Kafiye

Divan şiirinde beyit bulmak için şu özelliklere dikkat edilebilir: Mısra Sayısı: Beyit, iki mısradan meydana gelen nazım parçasıdır. Ölçü ve Anlam İlişkisi: Beyit, aynı ölçüde yazılmış ve anlamca birbirine yakın iki dizeden oluşur. Nazım Biçimleri: Gazel, kaside, mesnevi, kıt’a gibi nazım biçimlerinde beyit kullanılır. İlk ve Son Beyit İsimleri: Gazelde ilk beyte matla, son beyte makta denir. Beyit, aynı zamanda Batı edebiyatında “kuple” olarak bilinir.

Aaab kafiye düzeni, "düz kafiye" olarak adlandırılır ve şu şekilde örneklendirilebilir: > Ak gelin oturmuş taş üstüne a > Zülfünü taramış kaşın üstüne a > Selam geldi başımın üstüne a > Kız alırım seni komam ellere a. Bu düzende, birinci ve üçüncü dizeler, ikinci ve dördüncü dizeler ile kafiyelenir. Aaab kafiye düzeni, divan edebiyatında mesnevi nazım biçiminde de kullanılır ve "yeni mesnevi düzeni" veya "ikili" olarak da adlandırılır.

Gazelin ilk beytinin kafiyeli olmasının sebebi, gazelin nazım biçimi ile ilgilidir. Gazel, ilk beyti kendi arasında kafiyeli olmak üzere genellikle beş ile dokuz beyit arasında yazılan bir nazım biçimidir. Gazelin kafiye düzeni (örgüsü) ise şu şekildedir: aa; ba; ca; da; ea; fa. Bu nedenle, gazelin ilk beyti, kendi içinde kafiyeli olmak zorundadır.

Yahya Kemal Beyatlı'nın "Siste Söyleniş" şiirinde genellikle zengin kafiye kullanılmıştır. Bazı kafiye örnekleri: "perdeler" ve "nerdeler" kelimeleri arasında zengin kafiye vardır. "yakındasın" ve "arkasındasın" kelimeleri redif olarak kullanılmıştır. Kafiye şeması: Şiirin kafiye düzeni "a a a b" şeklindedir.

Nazım Hikmet'in "Seviyorum Seni" şiirinde redif olarak "-r gibi" ifadesi kullanılmıştır. Kafiye ise şiirde belirli bir düzende değildir, yani serbest nazım formundadır. Şiirin bir kısmı şu şekildedir: > Seviyorum seni > Ekmeği tuza banıp yer gibi > Geceleyin ateşler içinde uyanarak > Ağzımı dayayıp musluğa su içer gibi.

Dörtlü kafiye, dört dizeden oluşan ve bir kafiyesi olan bir kafiye türüdür. Dörtlü kafiyenin dizilişlerine göre farklı çeşitleri vardır: Düz kafiye: "a a a b", "bbbc", "cc" ve "a a b b" şeklinde olur. Çapraz kafiye: "a b a b" ve "cdcd" şeklinde olur. Sarma kafiye: "a b b a" ve "cddc" şeklinde olur. Zarflı dörtlü: ABBA şeklinde olur, A kafiyesi B kafiyesini sarar. Dörtlü kafiye düzeninde, kafiye kalıbı genellikle harf (ABCD) ile sembolize edilir.

Kafiye, kulağa göre ve göze göre olmak üzere iki farklı anlayışla ele alınabilir. Kulağa göre kafiye anlayışı. Göze göre kafiye anlayışı. Bu tartışma, 19. yüzyılda Recâîzâde Mahmud Ekrem ve Muallim Naci arasında alevlenmiş ve "kulak için kafiye"cilerin galibiyetiyle sonuçlanmıştır.

Hayır, mesnevi ve gazelin kafiye şemaları aynı değildir. Gazel: Kafiye şeması "aa, ba, ca, da, ea..." şeklindedir. Mesnevi: Kafiye şeması "aa, bb, cc, dd..." şeklindedir. Gazel, beyitlerle kurulurken mesnevi, her beytin kendi arasında kafiyeli olduğu uzun şiirlerdir.

Zengin kafiye (zengin uyak), dize sonlarında sözcük ya da eklerin son hecelerinde –redif hariç– üç veya daha çok harfin benzeşmesiyle ortaya çıkan kafiye türüdür. Zengin kafiye şu durumlarda da oluşur: Bir ya da daha fazla ünsüzden meydana gelen, uzun bir ünlü ile (â, û, î) kafiyeler; Arapça ve Farsça kökenli kelimelerde bir ünsüz ve bir uzun ünlü ile yapılan kafiyeler. Zengin kafiye örnekleri: "Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak, / Ve bir zaman bakacaksın semâya ağlayarak..." (Ahmet Haşim). "Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki fedâ / Şüheda fışkıracak toprağı sıksan şühedâ" (İstiklal Marşı). "Dönsek mi? Ne mümkün geri dönmek / Düştüyse gönüller bu melâle" (Ahmet Haşim).

