Kafiye

Manide kafiye düzeni genellikle "aaaxa" şeklindedir. Bu düzende: 1. İlk iki dize kendi arasında kafiyeli (aa). 2. Son iki dize ise kendi arasında kafiyeli (xa).

Kelime ve kafiye arasındaki ilişki, şiir ve şarkı gibi edebi eserlerde son kelimelerin ses uyumu ile oluşturulan bir düzen olarak tanımlanır. Kafiye iki ana kategoriye ayrılır: 1. Tam Kafiye: Son hecelerin tamamının benzerliği üzerine kurulur. 2. Yarım Kafiye: Son hecelerin sadece son ünlüleri veya seslerin bir kısmının benzerliği üzerine kurulur.

İstiklal Marşı'nın 10 kıtasının kafiye düzeni şu şekildedir: 1. kıta: zengin kafiye (sancak - ocak). 2. kıta: zengin kafiye (hilal - celal). 3. kıta: tam kafiye (yaşarım - şaşarım). 4. kıta: tam kafiye (duvar - var). 5. kıta: zengin kafiye (sakın - akın). 6. kıta: zengin kafiye (tanı - yatanı). 7. kıta: tam kafiye (feda - şüheda). 8. kıta: tam kafiye (emeli - eli). 9. kıta: tam kafiye (taşım - yaşım). 10. kıta: zengin kafiye (hilal - helal).

"Ellere çâre bulunmaz derdine çâre" dizesi, tunç kafiye türüne örnektir.

"Sakarya Türküsü"nde geçen bazı kafiye ve redifler şunlardır: Kafiye: - "burulur - vurulur" (tam kafiye) - "astan - arkadaştan" (zengin kafiye) - "akar ya - Sakarya" (tunç kafiye) - "fikir - kir" (tunç kafiye) Redif: - "geceler - bilmeceler" (redif) - "yolunun - çamurdanız" (redif)

Halk edebiyatında yarım kafiye ve cinaslı kafiye sıkça kullanılır. Yarım kafiye, tek ses benzeşmesine dayanan kafiyedir. Örnek: - "Benim çektiğimi kim çeker, Gözlerinden kanlı yaş döker" (burada "-er" sesleri yarım kafiye). Cinaslı kafiye ise yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı olan kelimelerle yapılan kafiyedir. Örnek: - "Niçin kondun a bülbül, Kapımdaki asmaya. Ben yârimden vazgeçmem, Götürseler asmaya" (burada "-asmaya" kelimeleri cinaslı kafiye).

Tunç kafiye ve tunç uyak aynı şeyi ifade eder. Tunç uyak, bir kelimenin başka bir kelimenin tamamını içinde barındırmasıyla oluşan uyak türüdür.

Tanzimat döneminde kafiye, iki ana anlayışa göre yapılmıştır: 1. Divan Edebiyatı Anlayışı: Bu anlayışa göre kafiye, göz için yapılırdı, yani kelimelerin yazılışlarına göre benzerlik aranırdı. 2. Recaizade Mahmut Ekrem'in Anlayışı: Ekrem, "kulak için kafiye" düşüncesini ortaya atmış ve uygulamıştır.

Musarra beyit, mısraları birbiri ile kafiyeli olan beyit anlamına gelir.

Yarım ve tam kafiye örnekleri: Yarım kafiye: 1. Örnek 1: Yüce dağ başında kar var, / Birbirinden haber yoktur. Açıklama: Dizelerde geçen "-r" sesi, tek bir ünsüz harf benzerliğine dayandığı için yarım kafiyedir. 2. Örnek 2: Kız sen geldin Çorum’dan, / Baktın yeşil yârimden. Açıklama: Bu şiirin ilk, üçüncü ve dördüncü dizelerindeki "-n" sesi yarım kafağı oluşturur. Tam kafiye: 1. Örnek 1: Elif’in kaşları kara, / Dili sevdaya yara. Açıklama: "Kara-yara", "sevdayı-canı" şeklinde her iki kelimede de hem ünlü hem de ünsüz ses benzerliği bulunmaktadır. 2. Örnek 2: Bu şehri bir daha görmeden / Öldüm dersem, inanın. Açıklama: "İnanın" ve "vakti" kelimelerinde "-n" ve "-ti" benzerliği bulunmakta, bu da tam kafiye oluşturur.

Ahmet Hamdi Tanpınar'ın "Hatırlama" şiirinde mesnevi nazım biçimi kafiye örgüsü kullanılmıştır.

Dörtlüklerin son mısralarında kullanılan kafiyeye "sarma kafiye" denir.

Kafiyeli söz söyleme sanatı, seci olarak adlandırılır.

Sarma kafiye, bir dörtlüğün birinci ve dördüncü, ikinci ve üçüncü dizelerinin kafiyeli olması anlamına gelir. Bu kafiye düzeni "a b b a" şeklinde gösterilir.

Aaab uyak düzeni, "düz kafiye" olarak adlandırılır.

Dize sonlarındaki iki ses benzerliği, tam kafiye türünü ifade eder.

Göz için kafiye, Divan şairleri tarafından benimsenen bir kafiye anlayışıdır. Örneğin, "göz" ile "yüz" gibi benzer çıkış noktalarına sahip sesler, göze göre kafiye olarak kabul edilmez.

Kafiye.net adlı platform, edebiyat ve şiirle ilgili içeriklere erişim sağlamak amacıyla kurulmuştur. Bu platformda, uyak (kafiye) çeşitleri ve örnekleri hakkında bilgiler bulunabilir. Ayrıca, şiir yazma ve inceleme konularında da yardımcı olabilir.

Abab kalıbı, çapraz kafiye olarak da bilinir ve dört dizelik kıtalardan oluşan bir şiir biçimidir.

Divan edebiyatında kullanılan kafiyeler şunlardır: 1. Tam Kafiye: İki ses benzerliği üzerine kurulur. 2. Yarım Kafiye: Tek ses benzerliği üzerine kurulur. 3. Zengin Kafiye: Üç veya daha fazla sesin benzerliğiyle oluşur. 4. Tunç Kafiye: Kafiyeli kelimenin diğer kelime içinde geçmesiyle oluşur. 5. Cinaslı Kafiye: Aynı kelimelerin farklı anlamlarda kullanılmasıyla oluşur.