Kapitalizm

Mr. Robot dizisi, sosyal anksiyete, dissosiyatif kimlik bozukluğu, majör depresif bozukluk ve madde bağımlılığı gibi sorunlarla mücadele eden siber güvenlik uzmanı ve hacker Elliot Alderson'ın hikayesini anlatıyor. Elliot, Mr. Robot lakabıyla tanınan bir anarşist tarafından "fsociety" adlı hacktivist gruba katılmaya davet edilir. Dizi, kapitalizme ve modern sisteme yaptığı eleştiriler ve teknolojinin gerçekçi işlenmesiyle dikkat çekiyor.

"Almanya Acı Vatan" ifadesi, farklı bağlamlarda çeşitli anlamlar taşıyabilir. Belgesel: 2011 yılında TRT tarafından hazırlanan Alamanya Alamanya adlı belgesel, Türkiye ile Almanya arasında imzalanan İşçi Göçü Antlaşması'nın 50. yılı vesilesiyle çekilmiştir. Film: Aynı isimle bilinen bir Türk filmi, Almanya'da çalışan Türk işçilerin yaşadığı zorlukları ve bir kadının bu süreçte karşılaştığı toplumsal baskıları konu alır. Genel anlam: "Almanya acı vatan" ifadesi, Almanya'nın Türkler için bir vatan olma yakınlığına sahip olsa da, çeşitli zorluklar ve haksızlıklarla dolu bir yer olduğunu ifade edebilir.

Gösteri toplumu, Fransız filozof Guy Debord tarafından 1967'de ortaya atılan bir kavramdır. Debord'a göre gösteri toplumu, bireyin kendi yaşamını ve ilişkilerini büyük ölçüde görüntülerle algıladığı bir yapıdır. Günümüzde gösteri toplumu kavramı, sosyal medya ve reality show'lar gibi olgularla daha da güncel hale gelmiştir.

Dünya-sistemler analizi, genel sistem teorisi çerçevesinde yer alan bir yaklaşımdır. Bu yaklaşım, Immanuel Wallerstein tarafından geliştirilmiş olup, kapitalist dünya sisteminin merkez, çevre ve yarı çevre bölgeleri arasındaki dinamik ilişkileri analiz ederek bağımlılık ilişkileri bağlamında yorumlamayı amaçlar.

Kapitalizmin temel amacı, en az sermaye ile en fazla kârı elde etmektir.

Guy Debord'un "Gösteri Toplumu" adlı eseri, modern kapitalist toplumun bir eleştirisini sunar. Debord, bu kitapta şu konuları ele alır: 1. Tüketim ve Manipülasyon: Gösteri, tüketim arzusunu arttırır ve bireyleri pasifleştirir. 2. Gerçeklik ve İmaj: Debord'a göre, günümüzde gerçeklik, imajın yerine geçmiştir. 3. Yeni'nin Yüceltilmesi: Gösteri, yeniliği temsil eden nesneleri ön plana çıkarır ve bu nesneleri kitlelere sunar. 4. Mekân ve Kent: Kapitalizm, mekânları tek tipleştirir ve kentleri homojen hale getirir. 5. Yabancılaşma: Birey, gösterinin bir parçası olarak, gerçek ilişkilerden kopar ve kendi hayatını düzenleme yeteneğini kaybeder.

Demir Ökçe, Amerikalı yazar Jack London tarafından 1908 yılında yayımlanan, distopik bir geleceği ve işçi sınıfının mücadelesini anlatan bir bilimkurgu romanıdır. Romanda anlatılan konular: - Kapitalizmin Eleştirisi: İşçi sınıfının sömürülmesi, zengin ve fakir arasındaki uçurum ve kapitalist sistemin adaletsizliği ele alınır. - Devrim ve Direniş: Kapitalizme karşı işçi sınıfının örgütlenmesi ve Demir Ökçe'nin baskılarına karşı direniş gösterilir. - Sosyal Adalet ve Eşitsizlik: Sosyal adalet ve ekonomik eşitsizlik temaları derinlemesine işlenir. Demir Ökçe aynı zamanda, faşist yapılanmanın dünyayı nasıl vahşete sürükleyeceğini ve bunun karşısındaki devrimci duruşun nasıl olması gerektiğini de anlatır.

