Jeomorfoloji

Akarsu aşındırma şekilleri şunlardır: 1. Vadiler: Akarsuların yataklarını aşındırarak oluşturduğu en yaygın şekillerdir. Çeşitleri şunlardır: - Çentik Vadi: Eğimin fazla olduğu yerlerde "V" şeklinde oluşan genç vadilerdir. - Boğaz Vadi (Yarma Vadi): Dağ sıralarını enine yaran akarsular tarafından oluşturulur. - Kanyon Vadi: Yamaçları basamaklı, derin vadilerdir. 2. Menderesler: Akarsuların eğimlerinin azaldığı yerlerde kıvrılarak akmasıyla oluşan şekillerdir. 3. Kırgıbayır (Badlands): Şiddetli yağmurların aşındırdığı, bitki örtüsünün bulunmadığı arazilerde oluşan girintili çıkıntılı yüzeylerdir. 4. Çağlayan ve Çavlanlar (Şelaleler): Akarsu yataklarında farklı dirençteki tabakaların oluşturduğu basamaklardan akan sulardır. 5. Peribacaları: Volkanik arazilerde sel sularının aşınması sonucu oluşan şekillerdir. 6. Peneplen (Yontukdüz): Akarsuların ve diğer dış kuvvetlerin aşındırmasıyla deniz seviyesinde oluşan hafif dalgalı düzlüklerdir.

Dış kuvvetlerin oluşturduğu yer şekilleri şunlardır: 1. Akarsular: - Vadi: Akarsuların aşındırmasıyla oluşan uzun ve dar çukurlar. - Menderes: Akarsuyun yatak eğiminin azaldığı bölgelerde kıvrımlar yaparak akmasıyla oluşan eğri büğrü akarsu yolları. - Delta: Akarsuların denize veya göle döküldüğü yerlerde taşıdığı alüvyonları biriktirmesiyle oluşan geniş ve düz alanlar. 2. Rüzgar: - Kumul: Rüzgarın taşıdığı kumların birikmesiyle oluşan tepecikler. - Barkan: Yarımay şeklinde olan ve rüzgarın kumları biriktirmesiyle oluşan kumullar. - Yardang: Rüzgarın kayaları aşındırarak oluşturduğu uzun, ince ve dikey kayalıklar. 3. Buzullar: - Buzul Vadisi (U Vadisi): Buzulların hareket ederken yeryüzünü aşındırmasıyla oluşan geniş ve U şeklindeki vadiler. - Morena: Buzulların erimesiyle birlikte taşıdığı kaya ve toprakları biriktirmesiyle oluşan yığınlar. 4. Dalga ve Deniz Etkileri: - Falez (Yalıyar): Dalga aşındırması sonucu dik kıyılar boyunca oluşan sarp yamaçlar. - Kıyı Seti (Tombolo): Dalga ve akıntıların taşıdığı malzemelerin birikmesiyle oluşan dar ve uzun kara parçaları.

Jeomorfoloji, yerin yüzey şekillerinin tanımlanması ve oluşum durumlarının açıklanması ile ilgilenen bir bilim dalıdır.

Jeomorfolojinin alt dalları şunlardır: 1. Alüvyal Jeomorfoloji: Akarsuların oluşturduğu yer şekillerini inceler. 2. Karst Jeomorfolojisi: Kireçtaşı gibi kayaçları içeren yeryüzü şekillerini inceler. 3. Buzul Jeomorfolojisi: Buzullar tarafından oluşturulan yer şekillerini inceler. 4. Kıyı Jeomorfolojisi: Denizler ve göller gibi su kütlelerinin kıyılarında yer alan şekilleri inceler. 5. Klimatik Jeomorfoloji: İklimsel olayların yeryüzü şekillerine etkisini inceler. Ayrıca, fiziksel jeomorfoloji ve kültürel jeomorfoloji gibi daha geniş kapsamlı alt dallar da bulunmaktadır.

Akarsular, çeşitli kriterlere göre farklı türlere ayrılır: 1. Yatak Profiline Göre: - Çentik Vadi: Eğimin fazla olduğu alanlarda oluşur, V şeklinde profil. - Boğaz Vadi: Dağların enine yarılmasıyla oluşan U harfine benzeyen vadiler. - Kanyon: Kalkerli arazi üzerinde oluşan, yamaçları basamak şeklinde olan vadiler. - Tabanlı Vadi: Yatak eğiminin az olduğu alanlarda yana aşınımın etkisiyle oluşur. 2. Beslenme Kaynaklarına Göre: - Alüvyal Fanlar: Kanyondan ayrılıp düz bir alana akan derelerin oluşturduğu şekiller. - Örgülü Akarsular: Çok sayıda kanala sahip, sürekli dallanan ve birleşen akarsular. - Delta: Akarsuların okyanus veya durgun su kütlelerine ulaştığında oluşturduğu şekiller. 3. Rejimlerine Göre: - Düzensiz Rejimli Akarsular: Debileri mevsimlere göre büyük değişiklik gösterir. - Karma Rejimli Akarsular: Farklı kaynaklardan beslendikleri için rejimlerinde daha az dalgalanma olur. - Düzgün Rejimli Akarsular: Yıl boyunca debileri fazla değişmeyen akarsulardır.

