İstinaf

Karara çıktıktan sonra istinaf sürecinin ne kadar süreceği, dosyanın niteliğine, mahkemenin iş yüküne ve yargılamanın duruşmalı olup olmamasına bağlı olarak değişmektedir. Genel olarak, istinaf mahkemelerinin karar verme süresi 6 ay ile 2 yıl arasında değişmektedir. Eğer istinaf başvurusu duruşmasız olarak inceleniyorsa, süreç genellikle daha kısa sürede, ortalama 6 ay ila 1 yıl içinde tamamlanır. Ayrıca, büyük şehirlerdeki (İstanbul, Ankara, İzmir gibi) bölge adliye mahkemelerinde iş yoğunluğu nedeniyle karar süresi daha uzun olabilmektedir. İstinaf sürecinin ne kadar süreceği ile ilgili kesin bir zaman dilimi vermek mümkün değildir. Daha fazla bilgi için bir avukata danışılması önerilir.

İstinaf mahkemesinin duruşma açmaması durumunda şu sonuçlar ortaya çıkabilir: Adil yargılanma hakkının ihlali: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne göre, istinaf incelemesinin duruşmasız yapılması, özellikle cezai konularda, adil yargılanma hakkının gerekleriyle bağdaşmaz. İstinaf başvurusunun esastan reddi: İstinaf mahkemesi, dosya üzerinden yaptığı incelemede, ilk derece mahkemesinin kararının usul ve esas yönünden hukuka uygun olduğu kanısına varırsa, istinaf başvurusunu esastan reddeder. Yeni delillere dayanamama: İlk derece mahkemesinde ileri sürülmeyen iddia ve savunmalar ile yeni delillere istinaf aşamasında dayanılamaz. İstinaf mahkemesinin duruşma açmaması için haklı nedenler sunması gerekir; aksi takdirde bu durumun değerlendirilmesi mümkün olmaz.

TCK 105 kapsamında istinaf başvurusunun esastan reddi, mahkemenin, yapılan başvurunun gerekçelerini yeterli görmeyerek önceki kararın doğru olduğunu belirtmesi anlamına gelir. Bu durumda, istinaf yolu ile yapılan başvuru, dile getirilen argümanların yetersiz bulunması nedeniyle kabul edilmez ve ilk derece mahkemesinin kararı kesinleşir. İstinaf başvurusunun esastan reddi durumunda, başvurucu, kararın gerekçelerini gözden geçirerek yüksek mahkemeye temyiz başvurusu yapabilir.

İstinaf dilekçesinde beyan, istinaf başvurusunda bulunan kişinin, kararın neden hatalı olduğunu somut bir şekilde temellendirerek gerekçelendirmesi anlamına gelir. HMK 342/2. maddesine göre, istinaf dilekçesinde başvuru sebepleri ve gerekçesinin gösterilmesi zorunludur. İstinaf dilekçesinde beyan, aynı zamanda duruşma talep edilmesi durumunu da ifade edebilir.

Tutuklanan bir kişinin istinaf sürecinde başına gelenler şu şekilde özetlenebilir: Duruşma açılmadıkça tutukluluğun yeniden gözden geçirilmesi istisnai hale gelir. Yeni delillerle birlikte kuvvetli suç şüphesi oluşmuşsa ve tutuklama sebebi de varsa istinafta tutuklama kararı verilebilir. İstinaf mahkemesi, istinaf başvurusu üzerine dosyadaki tutukluluk durumunu duruşma açarak veya dosya üzerinden esastan inceleme aşamasına kadar değerlendirmez. Tutuklanan bir kişinin istinaf sürecinde başına gelecekler, duruma göre değişiklik gösterebilir. Bu nedenle, bir avukattan profesyonel hukuki danışmanlık almak faydalı olabilir.

"Usul ve esas yönünden kanun'a aykırı bulunduğundan kararın istinâfen kaldırılması arz olunur" ifadesi, sanık hakkında verilen beraat kararının, istinaf incelemesi yapan mahkeme tarafından usul ve esas yönünden kanuna aykırı bulunarak kaldırılması talebini ifade eder. İstinaf mahkemesi, ilk derece mahkemesi kararının hukuka uygun olmadığı sonucuna ulaştığında kararı bozar, yani ilk derece mahkemesi kararını kaldırır ve kendisi dosya hakkında yeniden karar verir.