Demir Ökçe romanı, birkaç açıdan önemlidir: 1. Kapitalist Ekonomi Eleştirisi: Roman, kapitalist ekonomi modelini sömürü bir sistem olarak eleştirir ve işçilerin daha iyi koşullarda çalıştırılması gerektiğini savunur. 2. Sosyalist Düşünceler: Jack London'ın sosyalist görüşlerini açıkça sergilediği bir eserdir. 3. Kehanetler: Yazarın, romanında geleceğe yönelik kehanetlerde bulunması ve bu kehanetlerin bir kısmının gerçekleşmesi, kitabın önemini artırmıştır. 4. Toplumsal Gerçekçilik: Realizm akımının izlerini taşıyan roman, toplumcu bir bakış açısıyla yazılmış ve işçi hareketini en iyi yansıtan eserlerden biri olarak kabul edilmiştir.

Frankfurt Okulu, modern toplumu eleştirel bir perspektiften incelemeyi savunur. Temel düşünceleri şunlardır: 1. Kapitalizm Eleştirisi: Okul, kapitalizmin toplum üzerindeki etkilerini eleştirir ve bu sistemin sömürü, baskı ve sınıfsal ayrımları sürdürdüğünü öne sürer. 2. Kültür Endüstrisi: Kültür endüstrisini, kapitalist toplumun bir aracı olarak görür ve bireylerin düşünce ve davranışlarını nasıl şekillendirdiğini analiz eder. 3. Pozitivizm Eleştirisi: Pozitivist bilim anlayışını eleştirerek, toplumsal olayların tarihsel ve kültürel bağlam içinde ele alınması gerektiğini savunur. 4. Tek Boyutlu İnsan: Herbert Marcuse'ye göre, teknoloji ve tüketim kültürü, bireyleri tek tip düşünce ve davranış kalıplarına hapsetmektedir. 5. Toplumsal Dönüşüm: Toplumsal özgürleşmeyi gerçekleştirebilmek için yeni bir bilince ihtiyaç olduğunu öne sürer.

Adam Smith ve Karl Marx'ın ekonomi hakkındaki görüşleri şu şekilde özetlenebilir: Adam Smith: Ulusların Zenginliği adlı eserinde, bir ulusun zenginliğinin hükümdarın kasasındaki altınla değil, ulusal gelirle belirlendiğini savunur. Piyasa ekonomisi savunucusu olup, piyasanın kamu yararına hizmet etmediği alanlarda devletin rol oynaması gerektiğini belirtir. Serbest ticareti destekler ve tekelciliğin tehlikeleri konusunda uyarır. Karl Marx: Kapitalist üretim biçimini analiz eder ve piyasa için kâr amaçlı yapılan üretimin, toplumsal ilişkilerin şekillendiği bir alan olduğunu savunur. Değerin yaratılmasının yegâne kaynağı olarak emeği görür ve emek gücü ile emek arasında ayrım yapar. Sosyalist toplum analizi yapar ve kapitalist sosyal ilişkilerin evrenselliği ile bu ilişkilere alternatif olarak sosyalizmin mümkün olup olmadığı konularında Smith'ten ayrılır.

Erzurum'un silüetinin değişmesinin başlıca nedenleri şunlardır: 1. Kapitalist Şehir Sistemi: 1990'lı yıllardan itibaren Erzurum'da kapitalist şehir sisteminin etkileri görülmeye başlanmıştır. 2. Kentsel Dönüşüm Projeleri: 2000'li yıllarda başlayan kentsel dönüşüm faaliyetleri, şehir coğrafyasının yeniden şekillenmesine yol açmıştır. 3. Yeni Yapıların Yükselmesi: Yüksek katlı binaların ve alışveriş merkezlerinin (AVM) artması, şehrin silüetini olumsuz etkilemiştir.

