İstisna

GVK Mükerrer 20/B istisnası, internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden metin, görüntü, ses, video gibi içerikler paylaşan sosyal içerik üreticilerinin bu faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlar ile akıllı telefon veya tablet gibi mobil cihazlar için uygulama geliştirenlerin elektronik uygulama paylaşım ve satış platformları üzerinden elde ettikleri kazançların gelir vergisinden istisna edilmesidir. İstisnadan yararlanabilmek için: Türkiye'de kurulu bir bankada hesap açılması ve tüm hasılatın bu hesap aracılığıyla tahsil edilmesi gereklidir. Bankalar, bu hesaplara aktarılan kazançlar üzerinden %15 oranında gelir vergisi tevkifatı yapar ve bunu beyan edip öder. İstisna şartları: Birinci fıkra kapsamındaki kazançların toplamı, Gelir Vergisi Kanunu'nun 103. maddesinde yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı aşmamalıdır. Tüm gelirlerin ikinci fıkrada belirtilen şartlara göre tahsil edilmesi gereklidir. Hesaplama örneği: Mükellef N, sosyal içerik üreticiliği faaliyetinden 2022 yılında 950.000 TL kazanç elde etmiştir. Bu kazanç, 2022 yılı için 880.000 TL olan dördüncü gelir dilimi tutarını aştığı için yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmelidir. İstisna şartları ihlal edilirse, elde edilen kazançların tamamı yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmelidir.

7143 sayılı kanun kapsamında genç girişimci istisnasından yararlanmak için aşağıdaki adımlar izlenmelidir: 1. İşe Başlama Bildirimi: Ticari, zirai veya mesleki faaliyete başlanıldığı tarihten itibaren 10 gün içinde vergi dairesine bildirim yapılmalıdır. 2. Mükellefiyet: İlk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis edilmelidir (Limited ve Anonim şirket ortakları bu istisnadan yararlanamaz). 3. Kendi İşinde Çalışma: Girişimci, işinde bilfiil çalışmalı veya işi sevk ve idare etmelidir. 4. Yaş Sınırı: 18 yaşını doldurmuş ve 29 yaşını doldurmamış olmak gerekir. 5. Ortaklık Durumu: Şahıs şirketi veya adi ortaklık kurulmuş olmalı ve tüm ortakların teşvik şartlarını taşıması gerekir. 6. Devir Durumu: Mevcut bir işletmeye veya mesleki faaliyete sonradan ortak olunmamalıdır. Başvuru Belgesi: Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 20. maddesi kapsamında, bağlı bulunulan vergi dairesinden “Genç Girişimcilerde Kazanç İstisnası” belgesi alınarak sosyal güvenlik il müdürlüğüne ibraz edilmelidir. 2025 yılı için, 3 vergilendirme dönemi boyunca yıllık 330.000 TL'ye kadar gelir vergisinden muafiyet ve 1 yıl boyunca SGK (4b) primlerinin Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından karşılanması sağlanmaktadır.

Gelir Vergisi Kanunu'nun 18. maddesi kapsamında istisnadan yararlanabilmek için aşağıdaki şartlar sağlanmalıdır: Mükellefiyet: İstisnadan, müellif, mütercim, heykeltıraş, hattat, ressam, bestekâr, bilgisayar programcısı ve mucitlerin ve bunların kanuni mirasçıları yararlanabilir. Eser Türü: Şiir, hikâye, roman, makale, bilimsel araştırma ve incelemeleri, bilgisayar yazılımı, röportaj, karikatür, fotoğraf, film gibi belirli eser türleri kapsamdadır. Yayın veya Satış: Eserlerin gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamında, radyo, televizyon ve videoda yayınlanması veya kitap, CD, disket, resim, heykel ve nota halindeki eserlerin satılması veya mevcut hakların devir ve temlik edilmesi veya kiralanması yoluyla gelir elde edilmesi gereklidir. Kayıt ve Tescil: 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'na göre, kayıt ve tescili zorunlu olan eserlerin bu işlemlerinin yapılmış olması şarttır. 2024 yılı için, istisnadan yararlanabilmek için toplam kazançların 3 milyon TL'yi aşmaması gerekmektedir.