Trafik tazminatı istinafa giderse, yerel mahkeme kararı hem hukuka hem de esasa uygunluk yönünden incelenir. Tazminat davası istinaf sürecinin ne kadar süreceği, davanın karmaşıklığına, mahkemenin iş yüküne ve toplanması gereken ek delillere bağlı olarak değişkenlik gösterir. İstinaf sürecinde, davacı ve davalının süreci hızlandırmak için eksiksiz bir dosya hazırlamaları ve mahkemenin talep ettiği bütün belgeleri zamanında sunmaları önemlidir. Hukuki konularda doğru bilgi ve yönlendirme için bir avukata danışılması önerilir.

İstinafta 1 ay içinde itiraz edilmezse, mahkeme kararının kesinleştiği ve yeniden incelenemeyeceği anlamına gelir. Ayrıca, istinaf başvurusunun yapılmaması durumunda: İcra takibi başlayabilir ve karşı taraf mahkeme kararını uygulama hakkına sahip olur. Hak kaybı yaşanabilir ve başka hukuki yollara başvuru imkanı azalabilir. İstinaf süresine dikkat edilmemesi, başvurunun reddedilmesine de sebep olabilir. Süresinde itiraz etmek için bir hukuk profesyoneline danışılması önerilir.

İstinafa başvuru tarihi, kararın taraflara tebliğinden itibaren iki hafta içinde belirlenmelidir. Bu süre, kararın tebliğ tarihi ile işlemeye başlar ve resmî tatil günleri hesaba katılmaz. Örnekler: Ceza Muhakemesi Kanunu'na göre, kararın açıklanmasından itibaren 7 gün içinde başvuru yapılmalıdır. İcra mahkemelerinin kararlarına karşı istinaf süresi, kararın tefhim ve tebliğ tarihinden itibaren 10 gündür.

Tahkik davalarında temyiz ve istinaf şu şekilde yapılır: İstinaf: 1. Başvuru: İstinaf başvurusu, kararı veren yerel mahkemeye istinaf dilekçesi verilerek veya katibe beyanda bulunularak yapılır. 2. Süre: Hukuk davaları için istinaf başvuru süresi, hükmün usulüne uygun tebliğinden itibaren iki haftadır. 3. İnceleme: İstinaf mahkemesi, hem vakıaları inceler hem de hukuki denetim yapar. Temyiz: 1. Başvuru: Temyiz başvurusu, kararı veren mahkemeye veya başka bir yer mahkemesine temyiz dilekçesi verilerek yapılır. 2. Süre: Temyiz süresi, gerekçeli kararın tebliğ tarihinden itibaren iki haftadır. 3. İnceleme: Yargıtay, sadece hukuki denetim yapar, delil toplayamaz, tanık dinleyemez veya keşif yapamaz. Özetle, istinaf hem vakıa hem de hukuki denetim yaparken, temyiz sadece hukuki denetimle sınırlıdır.

HMK 354, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 354. maddesini ifade eder. Ayrıca, inceleme sırasında gerekli durumlarda başka bir bölge adliye mahkemesi veya ilk derece mahkemesine istinabe edilebileceği belirtilmiştir. "İnceleme" sözcüğü ile kastedilen, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu anlamında tahkikattır.

Yetki belgeli avukatın tebligatı iade etmesi durumunda, bu durum farklı şekillerde yorumlanabilir: Hak arama özgürlüğünün ihlali: Eğer avukat, tebligatı iade ederken "sadece bir kez duruşmaya katıldığını ve dosyada başka yetkisi olmadığını" belirtirse, bu dilekçeye değer verilir ve gerekçeli karar, dosyayı takip eden vekillerden birine tebliğ edilir. Sürelerin durması: Tebligat iadesi, dava açma, itiraz veya temyiz gibi hukuki süreçleri baştan aşağı etkileyebilir; bu süreler durur. Her durumda, yetki belgeli avukata yapılan tebliğin geçerli sayılabilmesi için, yetki belgesinin süreli olmadığına dair bir kayıt içermemesi gerekir.

Hayır, istinafa süre tutumla başvurulduğunda dosya gerekçeli karar beklenmeden istinafa gönderilmez. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 345. maddesine göre, istinaf başvuru süresi kararın tebliğinden itibaren iki haftadır. Eğer gerekçeli karar tebliğ edilmeden istinaf başvurusu yapılırsa, bu başvuru esastan reddedilir.

Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) madde 349 veya 350'de istinaf başvuru süresiyle ilgili bir düzenleme bulunmamaktadır. HMK madde 345'e göre, hukuk mahkemelerinde istinafa başvuru süresi, ilamın taraflara tebliğ edildiği tarihten itibaren iki haftadır. HMK madde 352 ise, bölge adliye mahkemesi hukuk dairesinin dosya üzerinde yaptığı ön inceleme sonucunda, kesin mahkeme kararına karşı başvuruda bulunulduğunun tespit edilmesi halinde, gerekli kararın verileceğini belirtir. Dolayısıyla, istinaf başvuru süresi HMK madde 345'te düzenlenmiştir.

Tapu iptali ve tescil davasında istinaftan dönen dosyanın tekrar istinafa gitmesi mümkündür, ancak belirli koşulların sağlanması gerekir. Tekrar istinaf için gerekli şartlar: Yeni deliller: Dosyada yeni bir delil ortaya çıkması durumunda, bu delil doğrultusunda yeniden istinaf başvurusu yapılabilir. Yüksek mahkeme kararları: Yüksek mahkeme, benzer bir davada farklı bir içtihat oluşturmuşsa, bu durum da yeni bir istinaf başvurusu için gerekçe olabilir. Mahkeme kararının niteliği: İlk istinaf başvurusu, mahkemenin kararının hatalı olduğu gerekçesiyle yapılmışsa, dosya yeniden değerlendirilebilir. Her durumda, istinaf sürecinin belirli sürelerle sınırlı olduğu unutulmamalıdır; aksi halde belirlenen süre içinde başvuru yapılmadığı takdirde hak kaybı yaşanabilir.

Hayır, istinaf aşamasında davaya müdahale edilemez. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 357. maddesinin 1. fıkrasına göre, istinaf aşamasında davaya müdahale talebinde bulunulamaz.

İkinci kez istinaf başvurusu yapmak mümkündür, ancak bu süreç belirli koşullara bağlıdır: Yeni deliller veya hukuki sebepler: İlk istinaf başvurusu, mahkemenin kararının hatalı olduğu gerekçesiyle yapılmışsa ve yeni deliller ortaya çıkarsa, yeniden istinaf başvurusu yapılabilir. Süre sınırlamaları: İstinaf başvurusu için belirli bir süre bulunmaktadır ve bu süre içinde başvurunun yapılması önemlidir. Önceki kararın geçerliliği: Eğer önceki mahkeme kararı hâlâ geçerliyse, üst mahkeme yeniden inceleme yapabilir. Her davanın kendine özgü dinamikleri ve yasal çerçeveleri olduğundan, uzman bir avukata danışmak önemlidir.

İstinaf mahkemeleri, Türkiye'de ilk olarak 18.06.1879 tarihli “Mehâkim-i Nizamiyyenin Teşkilatı Kanun-ı Muvakkati” ile kurulmuştur. Ancak, 1924 tarihli “Mehâkim-i Şer’iyyenin İlgâsı ve Mehâkim Teşkilatına Aid Mevaddı Muaddil Kanun” ile istinaf mahkemeleri kaldırılmıştır. Tekrar kurulmalarına yönelik 1932, 1948, 1952, 1963, 1977, 1978 ve 1993 tarihlerinde hazırlanan tasarılar kanunlaşamamıştır. Nihayet, 07.10.2004 tarih ve 5235 sayılı Kanun’la adlî yargıda istinaf incelemesini yapacak olan mahkemeler bölge adliye mahkemeleri adıyla kurulmuştur. 20.07.2016 tarihinde istinaf mahkemeleri yeniden faaliyete geçmiştir.

İstinafa süre tutumla başvurulursa, kararın tebliğinden itibaren 2 hafta içinde süreyi korumak adına kısa ve öz bir dilekçe sunulmuş olur. Süre tutum dilekçesi verildikten sonra, mahkeme genellikle 1 aylık süre içinde ayrıntılı istinaf dilekçesini sunmanız için süre verir. Süre tutum dilekçesi, sadece istinaf başvurusunun süresini korur; icra işlemlerini durdurmaz.

HMK 401 ve 402. maddeler istinaf ile doğrudan ilgili değildir. HMK 401. madde, delil tespiti ile ilgilidir ve dava açılmadan önce veya sonra delil tespiti yapılacak mahkemenin yetkisini düzenler. HMK 402. madde ise, hukuk muhakemelerinde geçici hukuki korumalar ve delil tespiti gibi konularla ilgili genel hükümleri içerir. Bu nedenle, HMK 401 ve 402. maddeler arasında istinaf ile ilgili bir değişiklik bulunmamaktadır.