"Hüzün Üçgeni" (Triangle of Sadness) filmi, sınıf ayrımı, kapitalizm ve güç sevdası gibi konuları ele alarak, insanlığın hallerini hicvetmeyi amaçlamaktadır. Filmin hikayesi, modellik yapan Carl ve Yaya'nın, milyarder yolcuların bulunduğu lüks bir gemiyle çıktığı gezide başından geçenleri anlatmaktadır. Yönetmen Ruben Östlund, bu filmle izleyiciye, gücün elinde olduğu herkesin zamanla yozlaşabileceğini ve toplumsal düzenin nasıl kolayca alt üst olabileceğini göstermeye çalışmaktadır.

Marksizm, Karl Marx ve Friedrich Engels tarafından geliştirilen bir ideoloji olup, çeşitli temel prensipleri savunur: 1. Tarihsel Materyalizm: Toplumsal değişimin ekonomik yapıya bağlı olduğunu ve tarihin üretim ilişkileri ve sınıf çatışmalarının bir sonucu olarak anlaşılması gerektiğini savunur. 2. Sınıf Mücadelesi: Toplumun sınıflar arası çatışmalarla şekillendiğini ve ilerlediğini, burjuvazi ile proletarya arasındaki mücadelenin temel dinamik olduğunu öne sürer. 3. Kapitalizm Eleştirisi: Kapitalizmin sömürücü ve eşitsiz olduğunu, emperyalist politikaların bunu derinleştirdiğini ve savaşları tetiklediğini iddia eder. 4. Devrimci Dönüşüm: Kapitalizmin devrimle yıkılması ve proletarya diktatörlüğünün kurulması, adil ve eşitlikçi bir toplumun inşası için gereklidir. 5. Komünizm İdeali: Sınıfsız bir toplum olan komünizmin, insanların ihtiyaçlarına göre üretimi ve kaynakların kolektif kullanımını öngördüğünü savunur.

Ayn Rand, bireycilik, rasyonel bencillik ve kapitalizm mefhumlarını savunan bir düşünür ve yazardır. Bazı özellikleri: Felsefi görüşleri: Metafizikte felsefi realizmi savunmuş ve mistisizme karşı çıkmıştır. Siyasi görüşleri: Devletin özgür bir toplumda yasal ama minimal bir role sahip olması gerektiğini savunmuştur. Yazarı olduğu akım: Komünist Rusya’da yetişmesine rağmen, bireyciliği esas alan ve özgün fikirlerini içeren “objektivizm” akımını kurmuştur. Etkisi: Liberteryenler ve Amerikalı muhafazakârlar arasında önemli bir etkisi olmuştur. Ayn Rand, aynı zamanda narsistik ve şiddet içeren bir kişiliğe sahip olmakla da eleştirilmiştir.

The Platform (Türkçe dublaj adıyla "El Hoyo") filmi, distopik bir gelecekte geçen ve toplumsal sınıf farklılıklarını ele alan bir hikayeye sahiptir. Konu: Film, dikey bir hapishanede, her katta bir hücrenin ve her hücrede iki mahkûmun yaşadığı bir ortamda geçer. Ana tema: Film, kapitalist düzeni, zengin ve fakir arasındaki farkı, birilerinin üzerinden geçinenleri, haksızlıkları ve adaletsizliği anlatmaya çalışır.

"Parazitler" (Parasite) filmi, yönetmen Bong Joon-ho tarafından 2019 yılında çekilen, sınıf farklılıkları ve gelir adaletsizliği temalarını işleyen bir Güney Kore filmidir. Filmin konusu, fakir bir aileden gelen genç bir adamın, zengin bir ailenin kızına özel ders vermesiyle başlar. Film, zengin ve fakir insanların hayata bakışlarındaki keskin ve belirsiz noktaları ortaya koymayı amaçlar ve izleyiciyi empati yapmaya sevk eder.

