Kiriş

Kirişin ters olması, yani ters kiriş kullanılması, bazı durumlarda faydalı olabilir, ancak genellikle statik açıdan pek tercih edilen bir çözüm değildir. Ters kirişin bazı kullanım alanları: Otopark girişleri. Alçak tavan sorunları. Ters kirişin dezavantajları: Mimari zorluklar. Hesaplama hataları.

Kirişte yük, kirişin üzerine gelen çeşitli kuvvetleri ifade eder. Bu yükler arasında: Kirişin kendi öz yükü; Üzerindeki duvar yükü; Döşemelerden gelen hareketli ve ölü yükler bulunur. Kirişler, yapılardaki yükleri taşıyarak ve aktararak, kolonlara, perdelere veya temellere güvenli bir şekilde iletilmesini sağlar.

Teğet ve kiriş formülleri: Teğet-kiriş açı formülü: Teğet-kiriş açının ölçüsü, gördüğü yayın ölçüsünün yarısıdır. Merkezden geçen teğet-kiriş açı formülü: Merkezden geçen teğet-kiriş açının ölçüsü 90°'dir, gördüğü yayın ölçüsü ise 180°'dir. İki kirişin oluşturduğu iç açı formülü: Bir iç açı, kirişlerin kesişim noktasının iki tarafında gördüğü yayların ölçülerinin toplamının yarısına eşittir. Eşit kirişler formülü: Eşit kirişlerin ayırdığı yayların uzunlukları ve ölçüleri eşittir. Paralel kirişler formülü: Paralel kirişler arasında kalan yaylar eşittir. Merkezden kirişe inilen dikme formülü: Merkezden kirişe inilen dikme, kirişi ve yayını ikiye böler.

Enine donatı aralığı, en küçük boyuna çubuk çapının 12 katından ve 200 mm'den fazla olamaz. Ayrıca, aşağıdaki koşullar da sağlanmalıdır: Kolonlarda enine donatı çubuk çapı, en büyük boyuna donatı çapının üçte birinden az olamaz. Kirişlerde enine donatı aralığı, donatı çapından, maksimum agrega çapının 4/3’ünden ve 20 mm’den az olamaz. Enine donatı aralığı, yapı türüne ve kullanılan malzemelere göre değişiklik gösterebilir. Kesin değerler için ilgili standartların ve yönetmeliklerin incelenmesi önerilir.

Gerber kiriş ve sürekli kiriş arasındaki temel fark, sürekli kirişlerin hiperstatik olması, Gerber kirişlerin ise izostatik hale getirilmiş sürekli kirişler olmasıdır. Sürekli kirişler, birden fazla açıklığı bulunan, biri sabit veya ankastre, diğerleri hareketli mesnetler üzerine oturan doğru eksenli çubuklardan oluşan düzlem sistemlerdir. Gerber kirişler, sürekli kirişlere hiperstatiklik derecesi kadar mafsal eklenerek oluşturulur. Gerber kirişlerin sürekli kirişlere göre üstünlükleri: Mesnet çökmelerinden dolayı kesit tesiri meydana gelmez. Eğilme momenti değişimi, mafsallar uygun yerlere konularak ayarlanabilir.

Kiriş atalet momenti hesaplamak için aşağıdaki adımlar izlenebilir: 1. Kiriş bölümünü parçalara ayırma. 2. Her bir parçanın atalet momentini hesaplama. 3. Paralel eksen teoremi uygulama. Formülsel olarak, bir dikdörtgenin atalet momenti formülü şu şekildedir: I = (bh³) / 12. Atalet momenti hesaplamaları karmaşık olabileceğinden, yazılım kullanımı (örneğin, SkyCiv Bölüm Oluşturucu) hesaplamaları kolaylaştırabilir. Ayrıca, ideCAD gibi programlar da kirişlerin atalet momentlerini otomatik olarak hesaplayabilir.

Kirişlerde kullanılan bazı kelepçe türleri: Kiriş kelepçesi. Çelik kiriş kelepçesi. Yaylı kiriş kelepçesi. Destek kiriş kelepçesi. Kiriş kaldırma kelepçesi. Ayrıca, marangozluk, metal işleme, araç bakımı ve mekanik imalat gibi çeşitli alanlarda da farklı tiplerde kiriş kelepçeleri kullanılır.

