Jeomorfoloji

Paleocoğrafya ve jeomorfoloji arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Paleocoğrafya: - Eski coğrafi koşulları ve jeolojik geçmişteki coğrafi görünümleri inceler. - Kıtaların oluşumu, dağların yükselmesi ve iklim değişiklikleri gibi uzun vadeli süreçleri araştırır. - Jeoloji, paleontoloji, arkeoloji ve klimatoloji gibi disiplinlerle ilişkilidir. 2. Jeomorfoloji: - Yer şekillerinin oluşumunu ve bu şekillerin değişim süreçlerini inceler. - Akarsular, buzullar, kıyılar gibi farklı yer şekillerini sınıflandırır ve analiz eder. - Jeoloji, jeofizik ve toprak bilimi gibi alanlarla ilişkilidir. Özetle, paleocoğrafya daha çok uzun vadeli ve tarihsel süreçleri incelerken, jeomorfoloji daha çok güncel yer şekillerinin oluşumunu ve değişimini araştırır.

Delta ovası ve taban seviyesi ovası arasındaki temel fark, oluşum şekilleridir: 1. Delta Ovası: - Akarsuların taşıdıkları alüvyonları denize döküldüğü ağız kısmında biriktirmesi sonucu oluşur. - Örnekler: Çukurova (Seyhan ve Ceyhan), Bafra (Kızılırmak), Çarşamba (Yeşilırmak). 2. Taban Seviyesi Ovası: - Akarsuların denize yaklaştıkları yerlerde taşıma güçlerinin azalması sonucu, taşıdıkları malzemeleri biriktirmesiyle oluşur. - Örnekler: Adapazarı, Köyceğiz, Dalaman, Manavgat, Serik. Özetle, delta ovaları deniz kıyısında, taban seviyesi ovaları ise akarsuların denize yakın kısımlarında oluşur.

Akarsuların oluşturduğu taraçalar, akarsuların hem aşındırma hem de biriktirme faaliyetleri ile şekillenir. Aşındırma, akarsuyun eğimin azaldığı yerlerde dirençli olan yerleri az, yumuşak olan yerleri ise daha çok aşındırması sonucu oluşur. Biriktirme, akarsuyun gücünün azalması ve eğimin azalması gibi faktörlerle başlar. Bu nedenle, taraçalar hem dış kuvvetlerin aşındırma hem de biriktirme süreçlerinin birlikte etkisiyle ortaya çıkar.

Buzluk Mağarası'nda buz oluşmasının sebebi, mağaranın jeomorfolojik yapısı ve burada gerçekleşen klimatolojik şartlardır. Yazın, mağara içi ile dışı arasında sıcaklık farkı en yüksek seviyeye çıkar ve çok güçlü rüzgâr oluşur. Kış mevsiminde ise mağara içi ve dışı arasında sıcaklık farkı yüksek değildir, güçlü hava akımı oluşmadığından buz oluşmaz.

Sander düzlükleri ve drumlin tepeleri, buzulların oluşturduğu yer şekilleridir. Sander düzlükleri. Drumlin tepeleri. Sander düzlükleri ve drumlin tepelerinin oluştuğu bazı bölgeler şunlardır: Svalbard; Kerguelen Adaları; İzlanda; Avrupa (İzlanda, İngiltere, İrlanda); Danimarka, Grönland, Finlandiya; Kuzey Amerika.

Litosferi inceleyen bilim dalı jeolojidir. Litosfer, aynı zamanda bir coğrafya terimi olarak da kullanılmaktadır. Litosfer hakkında bilgi elde edilmesinde jeoloji çalışmalarının yanı sıra sismik dalgalar da kullanılmaktadır.

Mersin'in coğrafi yapısı şu şekilde özetlenebilir: Konum: Mersin, 36-37° kuzey enlemleri ve 33-35° doğu boylamları arasında yer alır. Yüzölçümü: İlin yüzölçümü 15.853 km²'dir. Dağlar: Mersin'in büyük bir kısmı, oldukça yüksek, engebeli ve kayalık Batı ve Orta Toros Dağları ile kaplıdır. Ovalar: Ovalık ve hafif eğimli alanlar, dağların denize doğru uzandığı yerlerde, özellikle il merkezi, Tarsus ve Silifke gibi bölgelerde bulunur. Geçitler: Mersin'i İç Anadolu'ya bağlayan önemli geçitler Gülek Boğazı (1050 m) ve Sertavul Geçidi'dir (1610 m). Yaylalar: Toros Dağları'nın üst kısımlarında çeşitli düzlükler oluşmuş olup, bu yaylalar 700-1500 m arasında değişen yüksekliklere sahiptir. Akarsular: Mersin'in önemli akarsuları Göksu ve Berdan Çayı'dır. Kıyılar: İl, Mersin Körfezi çevresinde yerleşime sahiptir ve bu bölgede çok sayıda irili ufaklı koy bulunur.

Dağ içi ovası, akarsuların biriktirme faaliyetiyle oluşur. Akarsuların eğimin azaldığı yerlerde, taşıdığı malzemeleri biriktirmesiyle oluşan düzlüklere dağ içi ovası denir.

Özel amaçlı haritalar, belirli bir konu için hazırlanmış haritalardır. İşte bazı özel amaçlı harita türleri: Araziden Yararlanma Haritaları. Ekonomi Haritaları. Hidrografya Haritaları. İzoterm Haritaları. Jeomorfoloji Haritaları. Nüfus Haritaları. Toprak Haritaları. Maden Haritaları. Ulaşım Haritaları. Tarım Haritaları.

Menderesli akış, genellikle eğimi az olan, akarsu akışının yavaşladığı geniş düzlük alanlarda veya ovalarda görülür. Bazı örnekler: Alüvyal ovalar. Eğimli düzlükler. Dar vadiler. Menderesli akış, özellikle Türkiye’de Ege bölgesinde bulunan akarsularda (Gediz, Bakırçay, Küçük Menderes, Büyük Menderes) belirgin şekilde görülür.

Dağ içi ovası, akarsuların dağlık veya yüksek plato bölgelerini aştıktan sonra, yer yer dik yamaçlı boğazlar açarak akışlarına devam ettikleri alanlarda, eğimin azaldığı kesimlerde oluşur. Bu ovalar, akarsuyun yan kollarının ana akarsuya karıştığı yerlerde, taşıma gücünün azalmasıyla biriken alüvyonların birikinti konileri ve yelpazeleri oluşturmasıyla meydana gelir. Dağ içi ovaları, engebeli bölgelerde daha fazla görülür.

Karstlaşma için gerekli şartlar: Çözünebilir kayaçların varlığı. Tektonik hareketler ve yüzeyde bozunma, erozyon süreçleri. Çözücü ajan olarak suyun bulunması. İklim koşulları. Zaman.

Everest Dağı'nın 10 bin metre olması durumunda neler olabileceğine dair bir bilgi bulunamamıştır. Ancak, Everest Dağı'nın yüksekliği ve iklim koşulları hakkında bazı bilgiler şu şekildedir: 2020 yılında Çin ve Nepal'in yaptığı ölçümler sonucunda Everest Dağı'nın yüksekliği 8.848 metre olarak kabul edilmiştir. Everest Dağı'nın zirvesi, 8 bin metrenin üzerinde olduğu için "ölüm bölgesi" olarak adlandırılır.

Çevresine göre alçakta kalan düzlüklere ova denir.

Türkiye'de platolar, yedi coğrafi bölgenin tamamında görülmektedir. Platoların görüldüğü bölgeler ve örnekler: İç Anadolu Bölgesi: Haymana, Cihanbeyli, Obruk, Bozok ve Uzunyayla platoları. Marmara Bölgesi: Çatalca-Kocaeli platosu. Akdeniz Bölgesi: Teke ve Taşeli platoları. Ege Bölgesi: Yazılıkaya Platosu. Doğu Anadolu Bölgesi: Erzurum, Kars ve Ardahan platoları. Güneydoğu Anadolu Bölgesi: Gaziantep ve Şanlıurfa platoları. Karadeniz Bölgesi: Perşembe platosu.

Enine kıyılar, dağların kıyı çizgisine dik uzandığı alçak ovalık alanların sular altında kaldığı yerlerde görülür. Türkiye'de enine kıyılar, Edremit ile Kuşadası arası gibi Ege kıyılarında yaygındır. Dünya'da enine kıyılara örnek olarak, güneybatı İrlanda ile kuzeybatı İspanya kıyıları verilebilir.

Tasarlanan demiryolu güzergahının yedi coğrafi bölgeye de hizmet etmesini sağlamak için, güzergahın farklı coğrafi bölgelerin kesişme noktalarında yer alan şehirlerden geçmesi ve bu bölgelerin demiryolu ağına entegre edilmesi gerekmektedir. Öneriler: Batı Karadeniz ve Marmara bölgelerini birleştirmek için, Batı Karadeniz'in iç kesimlerinden geçen ve Marmara bölgesine ulaşan bir hat oluşturulabilir. Marmara ve Ege bölgelerini bağlamak için, mevcut hatların iyileştirilmesi ve yeni bağlantıların kurulması, örneğin, Sakarya-Sivas hattının kullanılması düşünülebilir. Ege ve Akdeniz bölgelerini birbirine bağlamak için, İzmir-Antalya arasında planlanan ve Antalya'nın iç bölgelerle bağlantısını sağlayacak demiryolu projeleri değerlendirilebilir. Bu şekilde, güzergah üzerindeki her şehrin ulusal demiryolu ağına entegrasyonu sağlanarak, bölgelerin birbirine bağlanması ve coğrafi çeşitliliğin artırılması mümkün olabilir.

Eğim haritasının bazı kullanım alanları: Ulaşım planlaması. Acil durum yönetimi. Arazi kullanımı. Ziraat ve ormancılık. Eğim haritası, sayısal arazi modeli veya yükseklik modeli üzerinden hesaplanan eğim değerlerinin belirli tematik aralıklarda gösterilmesiyle oluşturulur.

Yarımada, bir tarafı kara ile bağlı, diğer tarafı sularla çevrili yeryüzü şekline denir.

Dalmaçya tipi kıyılar, kıyıya paralel uzanan dağ sıralarının çökmesi sonucu alçak yerlerin deniz suları ile dolması ve yüksek yerlerin ada şeklinde kalması ile oluşur. Ria tipi kıyılar ise akarsu vadilerinin deniz sularının altında kalmasıyla oluşur. Türkiye'de fiyort tipi kıyılar görülmez, çünkü ülke buzul oluşumuna uygun bir iklime sahip değildir.