Abab ve abba kafiye türleri şu şekilde açıklanabilir: Abab kafiye. Abba kafiye. Örnekler: Abab kafiye. >Kalbim bir çiçektir, gündüzler ölgün >Gelin, gelin, onu açın geceler >Beni yâd edermiş gibi bütün gün >Ötün kulağımda çın çın geceler. Abba kafiye. >Her şey yerli yerinde; havuz başında servi >Bir dolap gıcırdıyor uzaklarda durmadan >Sarmaşıklar ve böcek sesleri sarmış evi >a >Tuna’yı görmedim, fakat, tanırım, >Bir ümit önünde koştuğum zaman >Geçmişi anarak coştuğum zaman >Kendimi Budin’in beyi sanırım.

"Dize sonlarında yel, sel, güzel, tel" sözcükleri yarım kafiye oluşturur. Yarım kafiye, dize sonlarında sadece bir ses benzerliğinden oluşan uyak türüdür. Yel - sel: "l" sesleri benzerdir. Güzel - tel: "z" sesleri benzerdir.

Koşma kafiye düzeni, genellikle şu şekillerde olur: axax, bbbx, cccx.... abab, cccb, dddb.... abxb, dddb, eeeb.... Koşmalarda en çok yarım kafiye kullanılır.

"Bir çare gönüller ne giden son gemidir bu / Hicranlı hayatın ne de son matemidir bu" dizelerinde redif ve kafiye şu şekildedir: Redif: "dir bu" (zengin redif). Kafiye: "emi" (zengin kafiye). Şiirin tamamı için aşağıdaki kaynaklara başvurulabilir: tr.wikipedia.org; netinceleme.com; edebiyatakademisi.com.

Evet, kafiyede kelime kökünde benzerlik olabilir. Kafiye, mısra sonlarında, farklı kelimelerdeki ses (harf) benzerliğine dayanır. Örneğin, "yâr-peri" kelimelerinde kafiyeyi oluşturan aslında sadece "i" sesidir, çünkü bu sesler görev ve anlam bakımından farklı köklere aittir. Ancak, eklerdeki benzerlik redif olarak kabul edilir ve kafiye eklerde aranmaz.

Şiirde kafiye ve redifin olmaması durumunda, şiirin ahengi ve ritmi bozulur, akılda kalıcılığı azalır ve estetik bütünlüğü sağlanamaz. Redif, şiirde dizelerin sonunda aynı görevde bulunan ek veya kelimelerin tekrar edilmesiyle oluşan ses benzerliğidir. Özellikle Divan edebiyatı ve halk edebiyatında sıkça kullanılan bu unsurlar, modern şiirde de estetik bir yapı oluşturmak için tercih edilmektedir.

Kafiye ve redif içeren bir dörtlük yazmak için aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz: 1. Mısraların Son Kelimelerini Belirleyin: Dörtlüğün her mısrasının son kelimelerini tespit edin. 2. Kafiye ve Redifleri Ayırın: Aynı anlam ve görevde olan ek ve kelimeleri ayırın. Bunlar rediftir. 3. Kafiye ve Redifleri Kullanın: - Kafiye: Mısraların sonunda benzer sesleri kullanarak yarım, tam, zengin veya cinaslı kafiye oluşturabilirsiniz. - Redif: Aynı anlama gelen ve kafiyeli sözcüklerden sonra tekrarlanan kelimeleri redif olarak kullanabilirsiniz. Örnek Dörtlük: > Hayat acımadı beni benden aldı Zaman tükendi seni senden aldı Kimse bakmaz gözümüzün yaşına Acı ve kahır bizi bizden aldı. Bu dörtlükte, kafiye düzeni aaba şeklindedir ve "aldı" kelimesi rediftir.

Anılarla ilgili kafiye, dize sonlarında bulunan ve yazılışları ile okunuşları aynı, ancak anlamları ve görevleri farklı olan seslerin benzerliğidir. Örnek: "Olmaz" ve "yaşadığımız" kelimelerinde bulunan "-z" sesi, yarım kafiyeyi oluşturur.

Kafiyeli 8 hece ölçülü şiirlere örnek olarak şunlar verilebilir: Türkü. Semai. Varsağı. Ayrıca, Âşık Ömer'in "Gel dilberim-/kan eyleme" dizeleriyle başlayan şiiri de 4+4=8'li hece ölçüsüyle yazılmıştır. Hece ölçüsüyle yazılmış kafiyeli şiirlere örnek bulmak için aşağıdaki kaynaklar da incelenebilir: edebiyatvesanatakademisi.com; islamidavet.com.

6. sınıf düzeyinde, içinde kafiye ve redif olan bir şiir fotokopisine ulaşılamadı. Ancak, kafiye ve redif içeren şiir örnekleri bulabileceğiniz bazı kaynaklar şunlardır: milliedebiyat.com sitesinde kafiye çeşitleri ve örnekleri mevcuttur. eodev.com sitesinde kafiye örnekleri bulunmaktadır. edebiyatfatihi.net sitesinde şiir inceleme örnekleri, kafiye ve redif konuları yer almaktadır.

Elhan-ı Şita şiirinin kafiye düzeni şu şekildedir: Uyak şeması: aabb / cdcdb / .... Kafiye türü: Tam kafiye ve yarım kafiye sıkça kullanılmıştır. Çaprazlama kafiye: Kimi yerlerde çaprazlama kafiye de kullanılmıştır. Şiir, üç ana kısma ve beş ayrı bölüme ayrılmaktadır.