YöneylemAraştırması

Yöneylem araştırması, kıt kaynakların en etkin biçimde kullanılması için kararlara yardımcı olmak üzere matematik-istatistik tekniklerden yararlanan bilimsel bir problem çözme aracıdır. Yöneylem araştırmasının yaptığı işler: 1. Sorunun Formülasyonu: Sorunu tanımlar, amaçların ve sistemin bileşenlerinin belirlenmesini içerir. 2. Veri Toplama: Sorunu etkileyen parametrelerin değerlerini belirlemek için veri toplar. 3. Matematiksel Model Kurma: Sorunu ideal bir şekilde temsil edecek matematiksel bir model geliştirir. 4. Modelin Doğrulanması: Geliştirilen modelin gerçeği iyi yansıtıp yansıtmadığını sınar. 5. Uygun Seçeneğin Seçilmesi: Eldeki model üzerinde bir çözüm yöntemi kullanarak amaçları en iyi karşılayan seçeneği seçer. 6. Sonuçların Sunumu: Analist, modeli ve model çözümü sonucunda ortaya çıkan önerileri karar vericilere sunar. 7. Uygulamanın İzlenmesi: Seçeneğin kullanılarak sorunun çözümüne nezaret eder ve dinamik güncellemeler yaparak uygulamayı izler.

Yöneylem Araştırması dersi, konularının karmaşıklığı ve matematiksel modelleme gerekliliği nedeniyle bazı öğrenciler için zor olabilir. Ancak, dersin zorluğu, öğrencinin önbilgisine, çalışma yöntemine ve öğretmenin anlatımına da bağlıdır. Ders, bilimsel bir yaklaşım ve sistematik bir yöntem gerektirdiği için, bu alanlara ilgi duyan öğrenciler için daha erişilebilir olabilir.

Yöneylem araştırmasında aşağıdaki konular yer almaktadır: 1. Üretim Planlama ve Stok Kontrol: Üretim planının yapılması, stok seviyelerinin belirlenmesi. 2. Proje Yönetimi: Faaliyetlerin sistematik bir şekilde planlanması, proje süresinin en aza indirilmesi. 3. Ulaştırma ve Atama: Araç rotalarının belirlenmesi, dağıtım planlarının yapılması. 4. Personel Planlama ve Çizelgeleme: İşgücü dağılımının optimize edilmesi. 5. Optimizasyon Teknikleri: Doğrusal programlama, tamsayılı programlama, simülasyon, sezgisel yöntemler. 6. Karar Analizi: Farklı reklam ve pazarlama stratejilerinin etkinliğinin değerlendirilmesi. Bu konular, disiplinlerarası bir yaklaşımla, bilimsel yöntemler kullanılarak çözülür.

Yöneylem araştırmasında aşağıdaki konular yer almaktadır: 1. Üretim Planlama ve Stok Kontrol: Üretim planının yapılması, stok seviyelerinin belirlenmesi. 2. Proje Yönetimi: Faaliyetlerin sistematik bir şekilde planlanması, proje süresinin en aza indirilmesi. 3. Ulaştırma ve Atama: Araç rotalarının belirlenmesi, dağıtım planlarının yapılması. 4. Personel Planlama ve Çizelgeleme: İşgücü dağılımının optimize edilmesi. 5. Optimizasyon Teknikleri: Doğrusal programlama, tamsayılı programlama, simülasyon, sezgisel yöntemler. 6. Karar Analizi: Farklı reklam ve pazarlama stratejilerinin etkinliğinin değerlendirilmesi. Bu konular, disiplinlerarası bir yaklaşımla, bilimsel yöntemler kullanılarak çözülür.

Yöneylem araştırması, problem çözme ve karar verme süreçlerini içerdiği için zor bir bilim dalı olarak değerlendirilebilir. Bu alanın zorluğu, aşağıdaki faktörlerden kaynaklanabilir: - Matematiksel modeller ve algoritmalar: Yöneylem araştırması, karmaşık problemleri çözmek için matematiksel modeller ve algoritmalar kullanır, bu da hesaplama ve analiz süreçlerini karmaşık hale getirir. - Sistem yaklaşımı: Problemin çözümü için, organizasyonun tüm unsurlarını ve aralarındaki etkileşimi dikkate almak gerekir, bu da bütünsel bir bakış açısı gerektirir. - Disiplinlerarası ekip çalışması: Problemin modellenmesi ve çözümünde farklı bakış açılarından faydalanabilmek için farklı bilim dallarından uzmanların işbirliği yapması gerekir.