İstisnalı faturanın kontrolü için aşağıdaki adımlar izlenebilir: 1. Fatura Bilgileri: Faturada belge numarası, fatura tipi, tarih, saat ve vergi istisna nedeni mutlaka bulunmalıdır. 2. Alıcı ve Satıcı Bilgileri: Alıcı ve satıcı bilgileri; ad-soyad, adres ve iletişim bilgileri şeklinde eksiksiz olarak yer almalıdır. 3. Mal veya Hizmet Detayları: Mal veya hizmete ilişkin ad, miktar, birim fiyat ve tutar doğru bir şekilde girilmelidir. 4. KDV Oranı: KDV oranı sıfır (0) olarak gösterilmelidir. 5. İstisna Kodu ve Gerekçesi: Faturanın istisna niteliğini yasal olarak dayandırdığı temel, ilgili KDV Kanunu maddesi veya GİB tarafından belirlenen istisna kodu ile belirtilmelidir. 6. Genel Toplam: KDV hariç tutar ve genel toplam doğru hesaplanmalıdır. 7. Yetkili İmza: Fatura üzerinde yetkili imza bulunmalıdır. İstisna faturaların yasal mevzuata uygun olarak düzenlendiğinden emin olmak için bir muhasebe uzmanına danışılması önerilir.

Yemek kartı, brüt ücretten istisna değildir. 2025 yılı için günlük 240 TL'ye kadar olan yemek bedeli, gelir vergisinden istisna edilmiştir. Ayrıca, yemek kartlarına yüklenen paraların market alışverişlerinde kullanılma imkanı varsa, SGK tarafından yapılacak denetimlerde prim, gecikme zammı, idari para cezası ve asgari ücret desteğinin geri alınmasına yönelik yaptırımlarla karşılaşmamak için bu tutarların da brüt ücrete dahil edilmesi önerilir.

Milli Eğitim Bakanlığına damga vergisi istisnasının uygulanması, 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu kapsamında şu şekilde gerçekleşir: Resmi Daireler Tarafından Yüklenici Firmalara Yapılan Hakediş Ödemeleri: Bu ödemeler, ilköğretimin ödeneği kullanılmak suretiyle ve ilköğretim idaresi adına yapıldığının tevsiki kaydıyla damga vergisinden istisna tutulur. Okul Genel Giderleri: İnternet, telefon hizmet bedelleri, elektrik, doğalgaz alımı bedelleri ile kırtasiye ve temizlik gibi her türlü mal ve hizmet alımı bedelleri, aynı kapsamda damga vergisinden istisna edilir. Ek Ders Ödemeleri İçin Gelir ve Damga Vergisi İstisnası Uygulama Kılavuzu'na göre, ek ödemelerin maaş ödemesinden sonra veya önce yapılmasına göre istisna uygulaması farklılık gösterir: Ek ödemeler maaş ödemesinden sonra yapıldıysa: İstisna öncelikle maaş ödemesine uygulanır. Ek ödemeler maaş ödemesinden önce yapıldıysa: İstisna öncelikle ek ödemelere uygulanır. Detaylı bilgi ve uygulama için Milli Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı'nın ilgili yazıları ve Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın yönergeleri incelenebilir.

3065 sayılı Katma Değer Vergisi (KDV) Kanunu'nda yer alan bazı istisnalar şunlardır: İhracat teslimleri ve yurt dışındaki müşteriler için yapılan hizmetler. Serbest bölgelerde verilen hizmetler. Petrol arama faaliyetlerine ilişkin mal teslimleri ve hizmetler. Yatırım teşvik belgesi sahibi mükelleflere yapılan makine ve teçhizat teslimleri. Limanlar ve hava meydanlarının inşası, yenilenmesi ve genişletilmesi ile ilgili mal teslimleri ve hizmetler. Afetzedelere bağışlanacak konutların inşası dolayısıyla kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına yapılan teslim ve hizmetler. İlim, fen ve güzel sanatları, tarımı yaymak, ıslah ve teşvik etmek amacıyla yapılan teslim ve hizmetler. Hastane, klinik, dispanser gibi sağlık kuruluşlarının teslim ve hizmetleri. Bu istisnaların detayları KDV Genel Uygulama Tebliği'nde de yer almaktadır.

