KararVerme

Bocalamak, zor bir durum veya olay karşısında kişinin bir müddet tereddüt ve zorluk yaşaması anlamına gelir. Kararsızlık, bir konuda karar verememe ya da seçenekler arasında seçim yapamama durumudur. Kararsızlık, özgüven eksikliği, hata yapma korkusu, çekingenlik, mükemmeliyetçilik gibi çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir.

Sayısal verilerden yararlanma, bir düşünceyi, herhangi bir şekilde tartışma yaratmayacak şekilde belgelerle ya da sayısal verilerle destekleyerek açıklamaya denir. Bu yöntem, genellikle bilimsel verilere dayanarak bir düşüncenin daha inandırıcı hale getirilmesi için tercih edilir. Sayısal verilerden yararlanmanın bazı özellikleri: Sayılar, istatistikler ve yüzdelik değerler anlatımda kullanılarak konunun daha inandırıcı hale getirilmesi hedeflenir. Bu yöntem aynı zamanda bilimsel verilerden yararlanma olarak da adlandırılır, çünkü bilimsel çalışmalar genellikle sayısal ya da istatistiksel veriler içerir. Okuyucunun güvenini kazanmak amacıyla anket sonuçları, araştırmalar, istatistiki bilgiler gibi kanıtlar kullanılır. Sayısal verilerden yararlanmaya örnek cümleler: "Boy oranına bakıldığında kilonun en çok 60 olması gerekir." "Yıllık üretimi yaklaşık 200 bin ton civarındadır." "Yapılan satışlarda elma diğer ürünlere göre çok daha önemli bir yer tutmaktadır." "Ülkemizde sigara kullanımı ise, her geçen seneye göre %50’ye kadar düşmüştür." "Geçen yıl, toplamda 480 milyon 257 bin 824 kitap üretilirken, e-kitap satışları da %100 artış göstermiştir."

PROMETHEE yöntemi, alternatiflerin belirlenen kriterler doğrultusunda tercih fonksiyonlarına dayanarak ikili karşılaştırmalar yoluyla değerlendirildiği bir çok kriterli karar verme yöntemidir. Bu yöntem, aşağıdaki adımlarla çalışır: 1. Hazırlık aşaması: Alternatifler, değerlendirme kriterleri ve kriter ağırlıkları belirlenir. 2. Alternatiflerin karşılaştırılması: Alternatifler, kriterler bazında ikili olarak karşılaştırılır. 3. Tercih fonksiyonlarının belirlenmesi: Karar verici, her bir değerlendirme ölçütü için farklı fonksiyon tipleri kullanabilir. 4. Kısmi ve tam sıralama: Φ+ (a) ve Φ- (a) akımları karşılaştırılarak PROMETHEE I (kısmi sıralama) ve PROMETHEE II (tam sıralama) sonuçları elde edilir. 5. GAIA düzlemi: GAIA (Geometrical Analysis for Interactive Aid) düzlemi ile sonuçlar görselleştirilerek karar vericiye sunulur. PROMETHEE yönteminin avantajları arasında kullanım kolaylığı, karar verme sürecinde esneklik ve etkin sonuçlar verme yer alır.

Kararsızlığın nedenleri arasında şunlar bulunabilir: Özgüven eksikliği. Hata yapma korkusu. Mükemmeliyetçilik. Başkalarının düşüncelerinden etkilenme veya onay arama. Kararı karşı taraftan bekleme. Kimseyi kıramama. Hayır diyememe. Bilgi sahibi olunmayan bir konuyla karşı karşıya olma. Kimlik karmaşası. Sorunlu, çatışmalı bir ortam. Kararsızlıkla başa çıkmak için şu yöntemler denenebilir: Kaygıyı görünür kılma. Fikirleri netleştirme. Zaman sınırı koyma. Meditasyon ve farkındalık egzersizleri yapma. Olumsuz düşünceleri not alma ve itiraz etme. Alternatifleri sınırlama. Kendine güvenme. Kararsızlık, kişinin günlük yaşamını ve işlevselliğini ciddi şekilde etkiliyorsa, profesyonel destek almak önemlidir.

FOMO (Fırsatları Kaçırma Korkusu), aşağıdaki durumlarda tehlikeli kabul edilebilir: Günlük yaşamı etkilediğinde. Psikolojik sağlığı olumsuz etkilediğinde. Sosyal ilişkileri zedelediğinde. Fiziksel sağlığı etkilediğinde. FOMO belirtileri ciddi boyutlara ulaşmadan önce bir uzmana danışılması önerilir.

VIKOR yöntemi, çelişkili kriterler altında alternatifler arasından sıralama veya seçim yapmayı amaçlayan çok kriterli karar verme yöntemidir. VIKOR yönteminin bazı özellikleri: İlk ortaya çıkışı: Yöntem, ilk kez 1990'lı yılların sonunda Serafim Opricović tarafından ortaya atılmıştır. Kullanım alanları: Toplu taşıma problemleri, grup karar analizi, kalite çalışmaları, turizm stratejisi belirleme gibi çeşitli alanlarda kullanılır. Temel amaç: Belirlenen alternatif kümesi için uzlaşık bir sıralama yapabilmek. Karar verici etkisi: Yöntem, karar vericinin süreç üzerinde etkili olmasına imkan tanır. Gerekli koşullar: Uzlaşmanın kabul edilebilir olması, karar vericinin ideal çözüme yakın çözümü kabul etmeye istekli olması gibi koşulları içerir. VIKOR yönteminin adımları: 1. Her kriter için en iyi ve en kötü değerlerin belirlenmesi. 2. Alternatifler için S, R ve Q değerlerinin hesaplanması. 3. Q, R ve S değerlerinin sıralanması. 4. Minimum Q değerine sahip alternatifin en iyi olarak belirlenmesi. 5. İki koşulun sağlanması: Kabul edilebilir avantaj ve kabul edilebilir istikrar.

En iyi liderlik tarzı, duruma ve organizasyonun hedeflerine bağlı olarak değişir. İşte bazı liderlik türleri ve özellikleri: Otoriter (Otokratik) Liderlik: Liderin tüm kararları tek başına aldığı ve kontrolü sağladığı bir tarzdır. Demokratik (Katılımcı) Liderlik: Liderin ekip üyelerinin fikirlerini dikkate aldığı ve onları karar alma sürecine dahil ettiği bir tarzdır. Karizmatik Liderlik: Liderin kişisel çekiciliği ve etkileyici gücüyle ekibi motive ettiği bir tarzdır. Tam Serbesti Tanıyan (Liberal) Liderlik: Liderin ekip üyelerine geniş bir özgürlük tanıdığı ve müdahale etmediği bir tarzdır. Stratejik Liderlik: Uzun vadeli hedefler belirler ve kaynakları etkin bir şekilde yönetir. En uygun liderlik tarzı, organizasyonun ihtiyaçları ve çalışanların nitelikleri göz önünde bulundurularak belirlenmelidir.

Maliyet hesaplamaları sonucunda elde edilen bazı bilgiler şunlardır: Birim maliyet. Toplam maliyet. Karlılık. Rekabet avantajı. Stratejik kararlar. Ayrıca, maliyet hesaplamaları sayesinde stok seviyeleri kontrol edilir, ne kadar sipariş verilmesi gerektiği belirlenir ve ürünlerin satış fiyatları tespit edilir.

Analitik Ağ Süreci (ANP), Thomas L. Saaty tarafından geliştirilmiş, çok kriterli karar verme yöntemlerinden biridir. ANP'nin bazı özellikleri: Ağ yapısı: Hiyerarşik bir yapı kullanır, ancak kriterler ve alternatifler arasındaki karşılıklı etkileşimleri dikkate alır. Bağımlılıklar ve geri bildirimler: Kriterler ve alt kriterler arasındaki her türlü bağımlılık ve geri beslemeyi sistematik olarak ortaya koyar. Kantitatif ve kalitatif veriler: Hem sayısal hem de sayısal olmayan verileri değerlendirme imkanı sunar. Uygulama alanları: Proje başarısı değerlendirmesi, tedarikçi seçimi, pazarlama stratejisi belirleme gibi çeşitli alanlarda kullanılır. ANP, Analitik Hiyerarşi Süreci'nin (AHP) genelleştirilmiş bir formudur.

Duygusal seçim teorisi, insanın karar verme sürecini açıklamaya çalışan sosyal bilimsel bir eylem modelidir. Temel özellikleri: Rasyonel seçim teorisine alternatif. Duyguların rolü. Kültürün etkisi. Bireysel düzeyde karar verme. Ana varsayımlar: Duyguların sistematik ele alınması. Duyguların kısa vadeli motivasyonu. Duygusal seçim teorisi, Robin Markwica'nın 2018 yılında Oxford University Press tarafından yayınlanan Emotional Choices adlı monografisinde ortaya atılmıştır.

Muğlak bir durumu düzeltmek için aşağıdaki adımlar izlenebilir: Problemin tanımlanması. Literatür taraması. Veri toplama. Modelleme ve simülasyon. Uzman görüşleri. Senaryo analizi. Çoğulculuk ve iterasyon. Karar verme süreci. İletişim ve geri bildirim. Muğlak durumlarla başa çıkmak, bilimsel araştırmaların en zorlu yönlerinden biridir. Bu nedenle, karmaşık ve belirsiz durumlar için profesyonel destek almak faydalı olabilir.

Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) ile karar verme, karmaşık karar verme durumlarını yönetmek için geliştirilmiş bir metodolojidir. AHP ile karar verme süreci genellikle şu adımlardan oluşur: 1. Problemin hiyerarşik yapılandırılması. 2. Kriterlerin ve alt kriterlerin ağırlıklandırılması. 3. Alternatiflerin değerlendirilmesi. 4. En iyi alternatifin seçimi. AHP, karar seçenek ve kriterlerine göreceli önem değerleri verilmek suretiyle yönetsel karar mekanizmasının çalıştırılması esasına dayanır.