Yöneylem Araştırması (YA), belirli kısıtların olduğu durumlarda en uygun çözümü bulmak için matematiksel modelleme, istatistik ve algoritma gibi bilimsel yöntemleri kullanan disiplinlerarası bir bilim dalıdır. YA'nın yaptığı işler şunlardır: 1. Sorun Formülasyonu: Sorunu tanımlar ve amaç ile bileşenleri belirler. 2. Veri Toplama: Sorunu etkileyen parametrelerin değerlerini belirler. 3. Matematiksel Model Kurma: Sorunu ideal şekilde temsil edecek bir matematiksel model geliştirir. 4. Modelin Doğrulanması: Geliştirilen modelin gerçeği ne kadar iyi yansıttığını sınar. 5. Uygun Seçeneğin Seçilmesi: Eldeki model üzerinde bir çözüm yöntemi kullanarak amaçları en iyi karşılayan seçeneği seçer. 6. Sonuçların Sunumu: Modeli ve önerileri karar vericilere sunar. 7. Uygulamanın İzlenmesi: Seçeneğin kullanılarak sorunun çözümüne nezaret eder ve dinamik güncellemeler yapar. YA, endüstri mühendisliği ile yakından ilişkilidir ve üretim, lojistik, finans, sağlık gibi birçok alanda karmaşık problemlerin çözümünde kullanılır.

Yöneylem araştırması ve endüstri mühendisliği kavramları birbirine yakın olsa da aynı değildir. Yöneylem araştırması, belirli kısıtların olduğu bir durumda, belirli bir amaca yönelik en uygun çözümün bulunması için geliştirilmiş bir yöntemdir. Endüstri mühendisliği ise, makina, insan, malzeme, bilgi, enerji, çevre ve para gibi kısıtlı kaynaklardan oluşan sistemlerin tasarımını, kurulumunu ve yönetilmesini sağlayan bir mühendislik dalıdır. Dolayısıyla, yöneylem araştırması, endüstri mühendisliğinin kullandığı araçlardan biridir ancak iki kavram farklı alanları kapsar.

AHP (Analitik Hiyerarşi Süreci) ve Bulanık AHP arasındaki temel fark, kullanılan veri türüdür. AHP, nitel ve nicel değişkenlerin birlikte değerlendirilmesini sağlayan matematiksel bir yöntemdir. Bulanık AHP ise, belirsiz, kesin olmayan ve öznel verilerin olduğu durumlarda kullanılır.

Yöneylem araştırmasının kurucusu olarak kabul edilen kişi, F. W. Taylor'dur. Ayrıca, George Dantzig de yöneylem araştırmasına önemli katkılarda bulunmuş ve doğrusal programlama problemleri için simpleks yöntemini geliştirmiştir.

TÜK POM kısaltmasının açılımı "Türk Pom" olabilir. POM ise genel olarak iki farklı anlama gelebilir: 1. Project Object Model (Proje Nesne Modeli): Maven derleme sürecinde kullanılan bir XML dosyasıdır. 2. Production and Operations Management (Üretim ve Operasyon Yönetimi): Yöneylem araştırmasında kullanılan bir programdır.

Simpleks yöntemi ile çözüm yapmak için aşağıdaki adımlar izlenir: 1. Problemin standart forma getirilmesi: Tüm kısıtlamalar eşitlik haline dönüştürülür ve bütün değişkenler pozitif yapılır. 2. Başlangıç simpleks tablosunun oluşturulması: Temel değişkenler olarak aylak ve yapay değişkenler tabloya eklenir, artık değişkenler eklenmez. 3. Optimal çözümün kontrolü: Mevcut temel çözümün en iyi çözüm olup olmadığı incelenir. 4. Yeni temel çözümün bulunması: Amaç fonksiyonu değerini iyileştirmek için hangi temel olmayan değişkenin temel değişken olacağı ve hangi temel değişkenin çözümden çıkacağı belirlenir. 5. Yeni tablonun oluşturulması: İşlemden çıkan temel değişkenin yerine işleme giren değişken katsayısıyla birlikte tabloya eklenir. 6. Sürecin tekrarlanması: Bulunan yeni çözüm optimal değilse, 4. adıma dönülerek süreç tekrarlanır.