Marmara Bölgesi 4 bölüme ayrılır: 1. Yıldız Dağları Bölümü. 2. Ergene Bölümü. 3. Çatalca-Kocaeli Bölümü. 4. Güney Marmara Bölümü.

Jeomorfik süreçler, Dünya'nın yüzeyini şekillendiren ve zaman içinde değiştiren doğal olaylardır. Başlıca jeomorfik süreçler şunlardır: 1. İç Kuvvetler: - Levha Tektoniği: Dünya'nın kabuğunun büyük plakalar halinde hareket etmesi, dağlar ve volkanlar gibi jeomorfik özellikler oluşturur. - Volkanizma: Magma veya lavın yüzeye çıkması, volkan konileri ve lav akıntıları gibi özellikler yaratır. - Sismik Faaliyet: Depremler ve toprak sıvılaşması gibi olaylara yol açar. 2. Dış Kuvvetler: - Erozyon: Rüzgar, su, buz ve yerçekimi gibi etkenlerin malzemeleri aşındırması veya taşıması. - Biriktirme: Erozyonla taşınan malzemelerin yeni alanlarda birikmesi, alüvyon ovaları ve deltalar gibi özellikler yaratır. - Yıkım: Donmuş toprakların erimesi nedeniyle kaya ve toprakların ufalanması. - Karstlaşma: Suyun kireçtaşı gibi kayaları eriterek mağaralar ve yutaklar oluşturması.

Doğu Anadolu Bölgesi'nin özellikleri şunlardır: 1. Coğrafi Konum ve Sınırlar: Bölgenin kuzeybatısında Gürcistan ve Ermenistan, doğusunda Nahcivan ve İran, güneyinde Güneydoğu Anadolu Bölgesi yer alır. 2. Yüzölçümü ve Yükselti: Türkiye'nin en büyük bölgesi olup, yüzölçümünün %21'ini kaplar ve ortalama yükseltisi 2000-2200 m'dir. 3. Yeryüzü Şekilleri: Bölgede sıradağlar, geniş platolar ve ovalar bulunur. 4. Akarsular ve Göller: Fırat, Dicle, Aras ve Kura nehirleri ile Van Gölü, bölgedeki önemli su kaynaklarıdır. 5. İklim: Karasal iklim hakimdir, kışlar çok soğuk ve kar yağışlı, yazlar ise serin geçer. 6. Bitki Örtüsü: Bölgenin ova ve havzalarında bozkırlar, dağ eteklerinde ise meşe ve sarıçam ormanları yaygındır. 7. Nüfus ve Yerleşme: Nüfus yoğunluğu düşüktür ve kırsal nüfus kent nüfusundan fazladır. 8. Ekonomik Faaliyetler: Bölgede tarım, hayvancılık ve madencilik öne çıkar.

Coğrafya plato çeşitleri dört ana gruba ayrılır: 1. Peneplen Platoları: Eski kütlelerin aşınım yüzeylerinden oluşur. 2. Karstik Platolar: Kalker, jips gibi eriyebilen kayaçların akarsular tarafından yarılmasıyla oluşur. 3. Lav Platoları (Volkanik): Volkanik faaliyetler sonucu lavların yayılmasıyla oluşan düzlüklerdir. 4. Hafif Yarılmış Aşınım Platoları: Neojen arazilerinin Post-Neojen'de yükselmeye maruz kalması ve dış kuvvetlerin etkisiyle aşınıp düzleşmesiyle oluşur.

Seki (taraça), akarsuyun yatağını alüvyonlarla doldurduktan sonra, arazinin yeniden yükselmesi (epirojenez) sonucu yatağını tekrar derinleştirmesiyle oluşan, eski vadi tabanının yukarıda basamak halinde kaldığı yer şeklidir.

Jeomorfik kelimesi, "yerşekilleri ile ilgili" anlamına gelir. Jeomorfoloji ise, yeryüzü şekillerini ve bunların oluşumunu inceleyen bir bilim dalıdır.

Türkiye'de 8 tane delta ovası bulunmaktadır. Bunlar: 1. Bafra Delta Ovası; 2. Çarşamba Delta Ovası; 3. Karasu Delta Ovası; 4. Çukurova Delta Ovası; 5. Dikili Delta Ovası; 6. Menemen Delta Ovası; 7. Selçuk Delta Ovası; 8. Balat Delta Ovası.

Ova kelimesi, çevrelerine göre çukurda kalmış, çoğunlukla alüvyonla örtülü, eğimi az, akarsuların derine gömülmediği geniş veya dar düzlük anlamına gelir.