Bireyselleştirilmiş Aile Hizmet Planı (BAHP) örneği, "Erken Müdahale Uygulama Örneği: Bireyselleştirilmiş Aile Hizmet Planı (BAHP)" başlıklı çalışmada bulunabilir. BAHP, 3 yaşından küçük çocuklar ve ailelerinin eğitim, sosyal ve sağlık alanlarındaki ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla hazırlanan yazılı bir dokümandır. Ayrıca, Bulanık Analitik Hiyerarşi Prosesi (BAHP) örnekleri için aşağıdaki kaynaklar incelenebilir: bahadirfyildirim.com.tr. 9lib.net.

Durumsallık yaklaşımının temel ilkeleri şunlardır: Yönetimde tek bir yöntem olamaz. Esneklik ve uyarlanabilirlik. Başarı, farklı değişkenlere bağlıdır. Organizasyon açık bir sistem olmalıdır. Liderlik, duruma özgü çözümler üretmelidir. Durumsallık yaklaşımı, klasik ve neoklasik yaklaşımların varsayımlarını reddetmeyip, iç ve dış çevre faktörlerini ele alarak, bu varsayımların hangi koşullarda daha etkili olabileceğini araştırır.

Kararsızlık ve kararlılık arasındaki temel fark, karar verme sürecindeki tutum ve davranışlarda yatmaktadır: Kararsızlık, bir konuda karar verememe veya seçim yapamama durumudur. Kararlılık, zorluklara ve engellere rağmen, seçilen yolda gönüllü olarak devam etme durumudur. Kararlılık, insanların yapacağı işler için kullanılırken, kesinlik her türlü olay veya durum için ifade edilir.

Ego, bireyin gerçek dünya ile uyumlu bir şekilde yaşamasını sağladığı ve içsel dürtülerle dış dünyanın talepleri arasında denge kurduğu için hayati öneme sahiptir. Ego'nun işe yaradığı durumlardan bazıları şunlardır: Gerçeklik ilkesinin uygulanması. Kontrolün sağlanması. Davranışların düzenlenmesi. Toplumsal uyumun sağlanması. Psikolojide bir terim olarak kullanılan "ego"nun halk arasında kibir, büyüklenme, bencillik, nefis ve arzular gibi anlamlarda kullanılması yanlıştır.

Stratejik planlama ve stratejik karar arasındaki temel fark, zaman ve kapsam açısındandır: Stratejik Planlama: Bir organizasyonun uzun vadeli hedeflerini belirlemek, bu hedeflere ulaşmak için stratejiler geliştirmek ve bu stratejileri uygulamak amacıyla yapılan planlı süreçtir. Stratejik Karar: Stratejik planlama sürecinin bir parçası olarak, bu hedefler doğrultusunda alınan spesifik kararlar ve bu kararların uygulanmasıdır. Özetle, stratejik planlama genel yol haritasını belirlerken, stratejik kararlar bu yol üzerinde alınan spesifik adımları ifade eder.

İki el bir baş için atasözü, ancak kendi geçimini sağlayabilenlerin başkalarına yardım edecek bir durumda olmadığını ifade eder. İki dinle, bir söyle atasözü ise fazla konuşmanın gereksiz ve yanlış sözlere yol açacağını, bu yüzden az konuşup çok dinlemenin daha doğru olduğunu belirtir. İki baş bir kazanda kaynamaz atasözü ise görüşleri uyuşmayan kişilerin sürekli çatışma içinde olacağını ve bu durumun iletişimlerini ve işlerini olumsuz etkileyeceğini vurgular.

Hayatta ne yapmak istediğini bilmeyen bir kişiye psikologun önerebileceği bazı adımlar şunlardır: Değer ve öncelikleri belirlemek. Motivasyonu bulmak. Biraz durmak. Çocukluk hayallerini hatırlamak. Yeni deneyimler kazanmak. Yazmak. Bu süreçte bir uzmandan destek almak faydalı olabilir.

Alacağımız bir ürünün birden fazla markada ve farklı fiyatlarda çeşitleri varsa, ürün seçerken dikkat edilmesi gerekenler şunlardır: Kalite ve dayanıklılık: Ucuz ürünler kalite sorunu taşıyabilir, bu yüzden ürünün kalitesine bakmak önemlidir. Kullanıcı yorumları: Diğer müşterilerin deneyimleri, ürünün performansı hakkında fikir verir. Garanti ve iade koşulları: Olası sorunlar için garanti süresi ve iade koşulları kontrol edilmelidir. Fiyat-performans oranı: Ürünün fiyatı ile sunduğu faydalar karşılaştırılmalıdır. Marka güvenilirliği: Tanınmış markalar genellikle daha iyi kalitede ürünler sunar, ancak yeni markalar da kaliteli olabilir. İhtiyaç analizi: Ürünün ihtiyaçları karşılayıp karşılamadığı belirlenmelidir. Ayrıca, ürünün TSE damgası, son kullanma tarihi ve tahmini tüketim tarihi gibi detaylara da dikkat edilmelidir.