Kısmi istisna ve tam istisna, Katma Değer Vergisi (KDV) Kanununda yer alan istisna türlerinin sınıflandırılmasıdır. Tam istisna. Kısmi istisna. KDV Kanunu’nun 11, 13, 14 ve 15. maddelerinde düzenlenen “ihracat, araçlar-petrol aramaları ve teşvikli yatırımlar, taşımacılık, diplomatik istisnalar” tam istisna, 17. maddede düzenlenen “sosyal ve askeri amaçlı istisnalarla diğer istisnalar” ise genel olarak kısmi istisna niteliğindedir. Ayrıca, 32. madde kapsamında, 16. maddede düzenlenen “ithalat istisnası” da kısmi istisna gibidir, ancak burada indirim veya gider konusu olabilecek bir KDV yükü oluşmaz.

GVK 23. madde istisnalarından bazıları şunlardır: Köylerde veya son nüfus sayımına göre belediye içi nüfusu 5.000’i aşmayan yerlerde faaliyet gösteren ve münhasıran el ile dokunan halı ve kilim imal eden işletmelerde çalışan işçilerin ücretleri; Gelir Vergisi’nden muaf olanların veya gerçek usulde vergilendirilmeyen çiftçilerin yanında çalışan işçilerin ücretleri; Toprak altı işletmesi halinde bulunan madenlerde cevher istihsali ve bununla ilgili diğer bütün işlerde çalışanların münhasıran yer altında çalıştıkları zamanlara ait ücretleri; Köy muhtarları ile köylerin kâtip, korucu, imam, bekçi ve benzeri hizmetlilerine köy bütçesinden ödenen ücretler ile çiftçi mallarını koruma bekçilerinin ücretleri; Hizmetçilerin ücretleri; Sanat okulları ile bu mahiyetteki enstitülerde, ceza ve ıslahevlerinde, darülacezelerin atölyelerinden çalışan öğrencilere, hükümlü ve tutuklulara ve düşkünlere verilen ücretler; Hizmet erbabına işverenlerce yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatler; Hizmet erbabının toplu olarak işyerlerine gidip gelmelerini sağlamak maksadıyla işverenler tarafından yapılan taşıma giderleri; Yabancı ülkelerde bulunan sosyal güvenlik kurumları tarafından ödenen emekli, malûliyet, dul ve yetim aylıkları; 3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanununa tabi çırakların asgari ücreti aşmayan ücretleri. Ayrıca, 7349 sayılı Kanun ile GVK’nın 23. maddesine eklenen 18 no’lu bent uyarınca, hizmet erbabının, ödemenin yapıldığı ayda geçerli olan asgari ücretin aylık brüt tutarından işçi sosyal güvenlik kurumu primi ve işsizlik sigorta primi düşüldükten sonra kalan tutarına isabet eden ücretleri de gelir vergisinden istisna tutulmuştur.

İstisnaya tabi olmak, bir kişi veya durumun belirli kurallar veya yükümlülükler dışında tutulması anlamına gelir. Örneğin, KDV istisnası, Katma Değer Vergisinden muaf olma durumunu ifade eder. Ayrıca, diplomatik misyonlar ve konsolosluklar gibi bazı kuruluşlar bulundukları ülkelerdeki vergilerden muaf olabilir; bu durumda onlara yapılan satışlar veya sağlanan hizmetler istisnaya tabi tutulur.

4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu kapsamında bazı istisna ve muafiyetler: İhracat İstisnası. Gümrüksüz Satış Mağazaları İstisnası. Belirli Kurumlar İçin Teslimler. Engellilik Durumu. 488 sayılı kanun kapsamında istisna ve muafiyetler hakkında bilgi bulunamadı.

Hayır, yol ve yemek istisnası kalkmamıştır. 2025 yılı için günlük yemek ücreti KDV dahil 264 TL olarak belirlenmiştir ve bu tutar, gelir vergisi ve damga vergisinden istisna olarak çalışanlara ödenebilmektedir. Yol parası için de istisna tutarı 126 TL olarak devam etmektedir; bu tutara kadar olan ödemeler SGK primi ve gelir vergisinden istisna olup, bordroya yansıtılması gerekmektedir.

İstisna belgesi, belirli yasal düzenlemeler çerçevesinde vergi veya yükümlülüklerden muaf tutulmak için gereklidir. İstisna belgesinin bazı kullanım amaçları: İhracat işlemleri. Diplomatik misyonlara yapılan satışlar. Serbest bölgelerde yapılan ticaret. Yatırım teşvik kapsamındaki işlemler. Kamu projeleri. İstisna belgesi, işletmelerin mali yükümlülüklerini hafifletmek ve yasal olarak korumak amacıyla kullanılır.