Gözetlenen toplum ve gözetleme kapitalizmi kavramları birbiriyle ilişkili olsa da farklı anlamlar taşır: 1. Gözetlenen Toplum: Bu kavram, bireylerin günlük hayatlarının çeşitli yönleriyle sürekli olarak izlendiği bir toplumu ifade eder. 2. Gözetleme Kapitalizmi: Bu kavram, teknoloji şirketlerinin kullanıcıların dijital davranışlarını toplayarak, bu verileri makine öğrenimi ile işleyip öngörü modelleri haline getirmesi ve bu modelleri reklamcılara, siyasi kampanyacılara satmasını ifade eder.

Modern dünya sistemi, Immanuel Wallerstein tarafından geliştirilen ve küresel ekonomik yapıyı merkez (center) ve çevre (periphery) kavramları aracılığıyla analiz eden bir teoridir. Bu teoriye göre modern dünya sistemi üç ana kategoriden oluşur: 1. Merkez: Teknolojik yeniliklere öncülük eden, ekonomik açıdan gelişmiş ve sofistike ürünler üreten ülkeler. 2. Yarı çevre: Merkez ile çevre arasında bir ara konumda bulunan, kimi zaman merkeze kimi zaman ise çevreye yakın özellikler gösteren ülkeler. 3. Çevre: En geri teknolojik gelişmeye sahip, kendi hammaddelerinden başka satacak bir şeyi bulunmayan ülkeler. Modern dünya sistemi, kapitalist ekonomik yapıya dayanır ve sınırsız sermaye birikimi hedefiyle çalışır.

"Kapitalizm: Bir Aşk Hikayesi" (Capitalism: A Love Story), Michael Moore tarafından yönetilen 2009 yapımı bir belgeseldir. Belgesel, ABD'nin kapitalizme duyduğu aşkı mizahi bir dille ele almaktadır. Belgeselde işlenen bazı konular şunlardır: - İpotek borçları nedeniyle evlerinden çıkarılan insanlar. - Havayolları şirketlerinde maaş kesintileri ve pilotların zor durumu. - Büyük şirketlerin çalışanlarına yaptığı "köylü sigortası". - Islahevlerinde çocukların basit kabahatlerden dolayı uzun süre hapis yatması. - ABD ekonomisinin büyük şirketlerle olan bağlantıları ve hükümetin bu şirketlerin kuklası haline gelmesi. Belgesel, bir olay örgüsünden uzak olup, görüntülerin estetik kaygı barındırmaması nedeniyle bazı izleyiciler tarafından yorucu bulunmuştur.

Karl Polanyi'nin "Büyük Dönüşüm" kitabı, liberal kapitalist ideolojinin radikal bir eleştirisini sunarak, piyasa ekonomisinin insan doğası ve sosyal düzenlerle olan çatışmasını ele alır. Kitap üç ana bölümden oluşur: 1. Uluslararası Sistem: Güç dengesi sistemi, altın standardı ve kendi kurallarına göre işleyen piyasa gibi kurumların çöküşünü analiz eder. 2. Piyasa Ekonomisinin Yükselişi ve Düşüşü: Sanayi Devrimi'nin getirdiği teknolojik ve sosyal çalkantıların, piyasa ekonomisinin kurulmasına nasıl yol açtığını ve bu sürecin insan toplumunda nasıl derin yaralar açtığını inceler. 3. Dönüşüm Yol Alırken: Emek piyasasının işçilere verdiği zararların, siyasal hak taleplerinin artmasına nasıl vesile olduğunu ve bu durumun demokrasilerin otoriterleşmesine yol açtığını tartışır. Polanyi'ye göre, piyasa ekonomisi insan özgürlüğünü tehdit eder ve bu nedenle ekonominin planlanması, kontrolü ve düzenlenmesi gereklidir.