İttihatveTerakki

Prof. Dr. Mustafa Çolak'ın "Komitenin Kahramanı Enver Paşa" kitabı, Enver Paşa'nın askeri ve siyasi hayatını, Birinci Dünya Savaşı'nın genel seyri ve dönemin siyasi dengeleri çerçevesinde ele alır. Kitabın ana bölümleri: Harbiye Nazırı Enver Paşa. Türkçülük ve Enver Paşa'nın Türkçülük Faaliyetleri. Bolşevik İhtilali ile Değişen Şartlar Karşısında Enver Paşa. Ekler ve fotoğraflar bölümünde, döneme ait belgeler, anılar ve telgraf örnekleri ile çeşitli arşiv fotoğrafları yer alır.

İttihat ve Terakki'nin nasıl kurulduğunu anlatan bazı kitaplar şunlardır: ''İttihat ve Terakki Nasıl Doğdu, Nasıl Yaşadı, Nasıl Öldü?''. ''Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti''. Ayrıca, Feroz Ahmad'ın ''The Young Turks: The Committee of Union and Progress in Turkish Politics, 1908-1914'' ve Sina Akşin'in ''Jön Türkler ve İttihat ve Terakki'' adlı eserleri de İttihat ve Terakki'nin kuruluşu ve faaliyetleri hakkında bilgi vermektedir.

Mustafa Sabri Efendi'nin sürgün edilmesinin bazı nedenleri: Millî Mücadele karşıtı görüşleri: Millî Mücadele'ye karşı olması ve bu konudaki fetvaları nedeniyle Türkiye Cumhuriyeti tarafından 150’likler listesine dahil edilerek vatandaşlıktan çıkarıldı. İttihat ve Terakki'ye eleştirileri: İttihat ve Terakki'nin orduyu siyasete sokmasını ve bazı uygulamalarını eleştirmesi. Bab-ı Ali baskını: 1913'teki Bab-ı Ali baskınına karşı çıkması ve bu konudaki eleştirileri. İnkılap aleyhtarlığı: Yurt dışında iken Türkiye'deki inkılaplara karşı çıkması.

Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun "Hüküm Gecesi" adlı romanı, 1908-1911 yılları arasındaki siyasi olayları ve bu dönemde İttihat ve Terakki Fırkası ile Hürriyet ve İtilaf Fırkası arasındaki mücadeleyi anlatır. Romanda ele alınan bazı konular: Kişisel çıkarlar: Kişisel çıkarlar uğruna girişilen ve halkın yararına olmayan çatışmalar. Yozlaşma: Politik hırsların egemen olduğu bir ortamda insani duyguların ve tutkuların yozlaşması. İmparatorluğun dağılması: İmparatorluğun parçalanmasında dış güçlerin etkisi. Neslin dramı: Neyi savunduğunu ve neye karşı olduğunu bilmeyen, tarihin kendisine yüklediği kurtarıcılık görevi altında ezilen bir neslin dramı. Yazar, İttihat ve Terakki'nin despot yönetim şeklini eleştirirken, muhalefetin ikiyüzlülüğünü ve çıkarcılığını da eleştiriye tabi tutar.

Tarihi Çevir Marşı, 20. yüzyılda yazılmış ve Segah makamında bestelenmiş bir mehter marşıdır. Marş, Türklerin tarih boyunca kurduğu devletleri ve kazandıkları zaferleri konu alır. Marş, 16 kıtadan oluşur ve geçmişte Diyarbakır Cezaevi'nde mahkumlar için zor bir marş olarak bilinirdi; çünkü mahkumlardan bazıları Türkçe bilmediği için marşı söylemekte zorlanırdı.

İttihat ve Terakki'nin 1909 ve 1911 kongrelerinde alınan bazı kararlar: 1909 Kongresi: Cemiyetin siyasetten çekilip halkın kalkınması için çalışacağı açıklandı. Siyasi programda değişiklikler yapıldı ve bir nizamname hazırlandı. 1911 Kongresi: Trablusgarp meselesi ele alındı ve bir beyanname ile kamuoyuna duyuruldu. Bölünme sorunu çözüldü ve adem-i merkeziyetçilik konusunda tavır alındı. Kanun-i Esasi'de değişiklik yapıldı. Merkez-i Umumi üyelerinin sayısı yediden on ikiye yükseltildi. Parti-cemiyet ikiliği üzerinde duruldu ve muhalefetin suçlamaları cevaplandırıldı. Ayrıca, 1911 kongresinde, imparatorluğun Türk olmayan unsurlarının gerekirse silahlı güçlerle Türkleştirilmesi kararı alındığı iddia edilmiştir.