KDV istisna belgesi, işletmelerin belirli mal ve hizmetler için Katma Değer Vergisi'nden (KDV) muaf tutulmaları için gerekli olan resmi bir belgedir. İki tür KDV istisna belgesi vardır: 1. Tam istisna: İşletmeler, hem satışa sundukları ürünler hem de işletme faaliyetlerine kazandırdıkları teçhizat ve araçlar için KDV beyanında bulunmak zorunda kalmazlar. 2. Kısmi istisna: İşletmeler, sattıkları mal ve hizmetler için KDV ödemezler, ancak kendi alımları sırasında ödedikleri KDV'yi indirim olarak kullanamazlar. KDV istisna belgesi almak için teşvik belgesi edinmek ve bu belge ile Gelir İdaresi Başkanlığı'na (GİB) başvuruda bulunmak gereklidir.

Tam istisna kapsamına giren bazı işlemler: Mal ve hizmet ihracatı. Araçlar, kıymetli maden ve petrol aramaları ile ulusal güvenlik harcamaları ve yatırımlar. Uluslararası taşımacılık. Diplomatik istisnalar. Tam istisna, KDV Kanunu'nun 11, 13, 14 ve 15. maddeleri ile 17/4-s kapsamında düzenlenen istisnaları kapsar.

KDV Kanunu'nun 13/c maddesi, petrol arama ve sondaj faaliyetlerine ilişkin teslim ve hizmetleri KDV'den istisna tutar. Bu istisna, yalnızca petrol arama faaliyetlerinde kullanılabilecek niteliklere sahip mal teslimleri ve hizmetleri kapsar. İstisnadan yararlanabilmek için, mal ve hizmet listelerinin Gelir İdaresi Başkanlığına elektronik ortamda gönderilmesi gereklidir.

KDV beyannamesinde istisna yazmak için aşağıdaki adımlar izlenmelidir: 1. ETUYS (Elektronik Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Sistemi) aracılığıyla teşvik belgesi başvurusu yapın ve istenen dosyaları yükleyin. 2. Teşvik belgesi başvurusunun onaylanmasını bekleyin. 3. Onaylanan teşvik belgesini müşavir aracılığıyla veya doğrudan Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) internet sitesine yükleyin. 4. GİB sitesine giriş yaparak 9/A bölümünden talep oluşturun ve makine-teçhizat alımlarında KDV istisna yazısı talebini tamamlayın. KDV istisna yazısı, işletmelerin KDV muafiyetinden faydalanabilmesi için gereklidir. Ayrıca, istisna faturalarda KDV oranı sıfır olarak gösterilir ve genel toplam yazılır. İstisna faturalar, KDV hesaplanmadan düzenlendiği için muhasebe kayıtlarında küçük farklar içerir. KDV beyannamesi ve muhasebe kayıtları arasında uyumsuzluk yaşanmaması için istisna kodlarının doğru seçilmesi ve beyan edilmesi önemlidir.

İstisnai durum ve istisna arasındaki fark şu şekilde açıklanabilir: İstisna, bir kimse veya bir şeyi benzerlerinden ayrı tutmak, genelden ayrı olan, kuraldışı veya ayrıklık anlamına gelir. İstisnai durum ise, kural dışı olan ve ayrıklı bir durumu ifade eder. Dolayısıyla, istisna genel bir kavramı, istisnai durum ise bu kavramın özel bir örneğini veya uygulamasını temsil eder.

İstisnai vatandaşlığın iptal edilme nedenleri arasında şunlar bulunur: Yalan beyan veya önemli hususların gizlenmesi. Milli güvenlik ve kamu düzenine tehdit. Yabancı devlet adına casusluk faaliyetleri. Yatırım yoluyla vatandaşlıkta yatırımın geri çekilmesi. Vatandaşlığın iptali kararı, İçişleri Bakanlığı'nın önerisiyle Cumhurbaşkanı tarafından alınır ve Resmî Gazete’de yayımlanır.

Huzur hakkı gelir vergisi istisnası, 1/1/2022 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir.