Kapitalizm

Bullish filmi, Berkeley'li bir grup öğrencinin borsada zenginleşip şehrin en genç ev sahipleri olmalarını konu alır. Film, arka planında Occupy Hareketi ve durgunluk ile kapitalist sistemin absürtlüğünü ve arkadaşlık ile iş arasındaki mücadeleyi satirik bir şekilde ele alır.

Kapitalist filozoflar arasında öne çıkanlar şunlardır: Adam Smith. David Ricardo. John Stuart Mill. Bu filozoflar, ekonomi politik olarak adlandırılan yeni bir analiz yöntemi geliştirmiş ve sanayi kapitalizminin karakteristiklerini anlamaya çalışmışlardır.

Kapitalizmde devletin rolü, genellikle rekabetin sürdürülmesi ve mülkiyetin korunması gibi düzenleyici görevlerle sınırlıdır. Devletin kapitalizmdeki bazı işlevleri: Gözetim ve koruma: Devlet, sermaye birikiminin sağlanması için gerekli koşulları oluşturur. Çatışma çözümü: Devlet, sınıf mücadelelerinde çatışmaları gidermek için düzenlemeler yapar. Yasal ve polisiye tedbirler: Devlet, ekonomi alanında sömürüye karşı gelişebilecek protestoları önlemek için gerekli yasal ve polisiye tedbirleri alır. Keynesyen müdahaleler: 1930'ların küresel bunalımını takiben, devletler kapitalist sistemde giderek daha belirgin bir rol oynamaya başlamış ve bazı durumlarda ekonomik planlama ile serbest piyasa unsurlarını birleştirmiştir. Kapitalizmde devlet müdahalesinin derecesi, farklı modellere göre değişiklik gösterebilir.

Kapitalizm ve sömürgecilik arasındaki ilişki şu şekilde açıklanabilir: Kapitalizmin doğuşu. Sermaye birikimi. Ekonomik hakimiyet. Küreselleşme. Günümüzde de kapitalizm, neo-liberal politikalar ve küreselleşme aracılığıyla yeni sömürgecilik olarak tanımlanabilecek bir egemenlik kurmayı sürdürmektedir.

"Kapitalizmin son günleri" ifadesi, farklı bağlamlarda çeşitli anlamlar taşıyabilir. Bilgi ekonomisine dayalı yeni kapitalizm. Kapitalizmin sonu. Mevcut sistemin krizi. Bu konular, ekonomi ve siyaset biliminin karmaşık ve tartışmalı alanlarını kapsar.

Yeni kapitalizm, yirminci yüzyılın son on yılından itibaren ortaya çıkmıştır. Bu yeni aşamanın temel özellikleri arasında bilgi ve iletişim teknolojilerinin yükselişi, dijitalleşme ve yenilik odaklı üretim yer almaktadır. Kapitalizmin tarihsel gelişimi ise şu şekilde özetlenebilir: 16. yüzyıl: Avrupa'da feodalizmin çözülmeye başlamasıyla kapitalizmin temelleri atıldı. 18. yüzyıl: Sanayi Devrimi ile kapitalizm, fabrika işçiliği ve karmaşık işbölümü ile yaygınlaştı. 19. yüzyıl: Kapitalist sistem daha kurumsal hale gelerek küresel ölçekte yayıldı. Dolayısıyla, yeni kapitalizmin tam olarak ne zaman ortaya çıktığı konusunda kesin bir tarih vermek zordur, ancak genel olarak 20. yüzyılın sonlarından itibaren şekillendiği kabul edilir.

Sanatın kapitalistleşmesi, sanatın ticari bir meta haline gelmesi sürecini ifade eder. Metalaşma: Sanat eserleri yatırım aracı haline gelir. Şirketleşme: Sanat dünyası yeni ilişkiler ve değer üretme mekanizmaları geliştirir. Finansallaşma: Sanat eserleri finansal araçlara dönüşür, bu da sanatın gerçekliği ile sanal değeri arasındaki ayrımı bulanıklaştırır. Sanatın kapitalistleşmesi, sanatçının özgürlüğünü ve eleştirelliğini kısıtlar. Ayrıca, sanatın kapitalistleşmesi, sosyal ve toplumsal işlevlerini zayıflatır; sanat, sadece estetik bir nesne olmaktan çıkıp, ulusal seferberlik ve kâr amacı gibi farklı çıkarların aracı haline gelir.