Kolonlar, kirişlere bağlanarak, üzerlerine oturan kirişlerden ve döşemelerden gelen tüm yükleri güvenli bir şekilde altlarındaki temele ve zemine aktarır. Kolonların kirişlere bağlanmasının diğer nedenleri: Rüzgâr ve deprem gibi yatay yükleri kirişler yardımıyla birbirine ve temele bağlamak. Binanın güvenliğini sağlamak. Kolon ve kirişler, bir yapı olarak tek başlarına bir anlam ifade etmezler; bir sistem olarak çalışarak yükün binadaki yolculuğunu sağlarlar.

Ahşap döşeme kirişlerinin boyutları, kiriş genişliği en az 25 cm, kiriş yüksekliği ise döşeme kalınlığının 3 katından veya 30 cm'den az olmayacak şekilde belirlenmelidir. Örneğin, döşeme kalınlığı 15 cm ise, kiriş yüksekliği en az 45 cm, 20 cm ise en az 60 cm olmalıdır. Bu ölçüler, projenin gereksinimlerine göre değişiklik gösterebilir; bu nedenle kesin boyutlar için bir profesyonelden danışmanlık alınması önerilir.

Okçulukta yay kirişi şu özelliklere sahip olmalıdır: Kiriş yüksekliği: Başlangıçta, üretici firmaların önerdiği ölçülerde olmalıdır. Kiriş malzemesi: Klasik yaylarda, büküle büküle kurutulmuş küçükbaş hayvan bağırsağı kullanılabilir. Kiriş kontrolü: Kirişin yıpranma veya aşınma olup olmadığı düzenli olarak kontrol edilmelidir. Yay kirişi ayarı karışık bir işlem olduğundan, okçuluğa yeni başlandıysa bir antrenörden veya daha deneyimli bir okçudan yardım alınabilir.

Kiriş analizinde kullanılan bazı yöntemler şunlardır: Sayısal analiz: Kirişlerin gerilim, deformasyon ve yer değiştirmelerini hesaplamak için sonlu elemanlar yöntemi gibi sayısal yöntemler kullanılır. Moment-alan metodu: Kirişlerde sarkının hesaplanmasında sıkça kullanılan bir yöntemdir. Süperpozisyon metodu: Esas sistemi daha kolay çözülebilecek alt sistemlere ayırarak her bir alt sistemin katkısını cebirsel olarak toplar. Analitik çözüm: Elastik eğri denkleminin sınır şartlarına göre çözümlenmesiyle sarkıyı veren bir entegrasyon yöntemidir. Ayrıca, kirişlerin tasarımında ve analizinde yapısal dinamikler ve titreşim analizi de önemli bir rol oynar.

Kiriş açıklığı, taşıma kapasitesine, kullanılan malzemenin dayanıklılığına ve yapı türüne bağlı olarak değişir. Betonarme kirişler: Genellikle 6-8 metre arasında bir açıklığa sahiptir, ancak 12-15 metreye kadar açıklıklar da kullanılabilir. Çelik kirişler: Daha uzun açıklıklara dayanabilir; 10-15 metre veya hatta 30 metreye kadar açıklıklar için kullanılabilir. Ahşap kirişler: Genellikle 5-6 metreyi aşmayan açıklıklarda kullanılır. Kiriş açıklığının doğru hesaplanması için mühendislik hesaplamaları ve formüller kullanılır.

Kısa kiriş, yüksekliği açıklığının dörtte birinden daha fazla olan kiriş olarak tanımlanır. Örneğin, 200 cm açıklık için 50 cm yüksekliğe sahip bir kiriş (betonarme) kısa kiriş hükmündedir. Uzun kiriş kavramına dair bir tanım bulunamamıştır. Ayrıca, kirişlerle ilgili şu bilgiler de faydalı olabilir: Kiriş türleri: Basit kiriş, konsol kiriş, sürekli kiriş gibi çeşitleri vardır. Kiriş işlevleri: Döşemeden gelen yükleri taşır ve kolonlara iletir. Kiriş boyutları: Genişliği en az 25 cm, yüksekliği ise bağlı olduğu döşemenin 3 katından veya 30 cm'den daha az olamaz.

