Jeomorfoloji

"Yeşil Bölge" ifadesi farklı bağlamlarda farklı anlamlar taşıyabilir. İşte bazı örnekler: Irak'taki Yeşil Bölge: Irak'ın başkenti Bağdat'ta yer alan ve hükümet binaları ile yabancı misyon temsilciliklerinin bulunduğu korunaklı bölgedir. Doğal Alanlar: Türkiye'de Trabzon, Rize, Artvin gibi şehirler, geniş ormanları, yaylaları ve doğal parklarıyla yeşil bölgeler olarak tanımlanabilir. Çalışma Ortamı: "Yeşil Bölge" aynı zamanda, kişinin en verimli ve yaratıcı olduğu, "Deha Alanı" olarak da adlandırılan çalışma durumunu ifade edebilir. Daha spesifik bir tarif için bağlamın belirtilmesi gerekebilir.

Falez, izohipslerde, kıyılarda izohipslerin sıklaştığı yerlerde görülen, yüksek eğimli (genellikle >40°) dik yamaçlardır. İzohips haritalarında falezler, kıta sahanlığının dar ve kıyı derinliğini ifade eder.

Çevresine göre yüksekte kalan geniş ve düzlüklere plato denir. Platolar, akarsular tarafından derin vadilerle parçalanmış, çevresine göre yüksekte olan düzlüklerdir. Türkiye'de platolara örnek olarak İç Anadolu Bölgesi'ndeki Cihanbeyli, Obruk, Haymana, Uzunyayla ve Bozok platoları verilebilir.

Kıyı tipleri şu şekilde sınıflandırılabilir: Enine kıyılar. Boyuna kıyılar. Ria tipi kıyılar. Dalmaçya tipi kıyılar. Limanlı kıyılar. Haliç tipi kıyılar. Fiyort tipi kıyılar. Resif kıyıları.

Kıyı tipleri şu şekilde sınıflandırılabilir: Enine kıyılar. Boyuna kıyılar. Ria tipi kıyılar. Dalmaçya tipi kıyılar. Limanlı kıyılar. Haliç tipi kıyılar. Fiyort tipi kıyılar. Resif kıyıları.

Drumlin, buzul birikim şekillerinden biridir. Buzul biriktirmesi ile oluşan alçak tepelere (ters kaşık şeklinde) denir.

Ege Bölgesi'nde çok akarsu bulunmasının nedeni, bölgenin yer şekillerinin yapısıdır. Ege Bölgesi'nde akarsular, horst (dağ) ve graben (çöküntü ovası) oluşumunun en fazla olduğu bölgede yer alır. Ayrıca, Ege Bölgesi'nin sularının büyük bir kısmı Ege Denizi’ne dökülür.

Türkiye'de 18 tane körfez bulunmaktadır. Dünyada ise 62 tane körfez bulunmaktadır. Türkiye'deki bazı körfezler: İzmit Körfezi, Gemlik Körfezi, Bandırma Körfezi, Edremit Körfezi, Çandarlı Körfezi, İzmir Körfezi, Kuşadası Körfezi, Güllük Körfezi, Gökova (Kerme) Körfezi, Marmaris Körfezi, Mersin Körfezi, İskenderun Körfezi. Dünya'daki bazı körfezler: Basra Körfezi, Korint Körfezi, Montego Körfezi, San Francisco Körfezi.

Akdeniz'de bulunan bazı yarımadalar: Teke Yarımadası. Biga Yarımadası. Datça Yarımadası. Kapıdağ Yarımadası. Ayrıca, Akdeniz'de İber, Balear, Tiren, Adriya, İyon, Ege gibi çeşitli yarımadalar da bulunmaktadır.

Vadi tipleri, oluşumlarına ve coğrafi özelliklerine göre farklı bölgelerde daha yaygın olarak görülür. Akarsu vadileri, yeryüzünde en çok görülen vadi türüdür. Buzul vadileri, genellikle buzul çevresi bölgelerde ve tropikal bölgelerde görülür. Fay vadileri, tektonik fay hatlarının bulunduğu arazilerde oluşur. Rift vadileri, jeolojik etkiler sonucu oluşan kırık ve ayrılma bölgelerinde görülür. Ayrıca, kanyon vadiler kalkerli arazilerde, geniş tabanlı vadiler ise su kuvvetinin her yana baskı uyguladığı alanlarda daha çok görülür.

Kıyı kumulları, enine kıyı tipinde görülür. Enine kıyılar, dağların kıyıya dik uzandığı bölgelerde oluşur ve genellikle geniş kumul alanları ile karakterizedir.

Türkiye'de görülmeyen kıyı tipleri şunlardır: Fiyort Tipi Kıyılar: Buzul vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşur ve genellikle kuzey ülkelerinde görülür. Skyer Tipi Kıyılar: Deniz ilerlemesi sonucunda hörgüçkaya ve moren tepelerinin adaya dönüştüğü kıyılardır, Baltık Denizi kıyılarında rastlanır. Haliç Tipi Kıyılar: Gelgit olayı nedeniyle akarsu ağızlarında oluşan kıyılardır, Kuzeybatı Avrupa kıyılarında bulunur. Watt Tipi Kıyılar: Gelgit olayının etkili olduğu yerlerde suların yükseldiği dönemlerde sular altında kalan, suların geri çekildiği dönemlerde ise karalaşan balçıklı kıyılardır, Fransa'nın Manş Denizi kıyılarında görülür. Bu kıyı tipleri, Türkiye'nin matematik ve özel konumundan dolayı görülmez.

Coğrafyada bazı havza çeşitleri: Açık Havza: Sularını denize ya da okyanusa akıtan havzalardır. Kapalı Havza: Sularını denize dökemeyen, göllere veya kurak bölgelere bağlayan havzalardır. Jeolojik Havza: Eski çukurların üzerine tortulaşmış tabakaların gelmesiyle oluşan havzalardır. Aşağı Havza: Yüksek alanlarda biriken suların kanallarla veya ırmaklarla aşağıya akarak birikmesiyle oluşan havzalardır. Yukarı Havza: Aşağı havzanın tersi olup, yağış biriktirme oranı yüksek olan bölgedir. Jeomorfolojik Havza: Etrafında plato, dağ ve tepe gibi yüksek alanlar bulunan havzalardır. Mikro Havza: Yüzeye yakın alanlarda ve yüzey altında toplanmış su birikintileridir. Hidrografik Havza: Akarsu üzerindeki kolların yayıldığı bölgedir.

Süperimpoze (epijenik) drenaj, akarsuların altındaki kıvrım ve faylardan genç olduğu bir drenaj şeklidir. Bu tür drenajda, akarsular akış yollarını yeni jeolojik şartlara doğrudan uyumlu hale getiremez. Süperimpoze drenaj, aynı zamanda bir bölgedeki suyun etkili bir şekilde tahliye edilmesi işlemi olan drenaj sistemleriyle de ilgili olabilir. Ancak, bu bağlamda süperimpoze drenaj hakkında bilgi bulunmamaktadır.

Osmaniye Ovası, Akdeniz Bölgesi'nin Adana bölümünde, Kuzey Amanoslar içerisinde yer alır. Özellikleri: Yüzölçümü: Yaklaşık 90 km². Yükselti: Deniz seviyesinden ortalama 350 metre, doğuda 300-400 metre. Jeomorfolojik Yapı: Dağlık-tepelik alanlar, platoluk alanlar, vadiler, boğazlar, birikinti yelpazeleri ve küçük ölçekli karstik şekillerden oluşur. Akarsular: Sabunsuyu, Düldül Deresi, Atalan Deresi gibi akarsular tarafından derin vadiler oluşmuştur. Osmaniye Ovası ve çevresinde, flüvyal süreçler, karstlaşma ve tektonizma gibi faktörler etkili olmuştur.

Platoların olduğu bölgelerin dilsiz haritada nasıl gösterildiğine dair bilgi bulunamadı. Ancak, Türkiye'deki platoların yer aldığı bazı bölgeler şunlardır: İç Anadolu Bölgesi: Haymana, Cihanbeyli, Obruk, Bozok ve Uzunyayla platoları. Doğu Anadolu Bölgesi: Erzurum, Kars ve Ardahan platoları. Güneydoğu Anadolu Bölgesi: Gaziantep ve Şanlıurfa platoları. Türkiye'deki dilsiz haritalara şu sitelerden ulaşılabilir: cografyaharita.com; suleymansen.com.

Dümdüz arazi, eğim ve engebesi olmayan ya da çok az olan arazi anlamına gelir. Ayrıca, "düz arazi" terimi şu anlamlara da gelebilir: hiçbir dağ veya tepeye sahip olmayan arazi; aşınma ya da birikme sonucu basık tepelerin olduğu, akarsuların menderesler çizerek aktığı düz arazi.

Coğrafya yer şekilleri, fiziki coğrafyanın bir alt dalı olan jeomorfoloji tarafından incelenir. Yer şekillerini kapsayan bazı konular: Dağ, ova, plato gibi yer şekillerinin gruplandırılması ve oluşumu. Yer şekillerinin yeryüzündeki dağılışı. Jeomorfoloji, jeoloji, jeofizik ve litoloji gibi bilim dallarından yararlanır.

Bolu'nun jeomorfolojisi, çeşitli yer şekilleri ve oluşumlarla karakterizedir. Bazı jeomorfolojik oluşumlar: Akkaya Traverteni. Seben-Yuva, Kaşbıyıklar, Çeltikdere gibi volkanik tüflerin oyulmasında oluşmuş kaya evleri. Çeltikdere-Kınıkçı Kanyonu. Peribacaları. Mudurnu Sülüklü Göl (heyelan gölü). Yeniçağa ve Abant turbalıkları. Seben Kesenözü, Karacasu, Sarot, Babas termal kaplıcaları. Çepni maden sodası rezervi. Bolu, aynı zamanda Kuzey Anadolu Deprem Şeridi içinde yer alır ve bu şerit boyunca meydana gelen tektonik hareketler, göllerin oluşumuna da etki etmiştir.

Delta ve haliç arasındaki temel fark, oluşum koşulları ve coğrafi özellikleridir: Delta: Akarsuların denize biriktirme yapması sonucu oluşur. Gelgit ve akıntı etkisinin zayıf veya hiç olmadığı, sığ iç deniz kıyılarında meydana gelir. Akarsuların taşıdığı alüvyonların birikmesiyle oluşur. Haliç: Gelgit olayının etkili olduğu okyanus kıyılarında görülür. Akarsu ağızlarının gelgit ve hızlı akıntılar nedeniyle huni biçiminde genişlemesiyle oluşur. Deniz suyu seviyesinin yükselmesiyle meydana gelir.