Karakol Cemiyeti'nin amaçları: Millî Mücadele fikrini yaymak ve işgal altındaki İstanbul ile Anadolu'daki direniş arasında istihbarat ve iletişim köprüsü kurmak. Silah ve cephane temin etmek ve halkı örgütlemek. İttihat ve Terakki mensuplarını korumak ve bir arada tutmak. Anadolu'da bir direniş hareketi örgütlemek ve bu amaçla silah ve yetenekli kişileri Anadolu'ya kaçırmak. Karakol Cemiyeti, bu amaçları gerçekleştirmek için başlangıçta gizli bir korunma ve direniş grubu olarak oluşmuş, daha sonra Millî Mücadele'yi destekleyen bir gizli kuruluşa dönüşmüştür.

Feroz Ahmad'a göre İttihat ve Terakki'nin ideolojisi, Osmanlı'nın son döneminde siyasi alanda örgütlenmiş ve kapitalist bir devlet yaratmayı hedeflemiştir. Ahmad, İttihat ve Terakki'nin modernleşme ve Batılılaşma anlayışını şu şekilde açıklar: Kurumları ıslah etmekten çok, devleti Avrupa denetimindeki yarı sömürge durumdan çıkarıp, kendi emperyal kaynaklarını kendi yararına sömüren bir kapitalist devlete dönüştürmeyi amaçlamışlardır. İttihat ve Terakki, Türk burjuvazisinin öncü partisi olarak tanımlanmıştır. Ayrıca, Ahmad'a göre İttihat ve Terakki, halkçılığı Türk siyasi hayatının bir parçası haline getirmiştir.

Halâskâr Fedailer, "kurtarıcı fedailer" anlamına gelir. Halâskâr Zâbitân (Kurtarıcı Subaylar) veya Halâskâran (Kurtarıcılar) olarak da bilinen, 1912 yılında İttihat ve Terakki'ye karşı ordu içinde kurulan gizli örgütün adıdır. Bu örgüt, ordunun siyasetten ayrılması, İttihatçı hükümetler ve ağırlığındaki meclisin dağıtılıp yeni ve serbest bir seçimle anayasal meşrutiyete geri dönülmesini amaçlamıştır.

Tunalı Hilmi'nin sürgün edilmesinin başlıca nedenleri şunlardır: II. Abdülhamit yönetimine karşı faaliyetleri: II. Abdülhamit yönetimine karşı "Teşvik" adlı haftalık gazeteyi çıkarması ve yönetim aleyhine yazılar yazması. Jön Türk hareketleri: 1895 yılında İttihad-i Osmani Cemiyeti üyeleri hakkında sürgün kararı alındığında, Tunalı Hilmi de ülkeden kaçarak İsviçre'nin Cenevre kentine yerleşmiştir. Ailesine yönelik baskılar: Babasının tutuklanması ve sürgüne gönderilmesi, kardeşlerinin çeşitli cezalara çarptırılması. Ayrıca, 1900 yılında Madrid Sefaretinin Türkçe Başkâtipliği görevine atanmış, ancak siyasi faaliyetlerini burada da sürdürdüğü için 25 Nisan 1901’de memuriyetine son verilmiştir.

İttihat ve Terakki Cemiyeti, 21 Mayıs 1889 tarihinde kurulmuştur.

Doktor Nazım'ın Fenerbahçe'yi neden bıraktığına dair bir bilgi bulunamamıştır. Ancak, Doktor Nazım'ın Fenerbahçe Spor Kulübü'nün başkanlığını 1916-1918 yılları arasında yaptığı bilinmektedir. Doktor Nazım, 1926 yılında Mustafa Kemal Paşa’ya karşı düzenlenen İzmir Suikastı'na karıştığı iddiasıyla yargılanmış ve idam edilmiştir.

İttihatçılar ve Jön Türkler aynı anlama gelir. Jön Türkler, Osmanlı Devleti'nde 1880'li yıllardan itibaren II. Abdülhamit iktidarına muhalif olarak ortaya çıkan ve toplumun genç ve eğitimli kesimlerinden oluşan grupları ifade etmek için kullanılır. İttihat ve Terakki Cemiyeti ise 1889 yılında kurulmuş bir siyasal hareket ve siyasi partidir.

Filibeli Ahmet Hilmi, siyasi görüşleri ve yazıları nedeniyle birçok kez sürgün edilmiştir. Fizan sürgünü: 1901 yılında, Jön Türklerin etkisiyle Mısır'dan döndükten sonra siyasi sebeplerle Fizan'a sürülmüştür. II. Meşrutiyet sonrası dönüşü: II. Meşrutiyet'in ilanıyla 1908'de İstanbul'a dönmüştür, ancak İttihat ve Terakki'yi eleştiren yazıları nedeniyle tekrar sürgün yaşamıştır. Bursa sürgünü: 1912'de Hikmet gazetesinin kapatılması sonrası önce Kastamonu'ya, ardından Bursa'ya sürgün edilmiştir. Ayrıca, masonluk ve siyonizme karşı çıkması da sürgün edilmesinde etkili olmuştur.

Üç Paşalar olarak bilinen Talat Paşa, Enver Paşa ve Cemal Paşa'nın istifa etme nedenleri farklıydı: Talat Paşa, 14 Ekim 1918'de Osmanlı'nın I. Dünya Savaşı'ndaki yenilgisinin ardından istifa etti. Enver Paşa, 30 Ağustos 1922'de hayatını kaybetti. Cemal Paşa, özel sebepleri nedeniyle emekli oldu. Üç Paşalar İktidarı, 1913-1918 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'nun iç ve dış siyasetini belirlemede etkili oldu.

Soner Yalçın'ın "Teşkilatın İki Silahşoru" kitabı, II. Meşrutiyet'i ilan eden İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin ünlü silahşoru Yakub Cemil'in hayat hikâyesi ile onun torunu olduğunu iddia eden ve Milli İstihbarat Teşkilatı'na mensup bir kişinin ASALA'ya karşı yapılan operasyonlardaki maceralarını kendi ağızlarından anlatmaktadır. Kitapta, dede Yakub Cemil'in Osmanlı'nın son dönemlerindeki faaliyetleri ile torun Yakub Cemil'in İkinci Dünya Savaşı sonrasındaki maceraları anlatılmaktadır. Yazar, bu çalışmada tarihsel gerçeklerden yola çıkarak, yaşadıkları dönemin önemli tanıkları olan iki silahşorun yaşamöyküsünü ele almıştır.

"Üç İ'ler" ifadesinin ne zaman kurulduğuna dair bilgi bulunamadı. Ancak, bazı kuruluşların kuruluş tarihleri hakkında bilgi verilebilir: Milliyetçi Hareket Partisi (MHP), 9 Şubat 1969 tarihinde kurulmuştur. İttihat ve Terakki Cemiyeti, 21 Mayıs 1889 tarihinde kurulmuştur.

5. Mehmet Reşat, yani Sultan Mehmet Reşat, tahttan indirildi çünkü ağabeyi II. Abdülhamid'in 31 Mart Olayı sonrasında tahttan indirilmesi üzerine veliaht ilan edilmiş ve onun yerine geçmişti. Devlet yönetimini tamamen ele geçiren İttihat ve Terakki Partisi'nin baskısı altında kalan Sultan Mehmet Reşat'ın saltanatı, partinin keyfi ve sorumsuz uygulamaları nedeniyle büyük olaylarla geçti.

İttihat ve Terakki Cemiyeti, özellikle Selanik ve İstanbul gibi şehirlerde yoğun olarak teşkilatlanmıştı. Diğer bazı illerde de şubeleri bulunmaktaydı: Trabzon; Kızanlık (Bulgaristan). Cemiyet, 1907 yılında Osmanlı Hürriyet Cemiyeti ve Vatan ve Hürriyet Cemiyeti ile birleşerek Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti adını almış ve Paris'i dış merkez, Selanik'i ise iç merkez olarak kabul etmişti.

Kâzım Karabekir, İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin Manastır şubesinin kurulmasında ve Edirne ile İstanbul'daki teşkilatlanmasında önemli görevler üstlenmiştir. 1906 yılında Enver Bey aracılığıyla cemiyete katılan Karabekir, Manastır şubesinin başına geçmiştir. Ancak, cemiyetin 1908'de fırkalaşma kararı alması, Karabekir'in cemiyet ile olan bağlarının zayıflamasına neden olmuştur.