Konsol kiriş, bir ucu desteğe bağlı, diğer ucu ise boşluğa doğru uzanan bir kiriş türüdür. Bu kirişler, ekstra destek gerektiren durumlarda kullanılır ve özellikle köprüler, cumbalı pencereler ve balkonlarda sıkça tercih edilir.

Analitik geometride kirişin nasıl bulunacağına dair bilgi bulunamadı. Ancak, geometride bir kiriş, iki uç noktası da çemberin üstünde bulunan doğru parçası olarak tanımlanır. Çemberin analitik incelenmesiyle ilgili bilgi bulunabilecek kaynaklardan bazıları şunlardır: youtube.com'da "Çemberin Analitik İncelenmesi: Çemberde Kiriş Uzunluğu Bulma" başlıklı video; derspresso.com.tr'de çemberin analitik incelenmesiyle ilgili bilgiler.

Kirişlerin en büyük ölçüsü, yapının özelliklerine ve taşıyacağı yük miktarına bağlı olarak değişir. Betonarme kirişler için: Yükseklik: 30 cm ile 60 cm arasında, yüksek binalarda veya büyük yük gerektiren yapılarda 100 cm'ye kadar çıkabilir. Genişlik: 20 cm ile 40 cm arasında, büyük yük taşıyan yapılarda 50 cm'ye kadar çıkabilir. Çelik kirişler için: Boyutlar, kesit alanına ve taşıması gereken yük miktarına göre belirlenir. Kiriş boyutları, ayrıca bina türü, kirişin uzunluğu ve çevresel faktörler gibi unsurlara da bağlıdır.

"Durdurucu kiriş" ifadesi, farklı bağlamlarda farklı anlamlar taşıyabilir. Örneğin, mekanik durdurucu, bir cismin hareketinin amaçlanan bitiş noktasında, fiziksel bir engele çarparak durmasını sağlar. Ayrıca, yüksekte çalışmalarda düşmeyi önleyici sistemler arasında, kayarak düşmeyi önleyici sistemler ve geri sarımlı düşüş durdurucular bulunur. "Durdurucu kiriş" ifadesinin tam olarak ne anlama geldiğini belirlemek için daha fazla bilgiye ihtiyaç vardır.

Betonarme kirişlerin en fazla kaç metre açıklığa sahip olabileceği, kullanılan malzemeye ve kirişin tasarımına bağlı olarak değişir. Genellikle betonarme kirişlerde açıklık sınırları 12 ila 15 metre arasında kabul edilir. Ancak, bazı durumlarda bu sınırlar aşılabilir: Kaset (ızgara) kiriş döşeme gibi özel yapılarda açıklık 15-25 metre olabilir. Öngerilmeli betonarme kirişler için açıklık 15-45 metre arasında olabilir. Kiriş açıklığı belirlenirken, güvenlik standartları ve yönetmeliklere uyulması önemlidir.

Ters kiriş, yapılarda döşemenin yükünü taşıyan kirişin, döşemenin altından sarkmaması için kirişin döşemenin üzerinde yapılmasıyla oluşan bir yapı elemanıdır. Bu tür kirişler, normal kirişler gibi çizilir ancak çizildikten sonra kiriş ayarlarından kotları değiştirilir. Ters kiriş, özellikle bodrum ve zemin katlarda, alt katta istenmeyen bir alçak tavan ya da kat yüksekliğine etki edecek bir kiriş detayının olmaması için tercih edilir.

Hatıl ve kiriş arasındaki temel farklar şunlardır: Tanım ve görevler: Kiriş: Yapının düşey yüklerini taşır ve kolonlara aktarır. Hatıl: Yatay yükleri dengeler ve duvarların stabilitesini artırır. Yerleşim ve uygulama alanları: Kiriş: Kolonlar arasında, döşemeyi taşımak için kat seviyelerinde yer alır. Hatıl: Duvarların yatay olarak sabitlenmesi gereken noktalarda, temel üstünde veya kat seviyelerinde yerleştirilir. Taşıdığı yük tipi: Kiriş: Düşey yükleri taşır. Hatıl: Yatay yükleri taşır. Boyut ve malzeme: Kiriş: Genellikle daha kalın ve dayanıklıdır. Hatıl: Daha ince ve hafif olabilir, donatılı beton şeklinde yapılır.