Primal ve dual simpleks yöntemleri arasındaki temel fark, çözüm yaklaşımlarında yatmaktadır: - Primal simpleks yöntemi, doğrudan orijinal problemle çalışarak en iyi çözümü bulmayı amaçlar. - Dual simpleks yöntemi ise, primal problemin yanı sıra, bu problemin ters açıdan bakan bir versiyonu olan dual problemi de dikkate alır.

AÖF'de "Yöneylem Araştırması" ders kitabı bulunmamaktadır. Ancak, bu dersin PDF formatında ders notları ve materyallerine Anadolu Üniversitesi'nin e-kampüs sistemi üzerinden erişilebilir.

YAEM (Yöneylem Araştırması ve Endüstri Mühendisliği) kongreleri her yıl farklı tarihlerde düzenlenir. - 2024 yılı YAEM kongresi, "Afet Yönetimi" temasıyla 2-4 Ekim tarihlerinde Karadeniz Teknik Üniversitesi ev sahipliğinde Trabzon'da gerçekleştirilmiştir. - 2025 yılı YAEM kongresi ise "Yapay Zeka Çağında YA/EM" temasıyla 25-27 Haziran tarihlerinde Gazi Üniversitesi ev sahipliğinde Ankara'da yapılacaktır.

AÖF yöneylem araştırması final sorularını çözmek için aşağıdaki adımları izlemek gerekmektedir: 1. Problemin Tanımlanması: Sorunun doğru bir şekilde tanımlanması ve alternatiflerin belirlenmesi önemlidir. 2. Veri Toplama ve Analiz: Sistemin analizi için gerekli verilerin toplanması ve incelenmesi gerekir. 3. Model Geliştirme: Problemin çözümü için uygun bir matematiksel model oluşturulması gereklidir. 4. Modelin Çözümü: Geliştirilen modelin çözülerek en iyi seçeneğin belirlenmesi sağlanır. 5. Modelin Geçerliliğinin Sınanması: Elde edilen çözümün gerçeklikle uyumlu olup olmadığının kontrol edilmesi gerekir. 6. Uygulamanın Yapılması: Modelin uygulanması ve sonuçların karar vericiye sunulması aşamalarını içerir. Bu süreçte doğrusal programlama, tamsayılı programlama gibi çeşitli yöneylem araştırması teknikleri kullanılabilir.

Yöneylem ve optimizasyon kavramları birbiriyle ilişkilidir ancak aynı şey değildir. Yöneylem araştırması, karmaşık karar verme süreçlerini bilimsel yöntemlerle çözme amacı güden bir disiplindir. Optimizasyon ise, belirli hedefler doğrultusunda bir sistem veya sürecin en verimli şekilde yönetilmesi veya düzenlenmesi anlamına gelir. Dolayısıyla, yöneylem optimizasyonun bir uygulama alanı olarak değerlendirilebilir.

IE232 dersi, Endüstri Mühendisliği bölümünde "Yöneylem Araştırması I" olarak adlandırılmaktadır.

YBS401U dersi, "Yöneylem Araştırması" olarak adlandırılmaktadır.

Sıklık analizi, yöneylem araştırmasında matematiksel ve istatistiksel yöntemlerin kullanılarak verilerin detaylı bir şekilde incelenmesi sürecini ifade eder. Bu analiz, karar vericilere daha kapsamlı ve içgörülü bir bakış açısı sunarak, sorunlara daha etkili çözümler üretmelerine yardımcı olur.

Hazırlanmış BAHP (Bulanık Analitik Hiyerarşi Prosesi) örneği olarak aşağıdaki çalışmalar gösterilebilir: 1. Kahraman ve diğ. (2003): Beyaz eşya üreticisi bir firmanın tedarikçi seçimi problemini BAHP yöntemiyle çözmüşlerdir. 2. Güner (2005): En iyi tedarikçi seçim probleminde BAHP'yi uygulamış, klasik AHP, Chang'ın genişletilmiş analiz yöntemi ve dilsel değişkenler kullanarak değerlendirmeler yapmıştır. 3. Tezel (2009): Gıda sektöründeki işletmelere ERP sistem değerlendirmesinde rehberlik edecek bir model önerisinde bulunmuş ve bu modelde Bulanık AHP yöntemini kullanmıştır. 4. Enea ve Piazza (2004): Birden fazla proje seçeneği içinden en iyisini seçmek için BAHP yöntemini kullanmışlardır. 5. Özel Eğitim Dosyaları sitesinde, Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) hazırlama süreci ve örnek bir BEP formu bulunmaktadır.