Jeomorfoloji

Türkiye'de ve dünyada toplam yaklaşık 62 tane körfez bulunmaktadır. Türkiye'deki bazı önemli körfezler şunlardır: - Antalya Körfezi; - Edremit Körfezi; - İzmir Körfezi; - Kuşadası Körfezi; - Güllük Körfezi; - Gökova Körfezi. Dünyadaki bazı ünlü körfezler ise şunlardır: - Basra Körfezi; - Bengal Körfezi; - Kaliforniya Körfezi; - Meksika Körfezi; - Alaska Körfezi.

Akdeniz'de bulunan bazı yarımadalar şunlardır: 1. Teke Yarımadası. 2. İber Yarımadası. 3. İtalya Yarımadası. 4. Mora Yarımadası. 5. Anadolu Yarımadası.

Vadi tipleri daha çok Akdeniz Bölgesi'nde yaygındır. Bunun yanı sıra, çentik vadiler Doğu Karadeniz ve boğaz vadiler ise dağlık alanlarda, özellikle Karadeniz Bölgesi'nde daha sık görülür.

Kıyı kumulları, enine kıyı tipinde görülür.

Türkiye'de dört ana kıyı tipi görülmez: 1. Fiyort Tipi Kıyılar: Buzul vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşur ve genellikle Norveç gibi kuzey ülkelerinde görülür. 2. Skayer Tipi Kıyılar: Deniz ilerlemesi sonucunda hörgüçkaya ve moren tepelerinin adaya dönüştüğü kıyılardır, Baltık Denizi kıyılarında rastlanır. 3. Haliç Tipi Kıyılar: Gelgit olayı nedeniyle akarsu ağızlarında oluşan kıyılardır, Kuzeybatı Avrupa kıyılarında bulunur. 4. Watt Tipi Kıyılar: Gelgit olayının etkili olduğu yerlerde suların yükseldiği dönemlerde sular altında kalan, suların geri çekildiği dönemlerde ise karalaşan balçıklı kıyılardır, Fransa'nın Manş Denizi kıyılarında görülür.

Coğrafya'da havza çeşitleri şu şekilde sınıflandırılabilir: 1. Açık Havza: Sularını denize veya okyanusa akıtan havzalardır. 2. Kapalı Havza: Sularını denize ulaştıramayıp kuruyan veya göle dökülen havzalardır. Diğer havza çeşitleri ise şunlardır: 3. Jeolojik Havza: Eski çukurların üzerine tortulaşmış tabakaların gelmesiyle oluşan havzalardır. 4. Jeomorfolojik Havza: Alüvyal ova birikim alanlarıdır. 5. Mikro Havza: Yüzeye yakın alanlarda ve yüzey altında toplanmış su birikintileridir. 6. Hidrografik Havza: Akarsu üzerindeki kolların yayıldığı bölge, yani akarsuyun sularını boşalttığı alandır.

Süperimpoze (epijenik) drenaj sistemi, akarsuların altındaki kıvrım ve faylardan genç olması durumunda ortaya çıkan bir drenaj şeklidir. Bu sistemde akarsular, yeni jeolojik şartlara doğrudan uyumlu hale gelemez ve yapıyı aşındırana kadar belirli bir yolda ilerlemeye devam eder.

Osmaniye Ovası, Akdeniz Bölgesi'nde, Adana bölümünde yer alan düzlük bir alandır. Özellikleri: - Yüzölçümü: Yaklaşık 90 km². - Yükselti: Deniz seviyesinden ortalama 350 metre. - Jeomorfolojik Yapı: Dağlık-tepelik alanlar, vadiler, boğazlar ve birikinti yelpazeleri ile karakterizedir. - Su Kaynakları: Ceyhan Nehri ve Sabunsuyu Çayı gibi önemli akarsulara sahiptir. - İklim: Akdeniz iklimi etkisi altındadır; yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlıdır.

Platoların olduğu bölgeler dilsiz haritada kahverengi renkle gösterilir.

Dümdüz arazi ifadesi, eğim ve engebesi olmayan ya da çok az olan arazi anlamına gelir.

Yer şekilleri, coğrafyanın fiziki coğrafya bölümünde incelenen konulardan biridir. Yer şekillerini kapsayan coğrafya konuları şunlardır: Jeomorfoloji: Yeryüzü şekillerinin oluşumu, dağılışı ve bunların nasıl meydana geldiği. Hidrografya: Su kaynakları ve su döngüsünün incelenmesi, nehirler, göller, denizler ve okyanuslar gibi su kütleleri. Kartoğrafya: Yer'in şekli, boyutları, hareketleri ve coğrafi olayların yeryüzündeki dağılışını haritalarla gösteren bilim dalı.