Top Girls (Zirvedeki Kızlar), Caryl Churchill tarafından yazılmış bir tiyatro oyunudur. Oyunun bazı temaları: Thatcher politikaları ve kapitalizm; Cinsiyet ayrımcılığı; Annelik ve kariyer çatışması; Kadınlar arası dayanışmanın gerekliliği; Zirveye çıkabilmek için kadınların ödemek zorunda kaldıkları bedeller. Oyun, ilk kadın başbakan Margaret Thatcher'ın göreve gelmesine rağmen kadınların sosyo-politik ve ekonomik durumlarına katkıda bulunmamasını eleştirir.

David Harvey'e göre postmodernlik, modernitenin krizini ve yeni bir birikim rejiminin ortaya çıkışını ifade eder. Postmodern durumun bazı özellikleri: Zaman-mekan algısı: Zaman ve mekanın değişimiyle, sermaye birikiminde daha esnek tarzların ortaya çıkışı arasında bir ilişki vardır. Kültürel değişim: Postmodernizm, kültürel söylemde heterojenliği ve farklılığı özgürleştirici bir güç olarak öne çıkarır. Ekonomi: Postmodernizm, esnek birikim olarak tanımlanan yeni ekonomi biçimlerinin bir yansımasıdır. Geçicilik: Harvey, postmodernizmi kalıcı bir akım olarak değil, geçici ve kısa vadeli bir dönem olarak görür. Harvey, postmodernizmin, geç kapitalizmin kültürel mantığını ifade ettiğini ve nihayetinde başka düşünce akımlarına yerini bırakabileceğini savunur.

Slavoj Zizek'in "Tehlikeli Rüyalar Görme Yılı" adlı kitabı, 2011 yılında yaşanan ve özgürlükçü ile yıkıcı rüyalar uyandıran olayları analiz eder. Kitapta ele alınan başlıca konular: Arap Baharı ve Wall Street İşgali gibi büyük özgürlükçü hareketler. Popülist isyanların toplumsal antagonizmalara tepkisi. Günümüz kapitalizminin hegemonyacı ideolojisi ve temel özellikleri. The Wire dizisi üzerinden, sistemle mücadele yöntemleri. Zizek, bu olayları küresel kapitalizmin bütünlüğü içinde konumlandırarak, olayların radikal potansiyelinin nasıl nötralize edildiğini ve medyanın bu süreçteki rolünü tartışır.

Marx, artı değeri sömürüye bağlar çünkü bu, kapitalist üretim ilişkilerinde işçi sınıfının sömürülmesinin bir sonucudur. Marx'ın sömürü analizine göre: İşçi, emek gücünü kapitaliste satar ve yarattığı değerin tamamı veya ürünün hepsi, bir süreliğine kapitaliste aittir. İşçi tarafından üretilen ancak ücreti ödenmeyen değer, kapitalist için artı değerdir. Bu sistematik kâr etme yöntemi, Marx'ın sömürü olarak adlandırdığı bir durumdur. Marx, kapitalist sömürünün kaynağının üretim araçları üzerindeki özel mülkiyet olduğunu belirtir.

Karl Marx, artı değeri, işçilerin üretim sürecinde yarattıkları ancak karşılığını ücret olarak almadıkları değer olarak açıklar. Marx, artı değerin oluşumunu şu şekilde açıklar: İşgünü iki bölüme ayrılır. Sermayeyi değişmeyen ve değişen sermaye olarak ikiye ayırır. Marx, artı değer teorisini, kapitalist sömürü mekanizmalarını ve sermaye birikimini açıklamak için geliştirmiştir.

Werner Sombart'ın "Aşk, Lüks ve Kapitalizm" adlı eseri, kapitalizmin oluşumunda aşk ve lüksün rolünü ele alır. Kitapta işlenen temel konular: Aşkın dünyevileşmesi. Metres ekonomisi. Lüksün tanımı. Kapitalizmin oluşumu. Sombart, bu eseriyle aşk ve lüksün, kapitalizmin gelişiminde birbirini nasıl tetiklediğini gösterir.

Düzenin Yabancılaşması, İdris Küçükömer'in 1969 yılında yayımlanan ve Türkiye'nin Batılılaşma serüvenini ele alan kitabıdır. Kitapta işlenen bazı konular: Batılılaşma ve kültürel üstyapı değişiklikleri: Küçükömer, Batılılaşmanın sadece üretim altyapısında değil, kültürel üstyapıda yapılan değişikliklerle gerçekleştirilmesini düzenin yabancılaşması olarak görür. Bürokrasi ve sınıf ilişkileri: Bürokratların sınıf olmaya yönelmesi ve bu sürecin Türk aydınlanmasının bir parçası olması. Sağ-sol ayrımı: Hürriyet İtilaf-Serbest Fırka-DP-AP geleneğinin halka dayanan sol bir hareket, İttihat Terakki-CHP çizgisinin ise jakoben ve seçkinci sağ hareket olduğu iddiası. Ekonomik ilişkiler: Tüm Türk tarihinde ekonomik ilişkilerle üretim ilişkilerinin çakışması. Kitap, ayrıca devletin elindeki iktisadi varlıkların özelleştirilmesi ve yabancılaştırılması, eğitim ve kadın-erkek eşitliğinin ortadan kaldırılması gibi konuları da ele alarak günümüzün "siyasal İslam odaklı yaklaşımı" ve "düzenin yabancılaşması" ile ilişkilendirir.

Korkut Boratav'ın "100 Soruda Gelir Dağılımı" kitabı, gelir dağılımı ve bölüşüm ilişkileri konularını açık ve sade bir dille ele alır. Kitapta işlenen bazı konular: Üretim ve gelir. Bölüşüm ilişkileri. Çeşitli gelir dağılımı kavramları. Kapitalist sistem. Faiz. Boratav, toplam gelirin kişiler veya aileler arasındaki dağılımını ve sosyal sınıflar veya tabakaların toplam gelirden aldıkları payları inceler.

Kapitalist sistem, 16. yüzyılda Avrupa'da feodal yapının çözülmeye başlamasıyla ortaya çıkmıştır. Kapitalizmin gelişiminde önemli aşamalar: Sanayi Devrimi (18. yüzyıl). Adam Smith'in çalışmaları (1776). Küreselleşme (19. ve 20. yüzyıllar). 20. yüzyılda yaşanan ekonomik krizler ve savaşlar, kapitalist sistemin yapısında düzenlemeler yapılmasını kaçınılmaz kılmış, ancak kapitalizm temel ilkelerini koruyarak günümüze ulaşmıştır.

Kapitalist devletin otoriter dönüşümü, devletin artan işlevleriyle birlikte otoriter bir yapıya bürünmesi sürecini ifade eder. Bu dönüşüm, çeşitli nedenlerle gerçekleşebilir: Neoliberal ekonomi politikaları: Devletin küçültülmesi ve sosyal politikaların terk edilmesi, yatırımların teşvik edilmesi gibi neoliberal politikalar, otoriter dönüşümlere zemin hazırlayabilir. Küreselleşme: Çok uluslu şirketlerin güç kazanması ve devletlerin ticari faaliyetlerini serbestleştirme çabaları, otoriter rejimlerin güçlenmesine yol açabilir. Ekonomik krizler: 2008 Küresel Finans Krizi gibi ekonomik krizler, otoriter yönetimlerin güç kazanmasına ve daha da otoriter bir hale gelmesine neden olabilir. Otoriter kapitalizm, özel mülkiyet ve piyasa güçlerinin işleyişini, muhalefetin baskılanması ve ifade özgürlüğünün kısıtlanması ile birleştiren bir sistemdir.

Wolfgang Streeck'in "Satın Alınan Zaman: Demokratik Kapitalizmin Gecikmiş Krizi" adlı kitabı, 1970'lerden bu yana olgun kapitalist ülkelerde yaşanan ekonomik ve sosyal zorlukları ele alır. Kitapta, enflasyon, kamu borçlanması ve özel finans piyasalarının şişmesi nedeniyle büyümenin gerilediği, gelir dağılımındaki eşitsizliğin arttığı ve toplam borcun yükseldiği incelenir. Ayrıca, kitapta kapitalizm ve demokrasi arasındaki ilişkinin nasıl değiştiği ve kapitalizmin demokrasiye karşı nasıl bağışıklık kazandığı tartışılır.

"İnsanlar dünyanın bir göktaşı çarpması sonucu yok olabileceğine kolayca inanıyor ama kapitalizmin yıkılabileceğini akıllarına dahi getirmiyorlar" sözü Slavoj Zizek'e aittir.

Ücretli çalışmanın yaygınlaşmasının bazı nedenleri: Sanayi Devrimi. Zorunlu çalışmanın kalkması. Çalışma anlayışının değişmesi. Sosyal devletin oluşumu. Fransız sosyolog ve filozof Robert Castel, "Ücretli Çalışmanın Tarihçesi: Sosyal Sorunun Dönüşümü" adlı eserinde, ücretli emeğin toplumsal serüvenini ve bu sürecin arkasındaki toplumsal dinamikleri ele almaktadır.