konular: Atmosfer, hava ve iklimin temelleri. Radyasyon ve hava sıcaklığı. Hava basıncı, atmosfer dolaşımı ve rüzgarlar. Yağış oluşumu ve türleri. Şiddetli hava olayları. Kitap, bu konularda bilimsel bilgi sunmayı, tartışmayı ve öğrencinin uygulama, çözümleme ve bireşim yapma yeteneğini geliştirmeyi hedefler.

Kışın uçak kanatlarının donmasının nedeni, hava sıcaklığının sıfırın altına düşmesi ve suyun 0 derecede donmasıdır. Eğer uçak kanatları su ile yıkanırsa, donma sonucu uçuş zorlaşır.

Soğuk hava dalgalarının oluşmasının iki temel nedeni vardır: 1. Kutup veya kutupsal hava kütlelerinin inişi. 2. Farklı hava kütlelerinin karşılaşması. Ayrıca, soğuk hava dalgalarının oluşumunda yüksek basınç koşulları da etkili olabilir.

Buzluk Mağarası'nda buz oluşmasının sebebi, mağaranın jeomorfolojik yapısı ve burada gerçekleşen klimatolojik şartlardır. Yazın, mağara içi ile dışı arasında sıcaklık farkı en yüksek seviyeye çıkar ve çok güçlü rüzgâr oluşur. Kış mevsiminde ise mağara içi ve dışı arasında sıcaklık farkı yüksek değildir, güçlü hava akımı oluşmadığından buz oluşmaz.

Klimatik afet, hava olayları ile ilgili afetler olarak tanımlanabilir. Klimatik afetlerin içine giren afet türlerinden bazıları şunlardır: sıcak dalgası; soğuk dalgası; kuraklık; dolu; hortum; yıldırım; kasırga; tayfun; sel; siklonlar; tornado tipi çığ; aşırı kar yağışları; asit yağmurları; sis; buzlanma; hava kirliliği; orman yangınları.

"Düttürü Dünya" filminin sonunda, Mehmet adlı karakterin ev sahibi olan kayınbiraderi, Mehmet'in yaşadığı evi müteahhitte vermiştir ve evin bir an önce boşaltılmasını istemektedir. Film, Mehmet'in hayat mücadelesi ve umut dolu yolculuğunu konu alır.

Kriyosferi etkileyen bazı faktörler: İklim değişikliği ve küresel ısınma. Güneş ışınları. Okyanus akıntıları. İnsan faaliyetleri. Permafrost sıcaklığı. Kriyosferdeki değişiklikler, küresel iklim, deniz seviyeleri ve ekosistemler üzerinde önemli etkilere sahiptir.

Klimatoloji için okunabilecek bazı kitaplar: "Klimatoloji ve Meteoroloji", Murat Türkeş. "Genel Klimatoloji", Prof. Dr. Oğuz Erol. "Uygulamalı Klimatoloji", İbrahim Atalay.

Detroit'te kış aylarında ortalama sıcaklıklar şu şekildedir: Aralık: 35°F / 24°F (2°C / -4°C). Ocak: 31°F / 19°F (-1°C / -7°C). Şubat: 32°F / 18°F (0°C / -8°C). Kış aylarında Detroit'te sık sık kar yağışı görülür ve gündüz sıcaklıkları bile zaman zaman donma noktasının altına düşebilir.

Ekstrem olaylar, oluşum kökenlerine göre üç ana alanda görülür: 1. Astronomi: Meteor düşmesi gibi olaylar. 2. Meteoroloji ve Hidrometeoroloji: - Ekstrem sıcaklıklar, fırtınalar, şiddetli rüzgarlar, aşırı yağışlar, sel ve taşkınlar, kuraklık gibi olaylar. 3. Jeoloji ve Jeomorfoloji: - Volkanik patlamalar, depremler, tsunamiler, kütle hareketleri (heyelan, kaya düşmesi, toprak kayması) gibi olaylar.

Pleistosen Çağ, genellikle halk dilinde Buz Devri olarak adlandırılan, yaklaşık 2.580.000 ila 11.700 yıl öncesini kapsayan jeolojik bir çağdır. Özellikleri: İklim: Kuzey yarımkürenin büyük bir kısmı buzullarla kaplıydı. Fauna: Mamutlar, kılıç dişli kaplanlar, dev tembel hayvanlar gibi büyük memeliler vardı. İnsan Evrimi: Homo sapiens türü bu çağda evrimleşti ve çağın sonuna doğru insanlık dünyanın birçok bölgesine yayıldı. Pleistosen, Kuvaterner Döneminin ilk dönemi veya Senozoik Çağın altıncı dönemidir.

Sinoptik ve klimatolojik meteorolojik gözlem türleridir. Sinoptik gözlemler, hava tahminleri için yapılan ve uluslararası saat dikkate alınarak tüm dünyada aynı anda gerçekleştirilen gözlemlerdir. Klimatolojik gözlemler, ülke ve bölgelerin iklim özellik ve durumlarını incelemek, iklim araştırma ve projeleri için veri elde etmek amacıyla yapılan gözlemlerdir. Ayrıca, fenolojik gözlemler, aerolojik gözlemler, uydu gözlemleri ve radar gözlemleri gibi farklı meteorolojik gözlem türleri de bulunmaktadır.

İklim özellikleri dikkate alındığında, Temmuz-Ağustos aylarında klimatik, jeomorfolojik ve hidrolojik kökenli ekstrem olayların bir arada gerçekleşme ihtimalinin en fazla olduğu alan, tropikal kuşakta bulunan ve alçak kıyılara sahip ada ülkeleridir. Bu ülkeler arasında Japonya, Filipinler, Endonezya, Malezya ve Karayip Adaları bulunur. Ekstrem olaylar arasında tropikal siklonlar, şiddetli rüzgarlar, kasırgalar, tsunamiler, depremler, volkanik olaylar ve heyelanlar yer alır.

Coğrafya ve klimatoloji arasındaki fark şu şekilde açıklanabilir: Coğrafya, yeryüzünde meydana gelen doğal ve beşeri olayların neden ve sonuçları ile yeryüzüne dağılışını inceleyen bir bilim dalıdır. Klimatoloji, iklimin ve iklim elemanlarının (sıcaklık, nem, basınç, yağış gibi) oluşumunu, etkileşimini ve yeryüzündeki dağılışını inceleyen bilim alanıdır. Özetle: - Coğrafya, genel olarak yeryüzündeki olayları incelerken, klimatoloji özellikle iklim olaylarına odaklanır. - Coğrafya, doğal ve beşeri unsurları kapsarken, klimatoloji atmosferdeki hava olaylarının uzun vadeli ortalama durumlarını araştırır.

Prof. Dr. Murat Türkeş, Boğaziçi Üniversitesi'nde klimatoloji alanında çalışmalar yapmaktadır. 2015 yılından beri Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetim Kurulu üyesi ve Fizik Bölümü'nde yarı zamanlı öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır.

Grönland'da iklim değişikliğinin ne zaman başladığına dair kesin bir bilgi bulunmamakla birlikte, insan kaynaklı iklim değişikliğinin özellikle son 45-50 yıllık dönemde dünyadaki tüm buz kütlelerini ve kalıcı kar örtülerini eriterek alansal ve hacimsel olarak küçülttüğü belirtilmektedir. Grönland'daki buzulların eylül ayında bu kadar yaygın erimesinin ise 2022 yılında, uzun süreli ortalamalardan yaklaşık 10, 15, 20 derece daha sıcak geçen kış günleriyle ilişkili olduğu ifade edilmektedir. Ayrıca, 1981 yılında Grönland’ın güneyinden çıkarılan 2 kilometre uzunluğundaki buz tüpü üzerinde yapılan çalışmalar, adanın günümüzden 800 bin yıl önce farklı bir iklime sahip olduğunu ve yeşil bir doğaya sahip olduğunu ortaya koymuştur.

Dünyanın ilk iklim sınıflandırmasını yapan bilim insanı Wladimir Köppen'dir. Köppen, 19. yüzyılın sonlarında geliştirdiği iklim sınıflandırması, bitki örtüsüne dayanır ve aylık sıcaklık ile yağış verilerini kullanır.

Klimatoloji, ya da iklim bilimi, atmosfer içerisinde meydana gelen hava olayları ile yeryüzünde görülen iklim tiplerini inceleyen bilim dalıdır. Klimatoloji ile ilgilenen bilim insanlarına klimatolog denir. Klimatolojinin araştırma konuları, küresel iklimin kökeni, iklim tipleri, iklim tiplerinin mekânsal değişimlerinin nedenlerini ve iklimin doğal çevre ve insan faaliyetleriyle olan ilişkisini kapsar. Klimatoloji, coğrafyanın bir alt dalıdır.

AO (Arktik Salınım), Kuzey Yarımkürenin 20 derece yukarı enlemlerinden itibaren görülen basınç anomalilerini prensip alan bir endeks çeşididir. NAO (Kuzey Atlantik Salınımı), Kuzey Atlantik Okyanusu'nda görülen bir fenomendir. AO ve NAO'nun bazı özellikleri: Pozitif AO ve NAO: Kutbi girdap kuvvetlidir, soğuk hava güney enlemlere inmez, Türkiye'de soğuk ve yağışsız günler görülür. Negatif AO ve NAO: Kutbi girdap zayıftır, soğuk hava güney enlemlere iner, Türkiye'de ılık ve yağışlı günler görülür. Nötr AO ve NAO: Basınç değerleri uzun yıllar ortalamasına yakındır. AO ve NAO'nun etkileri genellikle kış aylarında daha belirgin olup, yaz aylarında etki dereceleri azalır.