Alaşehir haritasının neden bozuk olduğuna dair doğrudan bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, Alaşehir'in coğrafi özellikleri ve jeomorfolojik yapısı, haritanın bazı bölgelerinde bozulmalara yol açabilir: Tektonik hareketler: Alaşehir ovası, tektonik hareketler sırasında oluştuğu için sık sık yer sarsıntılarına uğramaktadır. Bu durum, haritanın bu bölgelerindeki arazi yapısını ve yer şekillerini etkileyebilir. Eğimli araziler: İlçenin güney kesimindeki Bozdağlar'ın kuzey kesimleri fazla eğimli olduğu için tarımı sınırlamaktadır. Bu tür eğimli alanlarda yapılan tarım faaliyetleri, haritada doğru bir şekilde gösterilemeyebilir.

Pedoloji, diğer adıyla "Toprak bilimi", toprakların yapısını, oluşumunu, dağılışını inceleyen ve topraktaki fiziksel, kimyasal ve biyolojik olaylar ile bunların ortaya çıkardığı sonuçları konu edinen bilim dalıdır. Pedoloji, aynı zamanda jeomorfolojinin alt gruplarından biridir.

Jeomorfolojinin amacı, yer şekilleri ve yapılarının incelenmesiyle: 1. Yerin fiziksel yapısını ve toprak oluşumunu anlamaktır. 2. Geçmişteki yersel olayları (deprem, volkanik faaliyetler vb.) araştırarak, bugünkü yer şekillerinin nasıl oluştuğunu ortaya koymaktır. 3. Doğal afetlerin önlenmesini ve çevre kirliliğinin azaltılmasını sağlamaktır. 4. Enerji ve maden kaynaklarının yönetiminde, su kaynaklarının planlanmasında kullanılabilecek veriler sunmaktır.

Delta ovası ve alüvyon ovası arasındaki temel fark, oluşum şekilleridir. Delta ovası, akarsuların taşıdığı alüvyonların deniz veya göl kıyılarında birikmesiyle oluşur. Alüvyon ovası ise, alüvyonların birikinti konileri şeklinde yamaçların eteklerinde, akarsuların vadi tabanlarında ve ağızlarına yakın yerlerde birikmesiyle oluşur.

İzohips haritası, deniz seviyesine göre aynı yükseltide bulunan noktaların birleştirilmesiyle elde edilen izohips veya eş yükselti eğrileri yöntemiyle oluşturulan haritadır. Bu yöntem, yeryüzü şekillerini iki boyutlu bir yüzey üzerinde üç boyutlu olarak anlamamıza olanak tanır. İzohips haritaları üzerinde şunlar bulunabilir: engebeler ve yer şekilleri (dağ, tepe); drenaj ağı, akarsu ağı (ırmak, çay); durgun sular (göller, denizler, barajlar); buzullar ve sürekli karlar; bitki örtüsü; kültürel yapılar (bina, yol, köprü) ve diğerleri.

Akarsu biriktirme şekilleri şunlardır: 1. Birikinti Konisi: Yatak eğiminin azaldığı dağ eteklerinde akarsuyun taşıdığı malzemeyi biriktirmesiyle oluşur. 2. Dağ Eteği Ovası: Birikinti konilerinin birleşmesiyle oluşan düzlüklerdir. 3. Dağ İçi Ovası: Dağlık alanlar içerisinde akarsuyun eğiminin azaldığı yerde taşıdığı malzemeyi biriktirmesi ile oluşur. 4. Delta Ovası: Akarsuların taşıdığı malzemeleri deniz kıyısında biriktirmesiyle oluşur. 5. Irmak Adası (Kum Adası): Akarsu yatağının genişlediği ve yatak eğiminin azaldığı yerlerde adacıkların oluşması.

Jeomorfoloji, yer şekillerini ve bunların oluşum süreçlerini inceleyen bir bilim dalıdır. Jeomorfologların başlıca görevleri şunlardır: 1. Yer şekillerinin sınıflandırılması ve tanımlanması: Dağlar, vadiler, platolar, nehirler, buzullar ve kıyı şeritleri gibi yeryüzü şekillerinin türlerini belirlemek ve tanımlamak. 2. Oluşum süreçlerinin analizi: Tektonik hareketler, erozyon, birikim, volkanizma ve buzulların hareketleri gibi doğal süreçlerin yer şekillerini nasıl etkilediğini araştırmak. 3. Uygulamalı çalışmalar: Arkeolojik sahaların paleocoğrafik evrimini yapmak, erozyon ve heyelan risk alanlarını tespit etmek, taşkın ovalarında su altında kalabilecek yerleri belirlemek. 4. Çevre koruma ve planlama: Ekosistemlerin ve biyolojik çeşitliliğin korunması, şehir planlaması ve altyapı projelerinde yer şekillerinin doğru anlaşılması için veri sağlamak.