Bolu'nun jeomorfolojisi, deniz iklimi ile iç Anadolu'nun kara (bozkır) iklimi arasında bir geçiş alanı olarak tanımlanmaktadır. Bolu'da görülen yeryüzü şekilleri arasında polyeler, mağaralar ve travertenler bulunmaktadır. Bolu'nun jeomorfolojik yapısını etkileyen faktörler arasında akarsular, buzullar, yağış gibi dış kuvvetler ile lav akıntısı, dağ oluşumu gibi iç kuvvetler de yer almaktadır.

Paleocoğrafya ve jeomorfoloji arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Paleocoğrafya: Jeolojik geçmişteki coğrafi koşulları, yer şekillerini, iklim değişikliklerini ve canlıların dağılımını inceleyen bir bilim dalıdır. 2. Jeomorfoloji: Yeryüzü şekillerini ve bu şekillerin oluşum süreçlerini inceleyen bir bilim dalıdır. Özetle, paleocoğrafya daha geniş bir zaman dilimini (jeolojik geçmiş) kapsarken, jeomorfoloji daha güncel ve tarihsel olmayan yeryüzü şekillerine odaklanır.

Haliç ve delta arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Haliç: Gelgit ve akıntı etkisinin fazla olduğu okyanus kıyılarında, akarsu ağzının deniz suları tarafından aşındırılmasıyla oluşur. 2. Delta: Akarsuların taşıdığı alüvyonları ağız kısmında biriktirmesi sonucu, gelgit etkisinin az olduğu iç denizlerde oluşur. Bu nedenle, genellikle ikisi bir arada bulunmaz.

Delta ve taban seviyesi ovası arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Delta: Akarsuların taşıdıkları malzemeleri denize boşalttığı yerde oluşan, "D" harfine benzeyen çıkıntılardır. 2. Taban seviyesi ovası: Akarsuların taşıdığı malzemeleri, eğimin azalmasıyla beraber taban seviyesine yakın yerlerde biriktirmesi sonucunda oluşurlar.

Taraçalar (sekiler), akarsuların oluşturduğu yer şekilleri olup, akarsuların kendisi tarafından şekillendirilir.

Buzluk Mağarası'nda buzun oluşmasının nedeni, mağaranın jeomorfolojik özelliği ve klimatolojik şartlardır. Mağaranın içinde, yer altı hava akımı sonucunda kışları sıcak, yazları ise soğuk bir ortam oluşur.

Sander düzlükleri ve drumlin tepeleri, buzulların oluşturduğu yer şekilleridir. Sander düzlükleri, buzulların erimesiyle oluşan akarsular tarafından getirilen malzemelerin buzul önlerinde birikmesi sonucu oluşan düzlüklerdir. Drumlin tepeleri ise moren yığınlarının bir tepenin etrafında birikip büyümesi sonucu oluşur.

Litosferi jeomorfoloji bilimi inceler. Bu bilim dalı, yeryüzünde karada ve su altında görülen şekilleri araştırır, oluşumlarını ve evrimlerini açıklar.

Mersin'in coğrafi yapısı şu şekildedir: 1. Konum: Mersin, doğusunda Adana, batısında Antalya, kuzeyinde Konya, Karaman ve Niğde illeri ile güneyinde Akdeniz ile çevrilidir. 2. Yüzölçümü: İlin yüzölçümü 15.853 km²'dir. 3. Dağlar: Mersin'in kuzeyi Orta Toros Dağları ile çevrilidir ve bu dağların en yüksek tepesi Bolkar Dağı'ndaki Medetsiz Tepesi'dir (3.585 m). 4. Ovalar: Tarsus ve Mersin'in bir kısmı Çukurova'nın devamı niteliğinde olup, ilin en geniş düzlükleridir. 5. Akarsular: İlin başlıca akarsuları Berdan, Efrenk, Göksu, Anamur ve Lamas ırmak ve çaylarıdır. 6. İklim: Mersin'in kıyı kesiminde tipik Akdeniz iklimi hakimdir ve sahilden iç kesimlere yükseldikçe iklim karasal iklime dönüşmektedir. 7. Geçitler: İlin doğusunda Gülek Boğazı, batısında ise Sertavul Geçidi ili Orta Anadolu'ya bağlayan iki önemli ve tabii geçittir.